به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان هادی آجیلی عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی در دومین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی با اشاره به مقاله خود با عنوان "درآمدی بر روش شناسی نظریه اسلامی در روابط بین الملل" گفت: باید دید آیا می توان در حوزه روابط بین الملل با رویکرد اسلامی نظریه ای ارائه کرد و در صورت مثبت بودن پاسخ با چه شیوه و متدی می توان این کار را انجام داد.
وی عنوان کرد: اسلام ادعای دین کامل را دارد و دین کامل باید برای حوزه های مختلف بشری و نیازهای او، ایده مدون و جامع و کاملی داشته باشد. با این رویکرد، روابط بین الملل، روابط جوامع بشری است که از دیدگاه اسلامی نمی تواند مغفول بماند، ضمن اینکه از نظر عملیاتی در متون و نصوص دین انگاره ها و آموزه هایی در این خصوص موجود است.
این کارشناس مسائل سیاسی با بیان اینکه از سوی دیگر وقتی اسلام نظریه حکومت دارد نمی تواند نظریه روابط بین حکومت ها نداشته باشد، تصریح کرد: به طور معمول تئوری هایی که در عرصه روابط بین الملل موجود است در یک بستر و بازه زمانی و تاریخی اتفاق افتاده و زمان مند است مانند دوره رنسانس و اتفاقاتی که در آن عصر غرب شاهد بود و در جای دیگر تاریخ نمی توان آن را یافت و این موضوع اختصاص به غرب و دوره رنسانس داشته و بستر تاریخی مشخصی دارد.
وی ادامه داد: با این توصیف کتب و اثاری در عرصه روابط بین المللی تدوین و تولید شده که غربی ها خود، به نقد این جریان پرداخته و بیان می کنند این نگاه در روابط بین الملل که در آثار موجود به چشم می خورد، تنها بر اساس نگاه غرب و اروپا بوده و نمی توان بر اساس تاریخی که بر غرب گذشته است، برای همگان نسحه پیچید.
آجیلی افزود: بنابراین در این زمینه تلاش هایی از سوی غربی ها هم شده است و آنها اذعان دارند که روابط بین المللی همیشه نگاه غربی داشته است.
وی اظهار کرد: اما در راستای اسلامی سازی روابط بین الملل گاه ایرادات و اشکالاتی بر ما می گیرند که از جمله می توان به این مطلب که به دلیل آنکه غربی ها با نظرات و تئوری های شما مخالف هستند، بنابراین شما نمی توانید نظریه ارائه دهید! در پاسخ به این سخن باید گفت آیا ما تمام نظریات غربی ها را می پذیریم و به آن باور داریم که آنها هم نظریات ما نپذیرند؟ ضمن آن که خود غربی ها در موارد بسیاری نظرات و تئوری های یکدیگر را نقد یا رد می کنند.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی به اشکال تراشی دیگری در این زمینه اشاره و بیان کرد: اما ایراد دیگری که بر ما می گیرند این است که شما نمی توانید نظریه روابط بین الملل اسلامی ارائه دهید چرا که اسلام نمی تواند همه مسائل را در این حوزه پوشش دهد و همه مفاهیم آن را شامل نشده و نگاه همه جانبه ندارد! در پاسخ به این ایراد باید گفت با فرض قبول و پذیرش چنین مطلبی، کدام مکتب و اندیشه را می توان سراغ گرفت و ادعا کرد که همه جانبه و کامل به مسائل و روابط بین الملل می پردازد و جامع است.
وی اضافه کرد: اما اشکال دیگری که در این زمینه به ما وارد می کنند این است که تئوری اسلامی در روابط بین الملل مفروضات و دگماتیک دارد! در پاسخ به این سخن نیز باید گفت در تئوری های غربی نیز مفروضات وجود دارد به طور مثال مفورض تئوری ها در غرب این است که سکولار باشد و مفروض تئوری های اسلام این است که متافیزیک باشد.
این کارشناس سیاسی به دیگر مانع تراشی در خوزه اسلامی کردن روابط بین الملل اشاره و اظهار کرد: گاه ما را متهم می کنند که شما قرائت های مختلف از دین اسلام دارید و همین موجب می شود نتوانید نظریه ای ارائه دهید یا اگر ارائه دهید بر اساس کدام قرائت اسلام باید آن را پذیرفت؟ در جواب این مساله نیز باید گفت مگر غرب در مسائل خود اعم از روابط بین الملل و غیر آن یک نظریه دارد و اندیشمندان همگی یکدست یک تئوری ارائه می دهند؟ با اندکی تانمل می توان دریافت الی ما شاءالله در غرب نظریه ها و تئوری ها مختلف وجود دارد که با یکدیگر وحدت ندارند.
آجیلی به بیان ایراد دیگری از سوی غربی ها در خصوص اسلامی سازی روابط بین الملل پرداخت و گفت: غربی ها اذعان می کنند روش شما در این حوزه استفاده از قرآن و روایات است که ما این زبان را نمی فهمیم اما شما با زبان ما آشنا بوده و حرف ما را می فهمید؛ البته باید گفت این سخن درست و به جا است و ما باید روش و متدی را انتخاب کنیم که قابل عرضه و فهم در عرصه بین الملل و قابل قبول در محافل علمی و آکادمیک غربی باشد.
وی ادامه داد: اگر بخواهیم با زبانی قابل فهم در این زمینه سخن بگوییم باید دو روش را انتخاب کنیم: نخست روش لاکاتوش که می تواند به هسته مقاوم در نظریه اسلامی به صورت اجتماعی در خصوص روابط بین الملل برسیم و سپس همان هسته مقاوم را بسط داد.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: اما روش دوم متد تحلیل گفتمان است که اگر چه اسلامی نیست اما هم زبان و هم روش آن قابل فهم است و این امکان را می دهد عناصر را تبیین کرده و زنجیره سلبی و ایجابی داشته باشیم و در نهایت نظریه و تئوری روابط بین المللی اسلامی را ارائه دهیم.
شایان ذکر است دومین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی عصر امروز سه شنبه 28 آبان ماه در شهر مقدس قم با حضور آیت الله جوادی آملی همراه با اعطای نخستین جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی به کار خود پایان می دهد.
پایان پیام/
نظر شما