حجت الاسلام علی اکبر نیکزاد، مدیر گروه دانشنامه پیامبر اعظم (متعلق به پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام) در تبیین ابعاد شخصیت علمی و عملی امام هادی علیه السلام به خبرنگار شبستان گفت: یکی از ویژگی های خاص حضرت هادی علیه السلام این بود که حضرت در سن قریب به 8 سالگی به مقام امامت رسیدند و برخی در همان زمان و یا بعدها شبهاتی در این زمینه وارد کرده و به دنبال خدشه وارد کردن بر مساله امامت حضرت بودند.
وی افزود: با توجه به اینکه امامت همچون نبوت امری الهی است، نصب امان نیز بر عهده خداوند است همچنانکه خدا انبیا را به رسالت مبعوث می کند ائمه نیز از سوی خدا منصوب می شوند آنچنانکه در قرآن می فرماید: «و جعلنا منهم ائمه یهدون بامرنا لما صبروا... » ما از میان انسانها امامانی را منصوب می کنیم تا مردم را به امر ما هدایت کنند و درباره حضرت ابراهیم نیز قران این معنا را به صراحت بیان می کند که آن حضرت پس از اینکه با آزمونهای مختلف آزموده شد آنگاه خداوند ایشان را به مقام امامت منصوب فرمود.
این اتفاق در مورد برخی از انبیا نیز افتاده است که در خردسالی به نبوت رسیده اند همچون حضرت عیسی و یحیی بن زکریا که قران از این امر چنین حکایت می کند که: عیسی علی نبینا و آله و علیه السلام در خردسالی به زبان آمد و فرمود: «قال انی عبدالله آتانی الکتاب و جعلنی نبیا ...» همچنین دررابطه با حضرت یحیی می فرماید: «یا یحیی خذالکتاب بالقوه...» در حالی که خردسال بود ما به او کتاب و شریعت و مقام عنایت کردیم. بنابراین با توجه به مبانی این امر، شبهاتی که درباره سن کم حضرت مطرح می شد کارساز نبود و افرادی که به مبانی قرانی امامت و نبوت آشنایی داشتند گرد امام جمع شده و در شعاع نورانی امامت حضرت مسیر هدایت را دنبال کردند.
شاگردانی که خود به چهره های برجسته علمی و فقهی تبدیل شدند
این کارشناس علوم اسلامی تصریح کرد: امام در سال 212 هجری قمری در 15 ذی الحجه در مدینه متولد شدند و در 3 رجب 253 در سامراء و در 42 سالگی به شهادت رسیدند اگر حیات سراسر سعادت امام را مرور کنیم نکات ارزشمندی از سیره علمی و عملی ایشان به دست می آید که قطعاً می تواند برای شیعیان حضرت مورد اتباع قرار بگیرد. یکی از رسالتهای حضرت چه در مدینه و چه آن هنگام که به اجبار به سامرا منتقل شدند، نشر معارف و تعلیم و تربیت فقها، محدثین و شاگردان زبده ای بود که برای نشر معارف تربیت می شدند. به عنوان مثال: در منابع ذکر شده است که در زمانی که حضرت در سامرا به سر می بردند، قریب به 85 نفر فقیه و محدث تربیت کردند و با توجه به شرایط آن روزگار و اینکه حضرت تحت نظر بودند این کار، کار سادگی نبود. شیخ طوسی بیش از 185 نفر را نام می برد که در زمان حیات امام از محضر امامت ایشان بهره بردند و خود به چهره های برجسته علمی یا فقهی تبدیل شدند. چهره هایی مانند: ایوب ابن نوح، عثمان بن سعید و عبدالعظیم الحسنی که از شاگردان و دست پروردگان حضرت هادی علیه السلام بشمار می روند.
نشانه های مقام علمی و دانش عمیق امام
حجت الاسلام نیکزاد در اشاره به موقعیت علمی حضرت هادی علیه السلام گفت: در کتاب شریف «تحف العقول» رساله ای از امام و در باب مساله مهم جبر و اختیار نقل شده است که حکایت از عمق دانش و مقام علمی حضرت دارد و بسیاری از عالمان اهل سنت که امام را درک کرده و یا از شعاع علمی ایشان بهره برده اند مقام علمی حضرت را گزارش کرده و در آثار به جا مانده از آنها، امام به عنوان یک فقیه و عالم توصیف شده است. و از این دست گزارشها در منابع مختلف ارباب مذاهب فراوان به چشم می خورد.
مدیر گروه دانشنامه پیامبر اعظم صل الله علیه و آله ضمن تبیین سیره امام در عرصه های مختلف خاطرنشان کرد: سیره فرهنگی و علمی حضرت بسیار پربار و قابل توجه است. حضرت هادی علیه السلام با تربیت انسانهای فرهیخته، فهیم ، عالم و تاثیرگذار در جامعه نقش غیرقابل انکاری در نشر معارف اهل بیت و حفظ هویت شیعی در این مقطع از تاریخ تشیع را داشتند. سیره اجتماعی امام نیز بسیار پربار است. حضرت جامعه شیعی را با قدرت و صلابت تمام، و علیرغم فشارهای مختلف از طرف خلیفه عباسی رهبری و هدایت می کند و این برجستگی زمانی، بیشتر خودنمایی می کند که بدانیم ایشان، با این نوع رهبری، هویت مذهبی، سیاسی و اجتماعی شیعیان را حفظ کردند.
حجت الاسلام نیکزاد افزود: یکی از اموری که در حوزه سیاست اجتماعی امام می توان از آن یاد کرد، احیای سازمان وکالت است که از عصر امام صادق علیه السلام بنیان گذاشته شد. با توجه به اینکه در عصر امام صادق علیه السلام، جغرافیای انسانی شیعیان گسترش یافته و صرفاً در مناطق نزدیک به امام محدود و محصور نبود، بلکه حتی در سرزمین های ایران، عراق و جبل عامل شیعیانی می زیستند که می بایست از شعاع علمی و هدایت ائمه بهره می گرفتند، حضرت صادق آل محمدصل الله علیه وآله و ائمه پس از ایشان وکلایی را منصوب و به این مناطق اعزام می کردند تا هم به مسایل مذهبی و علمی شیعیان پاسخ داده و هم امور اجتماعی و اقتصادی آنان را ساماندهی کنند. یعنی وجوهات شرعی را جمع آوری کرده و در جهت رفع مسایل و مشکلات شیعیان هدایت می کردند.
پیشگویی امام هادی علیه السلام درباره دوران غیبت
وی تصریح کرد: این سازمان در طول حیات خود فراز و نشیب هایی داشت و یکی از دوران بسیار جدی و تاثیرگذار آن، عصر امام هادی علیه السلام است که حضرت با همتی والا در ترویج و تقویت این سازمان می کوشید. این تقویت علاوه بر این که در جهت حفظ هویت شیعی و رفع مشکلات و خلاهای فکری، فرهنگی و اعتقادی شیعیان بسیار تاثیرگزار بود، زمینه رهبری فقها و عالمان را به عنوان وکیلان ائمه در عصر غیبت نیز پیش بینی می کرد چرا که امام در بیانات خود، پیروان و شیعیان را نسبت به این عصر هشدار داده و در تعابیر و فرمایشات خود تاکید می کردند که این دوره، عصری بسیار حساس و سرنوشت ساز است. و حتی در تاریخ تشیع از آن به «دوران حیرت» تعبیر شده است. تا آنجا که حضرت هادی علیه السلام در این رابطه فرمود: «اگر نباشند عالمان و فقیهانی که در این دوره ظهور پیدا خواهند کرد تا قلب شیعیان و مستضعفان ازشیعیان ما را هدایت کرده و ارکان و پایه های مذهب را حفظ کنند، قطعاً کسی باقی نخواهد ماند که پایبند به دین خدا و آموزه های معصومین باشد» وضعیت و موقعیت پیروان اهل بیت علیهم السلام در عصر غیبت آنچنان بحرانی است که شخص معصومین نسبت به آن هشدار داده اند و با توجه به این موضوع، اهمیت و نقش سازمان وکالت بیش از پیش آشکار می شود. چرا که این سازمان توانست هویت شیعی و تاریخ تشیع را همچنان حفظ کند.
این کارشناس علوم اسلامی یکی از اقدامات جدی صورت گرفته در این عصر را با توجه به جریان های انحرافی پدیده آمده در میان شیعیان، علیرغم هدایت های ائمه علیهم السلام، ایجاد و شکل گیری جریان غالبان عنوان کرد و افزود: امام هادی علیه السلام به شدت با جریان غالبان مبارزه کرده، شخصیت های غالی و ابعاد این جریان انحرافی را برای حفظ و صیانت هویت شیعی برملا نموده و به بزرگان شیعه گوشزد می کرد که تحت تاثیر آموزه های این گروهها قرار نگیرند. و این سیره حضرت که در منابع مختلف به آن اشاره شده است، امروز می تواند بسیار آموزنده باشد.
رسول خدا و امیرالمومنین و نیز همه پدرانم با دست رنج خود زندگی کردند
حجت السلام نیکزاد در ادامه سیره امام هادی علیه السلام در حیات فردی و معیشت شخصی را تبیین کرده و گفت: علیرغم این که امام با توجه به رهبری سازمان وکالت، از منابع مالی نسبتاً خوبی برخوردار بود و وجوهات شرعی از اقصی نقاط ممالک اسلامی توسط وکلا به خدمت ایشان ارسال می شد، اما حضرت آنها را صرف رفع مشکلات فکری، معیشتی و اجتماعی شیعیان می نمود و بنابر شواهد تاریخی نه تنها از این منابع بهره شخصی نمی برد بلکه خود با کار و تلاش، در جهت تامین معیشت شخصی خود و خانواده می کوشید و بسیار زاهدانه زندگی می کرد. آنچنان که در کتاب «الفصول المهمه فی معرفه الائمه» آمده است که زندگی حضرت هرگز متکی بر این وجوهات نبود بلکه حتی در سامراء در مدتی که تحت نظر بودند مزرعه ای تهیه کرده و در آن مشغول به کار بودند. بگونه ای که راوی نقل می کند: روزی شاهد بودم که امام آنچنان در مزرعه مشغول کار بود که عرق از سر و روی حضرت جاری می شد، عرض کردم: یابن رسول الله ! این الرجال؟ یعنی دوستان و پیروان شما کجایند که این امور را انجام دهند؟ حضرت فرمود: نه افرادی که از من بهتر بودند یعنی جدم رسول خدا و امیرالمومنین علی بن ابیطالب و نیز همه پدرانم با دست رنج خود زندگی کردند چگونه من زندگی خود را بر دوش دیگران بنهم؟
وی با بیان دیدگاه شهید مطهری در رابطه با زندگی زاهدانه یادآور شد: این سیره فردی در زندگی شخصی امام و طیق فرمایش ایشان، سیره همه ائمه بوده است. از سوی دیگر در همین کتاب اشاره شده است که امام اموالی را که به محضر ایشان می رسید، در میان فقرا تقسیم می کرد در حالی که شخص حضرت به حصیری قناعت می نمود یعنی علیرغم درآمدهای مختلف، در اوج زهد و ساده زیستی زندگی می کرد. شهید مطهری در اشاره به زهد می گوید «زهد آنست که انسان در تولید، حداکثری و در مصرف حداقلی باشد و مازاد درآمد خود را در جهت خدمت و کمک به همنوعان و جامعه مسلمانان مصرف کند» و سیره ائمه معصومین و اهل بیت عصمت مصداق بارز این تعرف است.
حجت الاسلام نیکزاد تصریح کرد: سیره سیاسی ایشان نیز کاملا واضح و روشن است چرا که مقاومت های حضرت در برابر خلفای عباسی، موجب شد که خلفا احساس خطر کرده و ایشان را بااجبار به سامرا منتقل و فعالیت های ایشان را کنترل کنند. اماعلیرغم این کنترل شدید، فعالیت ها و ارتباطات امام در سامرا نیز چشمگیر است تا آنجا که وجود حضرت را تحمل نکرده و در 42 سالگی حضرت را به شهادت رساندند.
پایان پیام/
نظر شما