خبرگزاری شبستان؛ گروه مهدویت؛ اعتقاد به آموزه مهدویت از موثرترین عوامل پویایی، رشد و بالندگی جامعه اسلامی در طول تاریخ بوده که آن را از فرو رفتن در فسادها و تباهیها حفظ کرده است. متاسفانه این باور در تاریخ خود با اندیشهها و برداشتهای نادرست بسیاری رو به رو شده که رفته رفته به آسیبها و آفتهای جدّی، برای آن تبدیل شده اند.
آسیب، چیزی است که سبب اختلال، ناهنجاری و تباهی در پدیده ها میشود و آسیب شناسی به معنای شناسایی این عوامل و اسباب است. باور به مهدویت، مانند دیگر باورها اگر مورد کمفهمی یا کجفهمی قرار گیرد یا به صورت نادرست بیان شود، دچار مشکل شده، آسیب میبیند. آموزه مهدویت امروز بیش از گذشته با تهدیدهای بزرگ و جدّی روبهرو است که نه فقط از طرف مخالفان و دشمنان و در قالب تهاجم تبلیغاتی برنامه ریزی شده بلکه از داخل نیز ـ آگاهانه یا ناآگاهانه ـ مورد هجوم قرار گرفته است، اگرچه ممکن است، تهدیدهای داخلی از روی ناآگاهی و ساده لوحی یا عشق افراطی ارزیابی شود! اما به هیچ وجه نمیتوان پیامدهای ناگوار آنها را نادیده گرفت؛ چرا که این جریان حتی اگر ناخواسته و یا ناآگاهانه باشد، توسط دشمنان دامن زده میشود و آثار تخریبی فراوانی، بر پیکره این باور ارزشمند پدید میآورد. بنابراین لازم است ضمن ترویج و توسعه فرهنگ مهدویت، این موضوع هم مورد توجه جدّی قرار گیرد.
خبرگزاری شبستان در رابطه با این موضوع نظرات برخی از اندیشمندان و کارشناسان حوزه مهدویت را جویا شده است که در ادامه این گزارش با نظرات آنها آشنا می شوید.
امروز تهدیدها نیز پیچیدهتر و جدیتر شده اند
حجت الاسلام «خدامراد سلیمیان»، دانشیار و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در این رابطه می گوید: با وجود چالشها و موانع متعدد در مسیر ترویج معارف دینی، بهویژه آموزههای مرتبط با حضرت مهدی علیه السلام، باور به مهدویت در عصر حاضر رو به گسترش است. در گذشته، برخی این اعتقاد را صرفاً برساختهای شیعی میدانستند، اما امروز با تبیین دقیق و عمیق این آموزه و روشن شدن نقش آن در پاسخگویی به نیازهای اصیل بشری، مهدویت جایگاه برجستهای در جهان یافته است. تأسیس کرسیهای مهدویت در برخی مراکز علمی و پژوهشی، نویدبخش آیندهای روشن برای این باور ارزشمند است.
کارشناس مرکز تخصصی مهدویت می افزاید: علاقهمندی روزافزون به مهدویت، که ریشه در نیازهای عقلانی و عاطفی جوامع دارد، به خلق آثار و فعالیتهای ارزشمندی در این حوزه منجر شده است. مراکز، مؤسسات و پژوهشکدههای متعددی با تلاشهای بسیار در این راستا گام برداشتهاند. با این حال، شتابزدگی و فقدان هماهنگی سازوکار جامع میان این نهادها میتواند این فرصت را به تهدید تبدیل کند. غفلت از مدیریت صحیح این جریان ممکن است به پشیمانی منجر شود. از اینرو، مدیریت این فرصت نیازمند برنامهریزی دقیق و منسجم است.
دو عامل اصلی، یعنی ناآگاهی از حقیقت مهدویت و سوءاستفادههای مغرضانه از این باور، همیشه چالشهای اساسی در مسیر این آموزه بودهاند. این تهدیدها، که قدمتی به درازای تاریخ این اعتقاد دارند
به گفته وی بررسیهای تاریخی نشان میدهد که دو عامل اصلی، یعنی ناآگاهی از حقیقت مهدویت و سوءاستفادههای مغرضانه از این باور، همیشه چالشهای اساسی در مسیر این آموزه بودهاند. این تهدیدها، که قدمتی به درازای تاریخ این اعتقاد دارند، در برخی مقاطع به دلیل عوامل مختلف سر برآورده و سپس فروکش کردهاند. امروز، با گسترش دامنه این باور، تهدیدها نیز پیچیدهتر و جدیتر شده است.
وی تصریح می کند: اگرچه شناسایی تهدیدها امری ضروری است، اما بررسی ریشهها، ویژگیها و پیامدهای آنها اهمیت بیشتری دارد. عدم آگاهی یا آگاهی ناکافی، یکی از مهمترین عوامل تبدیل فرصتهای مهدویت به تهدید است. آگاهی معتبر و مبتنی بر منابع اصیل، میتواند مانع بروز تهدیدها شود. همچنین، سطحینگری به این آموزه عمیق، از دیگر عوامل تهدیدزا است.
ظهور مدعیان دروغین و غفلت از وظایف اصلی
مهدویت به دلیل امیدبخشی و نقش التیامبخش برای جوامع ستمدیده، گاهی با افراط در تفسیر یا سوءاستفاده از سوی افراد فرصتطلب مواجه شده است. این افراد با سوء استفاده از نیازهای عاطفی و اجتماعی مردم، اهداف مغرضانه خود را پیش میبرند. علاوه بر این، دشمنان این باور با ایجاد جریانهای انحرافی و مدعیان دروغین، تلاش کردهاند تا جایگاه مهدویت را تضعیف کنند.
ایجاد یک سامانه مهندسی جامع مهدویت با حضور نخبگان و متخصصان، به دور از نگاههای احساسی و سطحی، میتواند نقطه عزیمتی مؤثر باشد
سلیمیان گام نخست در مواجهه با این تهدیدها را، گسترش آگاهیهای معتبر مبتنی بر قرآن کریم و روایات معصومان علیهم السلام می داند و خاطرنشان می کند: دلسوزان این حوزه باید با رویکردی علمی، دقیق و کارشناسانه به تبیین این آموزه بپردازند تا از انحرافات جلوگیری شود. ایجاد یک سامانه مهندسی جامع مهدویت با حضور نخبگان و متخصصان، به دور از نگاههای احساسی و سطحی، میتواند نقطه عزیمتی مؤثر باشد.
سلیمیان تأکید میکند: عدم هماهنگی میان عناصر فعال در این حوزه و نگاههای جزیرهای، از جمله تهدیدهای اساسی است. طراحی یک نظام هماهنگ و کلان با تکیه بر خردورزی و پرهیز از خرافات، میتواند فرصتهای موجود را تقویت کرده و از تبدیل آنها به تهدید جلوگیری کند. بزرگان این حوزه همیشه با دلسوزی نسبت به انحرافات هشدار دادهاند. مهدویت، بهعنوان پاسخی به نیازهای جهانی در پایان تاریخ، نباید به یک باور صرفاً شیعی محدود شود، بلکه باید متناسب با فهم جهانی بازخوانی شود.
وی در ادامه یادآور می شود: نگاه افراطی به برخی ادعاهای ملاقات با حضرت مهدی علیه السلام از جمله تهدیدهایی است که میتواند به ظهور مدعیان دروغین یا غفلت از وظایف اصلی منجر شود. پرداختن بیش از حد به داستان های غیرمعتبر و خیالی، بهویژه در محافل و مجالس، از دیگر آسیبهاست. علاوه بر این، تطبیق شتابزده نشانههای ظهور بر افراد یا جریانهای خاص و طرح مباحث غیرضروری، فرصتهای این حوزه را به تهدید تبدیل میکند. برای حفظ اصالت این باور، باید با نگاهی عالمانه و خردمندانه، از این آسیبها پیشگیری شود.
مهدویت باید عالمانه در جامعه تبیین شود
حجت الاسلام «سیدجعفر موسوی نسب» نیز معتقد است: مهدویت ناب باید برگرفته از قرآن کریم و روایات معصومین و منابع اصیل اسلامی و تاریخی باشد و معارف آن باید از زبان علما و متخصصین این امر سرچشمه بگیرد. برای بررسی مسئله مهدویت در قرآن و فهم و فراگیری آیات مرتبط با آن، باید به سراغ مفسران مورد وثوق رفت. مفسران شیعه و اهل تسنن. چرا که تنها در این صورت است که مباحث قرآنی مرتبط با مهدویت برای ما متقن و قابل اعتماد خواهد بود.
کارشناس مرکز تخصصی مهدویت می افزاید: اگر بنا باشد مهدویت را از میان روایات و فرمایشات معصومین علیهم السلام استخراج کنیم باید به سراغ روایات صحیح السند و مورد وثوق رفت و با آنها آموزه مهدویت را تبیین و تشریح کرد. در مقابل «مهدویت اصیل» در قرآن و روایات، یک نگاه عوامانه نیز نسبت به آن وجود دارد. همچنان که همواره در کنار هر شیء با ارزش و قیمتی، یک بَدَل و نمونه قلّابی هم موجود است و این یکی از آسیب ها و تهدیدهای جدی در معارف مهدوی است.
موسوی نسب ضمن تاکید بر اینکه باید شدیدا از نگاه ها و برداشت های عوامانه نسبت به معارف مهدوی پرهیز شود، تصریح می کند: این مسئله در نگاه امامین انقلاب کاملا مشهود است. چنان که معمار کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) همواره بر«اسلام ناب» و «مهدویت ناب» تاکید داشتند و مقام معظم رهبری در فرمایشات خود تاکید دارند که «مهدویت باید عالمانه در جامعه تبیین شود.»
کارشناس مرکز تخصصی مهدویت معتقد است اگر نگاه عامیانه به آموزه مهدویت و معارف مهدوی در جامعه رایج شود آثار آن جبران ناپذیر خواهد بود. همچنان که برداشت های عوامانه ای که گاها در طول تاریخ صورت گرفته، آسیب ها و لطمه های بسیار به این معارف و در اصل به مباحث اسلامی وارد کرده است. از همین رو ضرورت دارد این آموزه توسط متخصصین امر در جامعه ترویج و ساماندهی شود.
ورود افراد غیرمتخصص در این عرصه از سویی آثار مخربی به بار خواهد آورد و از سوی دیگر فاصله ما با «مهدویت ناب» را روزافزون می کند
وی میافزاید: هرگاه جسم انسان گرفتار دردی می شود بهترین راه حل رفع آن، مراجعه به فرد متخصص است. مراجعه به متخصص هم زودتر انسان را به نتیجه می رساند، هم هزینه کمتری صرف می شود و هم آسیب یا آسیب های جانبی به دنبال ندارد. موضوع مهدویت نیز از همین قبیل است. ورود افراد غیرمتخصص در این عرصه از سویی آثار مخربی به بار خواهد آورد و از سوی دیگر فاصله ما با «مهدویت ناب» را روزافزون می کند. همچنان که در طول تاریخ برداشت ها و نگاه های عامیانه جامعه را از این آموزه و از اسلام ناب دور کرده است.
موسوی نسب با اشاره به وجود دو مفهوم «انتظار مثبت» و «انتظار منفی» در زمینه معارف مهدوی می گوید: برخی انتظار منفی را در جامعه ترویج می کنند که نگاهی عوامانه و آسیب زا در عرصه مهدویت است. در این نوع از انتظار، فرد و جامعه صرفا نقش نظارهگر دارد و هیچ وظیفه دیگری برای خود متصور نیست چراکه معتقد است همه چیز توسط شخص منجی و در دولت حضرت حل خواهد شد. حال آن که انتظار واقعی باید با حرکت و جهاد توامان باشد.
نظر شما