به گزارش خبرنگار شبستان، سالار منافی اناری، استاد دانشگاه علامه طباطبایی (ره) در نخستین نشست از سلسله نشست های نقد و بررسی ترجمه های قرآن به زبان های خارجی با اشاره به وجود دو استراتژی استراتژِی تعادل پویا و لفظی در این عرصه گفت: سه نوع ترجمه از کتاب ها می توان انجام داد، ترجمه محتوامحور، صورت محور و تقاضامحور ، اما مساله مهم این است که قرآن از کدام یکی از این انواع است ترجمه محتوا محور در متونی به کار می رود که محتوا و اطلاعات آن مهم است و به هر زبانی که به مخاطب برسد تفاوتی نمی کند.
منافی ترجمه شعر را صورت محور دانست و افزود: ترجمه شعر به زبان های دیگر صورت محور است و نمی توان آن را به نظم ترجمه کرد زیرا دارای وزن و قافیه و موسیقی است که روح خاصی را به آن می بخشد و در ترجمه باید این روح منتقل شود. اما در متون تبلیغاتی نه محتوا مهم است و نه صورت مهم این است که آن هدف مدنظر در تبلیغات به دست آید.
قرآن ترکیبی بی همتا از نظم و نثر
استاد دانشگاه علامه طباطبایی (ره) با بیان این مطلب که ترجمه قرآن مصداق هیچ کدام از انواع این ترجمه ها نیست، تصریح کرد: ترجمه قرآن نه فقط محتوامحور و نه فقط صورت محور است بلکه ترکیبی از این دو است زیرا خود قرآن ترکیبی بی همتا از نظم و نثر است.
وی ادامه داد: برای کابرد استراتژی پویا یا لفظی نیز در مورد انجیل می تواند ترجمه پویا به کار رود زیرا متن اصلی انجیل از بین رفته و متنی که اکنون به عنوان انجیل خوانده می شود ترجمه است. تفاوت انجیل با قرآن نیز در این است که ترجمه قرآن، هیچ قرآن نیست اما هر ترجمه ای از انجیل، انجیل است.
منافی با بررسی مساله اهمیت مخاطب در ترجمه بیان کرد: شکی نیست که برای مخاطبان مختلف نوع ترجمه تفاوت می کند حتی خود قرآن نیز آنجا که با حضرت موسی (ع) از قیامت صحبت می کند بدون تاکید این مساله را مطرح می کند اما هنگامی که مخاطبش مردم است با سه تاکید مساله وجود قیامت را بیان می کند.
وی ترجمه را به ترجمه های بین زبانی، درون زبانی و میان نشانه ای تقسیم کرد و ابراز کرد: آنچه از ترجمه به ذهن ما می رسد تعریفی بسیار ساده دارد یعنی انتقال معنا از زبان مبداء به مقصد با در نظر گرفتن سطر تک تک لغات خود این ترجمه سه مرحله دارد که در مرحله اول مترجم باید متن موردنظر را بخواند و بفهمد.
وی ادامه داد: مرحله دوم مترجم باید متن موردنظر را از دیدگاه واژگان، سبک به معنا، تجزیه و تحلیل کند در ترجمه متون قرآن بسیار مهم است زیرا اگر مترجم متعهد نباشد ممکن است برداشت او از قرآن با عقاید و فرهنگ مخلوط شود.
منافی با بررسی مرحله سوم ترجمه گفت: مرحله سوم دوباره ساختن یک متن به زبان مقصد است در این مرحله تسلط به زبان مقصد مهم است و باید ساختاری انتخاب شود که متن موردنظر به بهترین وجه منتقل کند.
وی افزود: یکی از نویسندگان در مورد دلیل اینکه پیامبر امی و مکتب نرفته بوده اند، می گوید: اگر پیامبر به مکتب می رفت معلومات بشری در ذهن خود جای می گرفت و امکان داشت در برداشت وی از وحی تاثیر داشته باشد بنابراین قلب پیامبر از هرگونه علمی غیر از وحی خالی است.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی (ره) درباره مساله انتقال روح معنا در ترجمه گفت: ترجمه با دو مساله مواجه است، یکی بیان معنای لغوی کلمات براساس فرهنگ لغت و دیگری انتقال روح معنایی که در اثر کنار هم قرار گرفتن کلمات و جملات ایجاد می شود که اغلب انتقال روح به صورت کامل غیرممکن است.
منافی به مساله حضور روح الهی در متن قرآن اشاره کرد و تصریح کرد: قرآن چه از نظر صورت و چه از نظر محتوا از سوی خدا است، این الهی بودن صفت ویژه ای به قرآن داده که در هیچ نوشته دیگری وجود ندارد آنچه در ترجمه اتفاق می افتد این است که معنا را از یک صورت می گیریم و در صورت دیگر می ریزیم که در مورد قرآن صورت انخست الهی اما صورت دوم ساخته و پرداخته ذهن مترجم است.
روح الهی در متن قرآن است نه در ترجمه آن
وی انتقال روح الهی را در ترجمه قرآن غیرممکن دانست و افزود: حضور الهی در متن قرآن در هیچ ترجمه ای نمی توان منتقل کرد. هیچ ترجمه ای از قرآن، قرآن نیست و به همین دلیل گفته می شود که نماز باید به زبان اصلی خوانده شود و نمی توان آن را مثلاً به زبان فارسی خواند زیرا در متن اصلی قداست و حضور الهی وجود دارد نه در ترجمه آن.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی (ره) ادامه داد: قرآن از نکات ریزی که مترجم برای انتقال آن باید بسیار وقت بگذارد انباشته است به عنوان مثال انتقال تاکید و حصر جملات یا انتقال ریتم خاص قرآن مشکلات فراوان دارد.
وی با توضیح مساله حضور متکلم در متون اصلی و عدم حضور وی در ترجمه خاطرنشان کرد: حافظ در شعر خود حضور دارد و وقتی این شعر به زبان دیگر ترجمه می شود دیگر حافظ در آن حضور ندارد بلکه حضور مترجم در ترجمه مطرح است.
شایان ذکر است، نخستین نشست از سلسله نشست های نقد و بررسی ترجمه های قرآن به زبان های خارجی سه شنبه، 13 اردیبهشت در سازمان فعالیت های قرآنی دانشجویان کشور برگزار شد.
پایان پیام/
نظر شما