خبرگزاری شبستان: کلمه مسجد و مانند آن پیش از اسلام نیز رواج داشت. قبل از اینکه رسول گرامی اسلام مسجد مدینه را بنیان نهاد خداوند در سوره اسراء که مکی است واژه مسجد را در مورد مسجدالحرام و مسجدالاقصی به کار برده است ولی در عین حال مسجد نخستین نهادی بود که هنگام ورود پیامبر (ص) به مدینه شکل گرفت. این نکته حکایت از آن دارد که شکل‌گیری جامعه اسلامی بدون نقش‌آفرینی مسجد امکان‌پذیر نبوده است.
با کارکردهایی که مسجد داشت این نهاد چنان در جامعه اسلامی نهادینه شد که مؤمنان آن را بر خانه‌های خود ترجیح می‌دادند. در واقع ویژگی اصلی مسجد این بود که همچون اسلام با همه شئون زندگی مردم سروکار داشت و البته به همه شئون مردم جهت الهی و دینی می‌داد و این برخاسته از روح اسلام بود زیرا اسلام جوهره همه فعالیت‌های مسلمانان در جامعه اسلامی را عبودیت می‌دانست.
کارکردهای مختلف مسجد در انقلاب اسلامی
به طور کلی می‌توان گفت مسجد در طول تاریخ ایران با سه نوع کارکرد نقشی مهم در تحول‌های کشور داشته است:
- نخست کارکرد فرهنگی، فکری و هنری: این کارکرد به خوبی در معماری و ادبیات ایران جلوه‌گر شده است.
- سپس کارکردهای اجتماعی مسجد: این کارکرد به گونه‌ای بوده است که می‌توان گفت همه جنبش‌های اجتماعی در اطراف مسجد سازمان یافته است.
- در نهایت کارکردهای سیاسی مسجد: این کارکرد گرچه در گذشته نیز کم و بیش وجود داشته است ولی در دوران انقلاب و جنگ تحمیلی به اوج خود رسید و اعتراض سیاسی، مشارکت بسیج سیاسی و دیگر وجوه رفتار سیاسی مردم را در نمودهای فوق جلوه‌گر کرد؛ مثل بحث‌ها و آموزش‌های سیاسی، تبادل نظر، مشورت و شورا، تعیین سرنوشت و ...
مسجد در دوران منتهی به تأسیس نظام جمهوری اسلامی جایگاه و کاربردهای نخست خود را باز یافت و در دو برهه از انقلاب اسلامی به ویژه در جنگ تحمیلی ظرفیت بی‌نظیر این نهاد عبادی- اجتماعی بر همگان آشکار شد. پس از پیروزی انقلاب، تأسیس نظام جمهوری اسلامی و فروکش‌کردن فضای انقلابی، کارکردهای جدیدتر مسجد در عرصه‌های دیگری تولد یافت، حتی در آغاز جنگ تحمیلی این مسجد بود که به ویژه در روستاها کارکردهای جدید آموزشی، ترویجی، بهداشتی و تعاونی را تجلی بخشید.
مسجد با کمک جهاد سازندگی، سپاه پاسداران، کمیته‌های انقلاب، آموزش و پرورش، وزارت بهداشت و درمان و دیگر سازمان‌ها، افزایش آگاهی عمومی و تخصصی را محقق کرد و روح همکاری‌های جمعی را میان مردم تقویت کرد. مسجدها با نمایش فیلم‌های آموزشی، تشکیل کلاس‌های آموزشی و برپایی نمایشگاه به دنبال آگاهی‌بخشی به جامعه بودند، حتی اهداف دولت نیز تحقق یافت مثل جامعه‌پذیری سیاسی، توسعه، خدمات بهداشتی و آموزش، افزایش آگاهی عمومی و تخصصی.
با آغاز جنگ تحمیلی رویکرد سیاسی مسجد با نمود دفاع و امنیت ظاهر شد. بیشتر ارگان‌ها و نهادها از طریق مسجد با مردم ارتباط برقرار می‌کردند. اصولا مسجد منبر، تریبون و رسانه‌ای بوده است که در جهت تعیین و تبلیغ ارزش‌ها و احکام اسلامی به کار گرفته می‌شده است. امروزه نیز مسجد به صورت مرکز خدمات اجتماعی فعال و پویایی درآمده است که نتایج سازنده آن در زمینه‌های گوناگون بر کسی پوشیده نیست.
پایان پیام/
نظر شما