دکتر «علیرضا عبدی» معلم و فعال عدالت تربیتی و رییس سابق سازمان نهضت سواد آموزی در گفتگو با خبرنگار فرهنگ و اجتماع خبرگزاری شبستان با اشاره به نقش نهضت سواد آموزی در افزایش عقلانیت و کاهش آسیب های اجتماعی اظهار کرد: نهضت سوادآموزی نه صرفاً یک پروژه آموزشی، بلکه بنیان جهاد فکری و فرهنگی برای استقلال ملت است؛ جهادی که با فرمان تاریخی امام خمینی(ره) در هفتم دی ماه ۱۳۵۸ آغاز شد.
وی بیان کرد: سواد در معنای لغوی خود شاید در حد سیاه کردن کاغذ تقلیل پیدا کرده ولیکن در میدان عمل ریشه بسیاری از ناهنجاری ها و سطح پایین سواد را بیان می کند. مخصوصا از زمانی که برای سواد تعاریف مختلفی بیان شد؛ سواد راهبرد حل بسیاری از مسائل شد؛ البته سوادی که کاربردی تر شده و تلاش دارد صرفا از حروف و کلمه به سمت حل مسائل حرکت کند.
سواد، ابزار رهایی از دیکتاتوری جهل و تبلیغات پوچ است
عبدی با بیان اینکه سواد، ابزار رهایی از دیکتاتوری جهل و تبلیغات پوچ است تصریح کرد: امام خمینی (ره) با درک عمیق از ریشه استبداد، سوادآموزی را مقدمهای بر آزادی و رهایی فکری دانستند. همانطور که در پیام تاریخی ایشان بود، ملت ایران در رژیم گذشته علاوه بر دیکتاتوری سیاسی، تحت یوغ “تبلیغات بیمحتوا و هیچ را همهچیز جلوه دادن” قرار داشت. سواد، ابزاری است که انسان را از این بند رها میکند. به نقل از« پائولو فریره»، سواد یعنی «توان فهم جهان و تغییر آن». در ایران، نهضت سوادآموزی با هدف ریشهکنی بیسوادی، در حقیقت اقدام به روبیدن غبار جهل از دیدگان مردم محروم (زنان خانهدار، روستاییان و سالمندان) کرد.
کاهش ۲۵درصد در پذیرش شایعات و القائات فکری غلط
این معلم ادامه داد: پژوهش پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم (۱۳۹۸) گواهی بر این جهاد فکری است: افزایش بیش از ۴۰درصد در قدرت تصمیمگیری آگاهانه خانوادگی؛کاهش ۲۵درصد در پذیرش شایعات و القائات فکری غلط؛ و افزایش سه برابری مشارکت مدنی در مناطق محروم. در واقع این آمار نشان میدهد که نهضت، خواندن و نوشتن را به “سواد مدنی و عقلانیت اجتماعی” پیوند داده است؛ یعنی افراد در پرتو این آگاهی، با منطق و مسئولیتپذیری عمل میکنند و در برابر القائات خارجی مقاوم میشوند.
وی بر لزوم حرکت از سواد پایه به هویتبخشی و خودباوری (عقلانیت کاربردی) تاکید کرد و افزود: مقام معظم رهبری (مدظله العالی) همواره بر لزوم علمآموزی همراه با بصیرت و تعهد تأکید داشتهاند. دورههای پس از سوادآموزی (تحکیم و انتقال) دقیقاً برای همین هدف طراحی شدند: پیوند دادن دانش به اخلاق کاربردی و هویت انقلابی.
رییس سابق سازمان نهضت سواد آموزی گفت: مطالعات سازمان نهضت سوادآموزی (گزارش ۱۴۰۱) نشان میدهد که این برنامهها چگونه در نهادینهسازی ارزشها موفق بودهاند؛ شاخص اعتماد به قانون و مشارکت مدنی تا ۳۵درصد افزایش یافته است؛ شاخص حل اختلاف خانوادگی بدون خشونت در زنان آموزشدیده ۲۸درصد رشد داشته است.
وی ادامه داد: این دورهها، سواد را از سطح ابزار بودن خارج کرده و آن را به «عقلانیت کاربردی» تبدیل میکنند؛ جایی که فرد نه تنها سواد دارد، بلکه میداند چطور از این سواد برای ارتقاء سطح اخلاق و تدبیر در خانواده و جامعه استفاده کند.چالش امروز محافظت از بصیرت در برابر طوفان رسانهای و مادیگرایی است؛ امروز بزرگترین چالش، حفظ ثمرات این نهضت در برابر موجهای جدید می باشد.
برخی اثرات ماندگار نهضت را نادیده می گیرند
وی به کج فهمی نسبت به اثرات ماندگار نهضت اشاره کرد و گفت: در بین جریانهای مختلف سیاسی و اجتماعی، افرادی وجود دارند که به دلایل مختلف اثرات ماندگار نهضت را نادیده می گیرند و با طرق مختف تلاش برای ادغام یا انحلال نهضت دارند. بدون اینکه پاسخی به این سوال داشته باشند که آیا ماموریت نهضت تمام شده و یا سوادهای جدید در کشور متولی دارد؟ پیشنهاد می گردد این بزرگواران با رویکردی علمی و آینده پژوهانه به موضوع توجه کنند. فشار معیشت: شرایط اقتصادی باعث میشود افراد از آموزش غفلت کنند. سوادآموزی باید با مهارتهای مالی و کارآفرینی خرد گره بخورد تا کاربرد ملموس آن در تأمین عزت خانواده روشن شود.
وی با اشاره به قطع زنجیره یادگیری تصریح کرد: مهاجرتها چرخههای یادگیری را میشکنند؛ باید با شبکههای دیجیتال یادگیری محلی، این پیوستگی را حفظ کرد.چالش اصلی، حفاظت از کیفیت این سواد و تبدیل آن به یادگیری مستمر است.
هر ۱۰درصد افزایش در باسوادی، در کاهش آسیبهای اجتماعی نقش دارد
این معلم افزود: سواد و تضمین سلامت جامعه بر اساس نگاه اسلامی هم بسیار مهم است؛ دادههای جهانی (UNESCO ۲۰۲۳) و داخلی (مرکز پژوهشهای مجلس ۱۴۰۰) تأیید میکنند که هر ۱۰ درصد افزایش در باسوادی، در کاهش آسیبهای اجتماعی نقش دارد؛ کاهش هفت درصد در خشونت خانگی؛ کاهش ۶درصد در افسردگی مزمن؛ و تا ۹درصد در خودکشی جوانان. این آمار صرفاً اقتصادی نیست؛ بلکه نشان میدهد که علم، بنیان سلامت روانی و اخلاقی جامعه را تقویت میکند. فرد باسواد، بر اساس آموزههای دینی و ملی، توان بیشتری برای تدبیر در مشکلات و پرهیز از رفتارهای پرخطر دارد؛ این امر عقلانیت جمعی را بر اساس مبانی صحیح تقویت میکند.
وی با تاکید بر جمعبندی تحولخواهانه و سرمایهگذاری در هویت ملی اظهار کرد: نهضت سوادآموزی را باید نه یک پروژه آموزشی، بلکه راهبردی فرهنگی برای پرورش عقلانیت اجتماعی دانست.نهضت سوادآموزی باید بهعنوان «راهبرد فرهنگی برای استقلال فکری» دیده شود. این نهاد با توسعهای هوشمند، دیجیتال و با نگاه به آینده باید؛ سواد پایه را به سواد رسانهای و اخلاقی پیوند دهد؛ آسیبهای روانی-اجتماعی را کاهش دهد؛ و به شکلگیری «جامعه خودآگاه» کمک کند؛ جامعهای که تصمیماتش بر پایه بصیرت است، نه القائات دشمن.
استمرار و تحول نهضت سوادآموزی،سرمایهگذاری بر عقلانیت ملی است
این فعال عدالت تربیتی ادامه داد: تداوم و تحول این نهضت، دقیقاً همان چیزی است که در راستای تأکیدات رهبری برای علمگرایی و ایستادگی فکری در برابر غرب، سرمایهگذاری مستقیم بر عقلانیت ملی و انقلابی محسوب میشود.در چارچوب بند ب ماده ۹۱ قانون برنامه هفتم پیشرفت، استمرار و تحول نهضت سوادآموزی، در حقیقت سرمایهگذاری بر عقلانیت ملی است. سرمایهای که سودش نه فقط در اقتصاد، بلکه در اخلاق، همبستگی و امید اجتماعی نمایان میشود.
نظر شما