به گزارش خبرگزاری شبستان از استان قم، ایام میلاد پیامبر اسلام (ص) فرصتی مغتنم برای بازخوانی آموزهها و سیره پیامبر اکرم (ص) در حوزه مسائل زنان و جایگاه آنها در جامعه است. به همین مناسبت با دکتر ناهید طیبی، استاد حوزه و دانشگاه، مدیر دانشنامه زن مسلمان و مدیر گروه تاریخ پژوهشگاه مطالعات اسلامی جامعه الزهرا (س) گفتگویی انجام دادیم که در ادامه می آید.
طیبی در پاسخ به این سؤال که مهمترین تحولی که پیامبر اسلام در نگاه جامعه نسبت به زن ایجاد کردند، چه بود، اظهار داشت: یکی از مهمترین و بنیادیترین تحولات، گفتمانسازی جایگاه والای زن بر مبنای آموزههای قرآنی بود. پیامبر اسلام (ص) با توجه به شرایط حاکم بر جامعه جاهلی که نگاه غالب به زن بسیار تحقیرآمیز و غیرانسانی بود، موفق شدند با ایجاد یک گفتمان تازه، نگاه مردم را نسبت به زن تغییر دهند. از جمله اقداماتی که این گفتمان را تقویت میکرد، حضور فعال زنان در بیعتها، هجرتها و عرصههای اجتماعی بود که نشان دادند زنان نیز جزو ارکان جامعهاند و باید مورد احترام و تکریم باشند.
جایگاه زن در جامعه جاهلی؛ واقعیتهای تلخ و تحقیر آمیز
مدیر گروه تاریخ پژوهشگاه مطالعات اسلامی جامعه الزهرا (س) با اشاره به وضعیت زن در دوران قبل از اسلام گفت: در جامعه جاهلی دو دیدگاه وجود داشت، برخی معتقد بودند نگاه به زن به آن حد سیاه نبوده است، اما مستندات تاریخی و منابعی مانند کتاب «المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام» اثر استاد جواد علی نشان میدهد که زنان در آن زمان از بسیاری حقوق انسانی و اجتماعی محروم بودند. زن ارث نمیبرد، حتی در برخی موارد به عنوان ضمانت در قبال دین یا بدهی مرد استفاده میشد. زن جایگاه مستقلی نداشت و بیشتر به عنوان وسیلهای برای لذت جنسی یا تکثیر نسل به او نگاه میشد.
سیره پیامبر(ص)؛ الگویی نوین از کرامت زن
مدیر دانشنامه زن مسلمان به رفتار عملی پیامبر اسلام با زنان اشاره و تأکید کرد:سیره پیامبر (ص) در عمل نیز با رفتارشان با همسرشان حضرت خدیجه (س) کاملاً متفاوت بود. پیامبر بارها از حضرت خدیجه تجلیل میکردند و این رفتار، در زمان جاهلیت کاملاً بیسابقه بود، چراکه هیچ مردی در آن دوران به طور علنی از همسرش تجلیل نمیکرد یا بعد از فوتش یاد نمیکرد. همچنین رفتار پیامبر با حضرت زهرا (س)، مشورتهای ایشان با زنان برجستهای چون امسلمه، گویای جایگاه والا و احترام واقعی پیامبر به زنان است.
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به آیات قرآن کریم اظهار داشت: حدود ۳۹۰ آیه در قرآن به صورت مستقیم یا تلویحی به مسائل زنان پرداختهاند. این آیات، علاوه بر تأکید بر نقش مادری و همسری، نشاندهنده جایگاه مستقل زن در خانواده و جامعه هستند و به نوعی گفتمانی جامع درباره جایگاه زن ارائه میکنند.
پیامدهای گفتمانسازی پیامبر در باره زن
طیبی تصریح کرد: پیامبر اسلام (ص) با تکیه بر قرآن و عمل خود، موفق شدند در جامعهای که زن در پایینترین جایگاه بود، تحول عمیقی ایجاد کنند و نگاه جامعه را به سوی کرامت انسانی، احترام و عدالت در حق زنان سوق دهند. این گفتمانسازی نه تنها سطح فهم و نگاه مردان آن زمان را نسبت به زنان دگرگون کرد، بلکه مبنای احکام و فرهنگ دینی شد که تا امروز نیز استمرار دارد.
پیامبر اسلام (ص) و تقویت حضور اجتماعی و فرهنگی زنان
طیبی درباره اینکه آیا پیامبر اسلام تنها بر نقش مادری و همسری زنان تأکید داشتند یا حضور اجتماعی و فرهنگی آنان را نیز تقویت میکردند، گفت: پیامبر اسلام حضور زنان را صرفاً در قالب مادری و همسری محدود نکردند، بلکه جایگاه اجتماعی و فرهنگی زنان برای ایشان اهمیت ویژهای داشت. نمونه بارز این نگاه، بیعت النساء است؛ بیعتی که زنان در آن وارد امور سیاسی شدند. بیعت که امری سیاسی و اجتماعی است، نشاندهنده پذیرش توانمندی زنان توسط پیامبر و تحقق مشارکت فعال آنان در جامعه بود.
مدیر دانشنامه زن مسلمان توانایی و نقش زنان را در همه امور پذیرفتند و وظایف و مسئولیتهایی را متناسب با این توانمندیها به زنان محول کردند که در منابع تاریخی و پژوهشهای مربوطه مانند کتاب زن در چشم پیامبر قابل مشاهده است.
مدیر گروه تاریخ پژوهشگاه مطالعات اسلامی جامعه الزهرا (س) اضافه کرد:حضور زنان در بیعت، هجرت و جنگها گواه بر اهمیت نقش اجتماعی آنان است. پیامبر اسلام زن را انسانی جامعالابعاد میدانستند که مانند مرد نه تنها نقش خانوادگی بلکه جایگاه اجتماعی و تأثیرگذار دارد. البته برای این حضور اجتماعی تدابیری مانند حجاب و حفظ حریم در نظر گرفته شده بود تا ارتباطات اجتماعی در چارچوب حفظ کرامت و امنیت زنان باشد.
توصیههای پیامبر به مردان درباره رفتار با زنان
مدیر گروه تاریخ پژوهشگاه مطالعات اسلامی جامعه الزهرا (س) درباره توصیههای پیامبر به مردان در برخورد با زنان گفت: پیامبر اسلام بر حفظ کرامت انسانی زن تأکید ویژه داشتند و به مردان سفارش میکردند که نسبت به زنان محبت و احترام داشته باشند، همانگونه که خود ایشان این خلق را داشتند. پیامبر میفرمودند زنانتان را دوست داشته باشید و کرامت آنان را حفظ کنید.
این استاد حوزه و دانشگاه افزود: همچنین توصیه میکردند زنان نیز کرامت و احترام همسران خود را حفظ کنند. ایشان میفرمودند مرد اگر به همسرش بگوید من تو را دوست دارم، این حرف هرگز از دل زن خارج نمیشود، چرا که مردان معمولاً در ابراز احساسات ضعیفتر از زنان هستند و این توصیه زیرکانه و گفتمانساز پیامبر به حفظ و تحکیم روابط عاطفی و خانوادگی کمک میکند.
طیبی با اشاره به شرایط زنان در دوران جاهلیت افزود: در آن دوران زن را کتک میزدند و به او توهین میکردند و جایگاه او بسیار پایین و فرعی بود. هیچ مردی به همسرش محبت علنی نشان نمیداد یا از او یاد نمیکرد. در مقابل، پیامبر اسلام با گفتمان و رفتار خود، کرامت انسانی زنان را برجسته کرد و نگاه جامعه را به سوی احترام و محبت متقابل سوق داد.
پیام اصلی میلاد پیامبر برای زنان مسلمان امروز
مدیر دانشنامه زن مسلمان در پایان سخنان خود درباره پیام اصلی میلاد پیامبر برای زنان مسلمان اظهار داشت:احیای جایگاه و منزلت زن در سیره پیامبر بزرگترین پیام برای زنان امروز است. برخلاف پدیده فمنیسم که بیشتر بر محور حقوق زن و در برخی موارد نادیده گرفتن مردان است، پیامبر اسلام توازنی زیبا بین حقوق و کرامت زن و مرد برقرار کردند و به نقش سازنده زنان در خانواده و جامعه اهمیت دادند. این نگاه متعادل و کرامتمحور پیامبر بهترین الگو و پیام برای زنان مسلمان امروز است تا در مسیر حفظ جایگاه خود و نیز حفظ حقوق و کرامت مردان حرکت کنند.
نظر شما