به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و اجتماع خبرگزاری شبستان، حجت الاسلام و المسلمین شمس الله مریجی، پژوهشگر دینی و نویسنده، در کتابی با عنوان "جامعهشناسی پدیده اربعین" به بررسی کارکردهای اجتماعی راهپیمایی اربعین پرداخته است. این کتاب که توسط مؤسسه بوستان کتاب در ۲۰۰ صفحه منتشر شده است، اربعین را به عنوان یک پدیده اجتماعی مطالعه میکند.
این کتاب در سه بخش به این پدیده پرداخته است. فصل اول با عنوان «زیارت اربعین بخش شناختی فرهنگ شیعه»، جایگاه زیارت اربعین را به لحاظ فرهنگی مورد بررسی قرار داده است، فصل دوم با عنوان «کارکردهای اجتماعی و تمدنی اربعین» به این مساله پرداخته که ارزش ها و جنبه شناختی برای اینکه لباس وجود بپوشد باید به صورت یک هنجار در بیاید و این هنجار به صورت زیارت دسته جمعی یا پیاده روی است. کارکردهای اجتماعی و تمدنی اربعین در این بخش مورد بحث قرار گرفته است. در این فصل، به عنوان هنجار اجتماعی شیعه، این موضوع را مفصل توضیح دادم که دلیل جامعه شناختی زیارت اربعین با پای پیاده چیست.
«آسیبهای اجتماعی زیارت جمعی اربعین» موضوع بخش سوم این کتاب است. سطحی نگری و فقدان نگرش عمیق، تفرقه و شکاف فکری و فرهنگی با توجه به فعالیت جریان های انحرافی و عدم استمرار یافته های اربعین در این بخش مورد تاکید قرار گرفته است.
خبرنگار گروه فرهنگ و اجتماع خبرگزاری شبستان در راستای بازشناسی کارکردهای اجتماعی اربعین به گفت گو با حجت الاسلام والمسلمین دکتر شمس الله مریجی، رییس موسسه آموزش عالی امام رضا علیه السلام و نویسنده این اثر پرداخته است.
حجت الاسلام مریجی در ابتدا گفت: پدیده اربعین به تعبیری جامعه شناختی به عنوان یک پدیده اجتماعی است طبعا هر پدیده اجتماعی کارکردهای آشکار و پنهانی دارد که توجه به این کارکردها می تواند هم برای اندیشمندان حوزه اجتماعی و هم حاکمان جامعه که در صدد سیاست گذاری در جامعه هستند مفید باشد.
رییس موسسه امام رضا علیه السلام ادامه داد: اگر بخواهیم در نگاه کلی به مسئله توجه کنیم چند کارکرد کلی که بسیار مهم هست که یکی از آنها را در دفاع مقدس ۱۲ روزه دیدیم و آن انسجام اجتماعی بود.
وی افزود: انسجام اجتماعی در واقع یکی از کارکردهای مهم در اربعین است. انسجام به نوعی یک کارکرد پنهان است.
حجت الاسلام مریجی گفت: افراد در این سفر در پی حفظ شعاعر دینی و ابراز ارادت به سید الشهدا و زنده نگه داشتن شعاعر دینی هستند اما این حفظ شعائر دینی یا اجرای یک پدیده مذهبی یا زیارت در پنهان، کارکردی دارد که ما به آن کارکرد اجتماعی و جامعه شناسی می گویم که در نهایت کارکرد پنهان انسجام یا همبستگی اجتماعی ایجاد می کند.
زائر در حال انجام عمل به این نیت انجام نمی دهد که با زیارت اربعین، انسجام اجتماعی بیشتر شود اما این عمل در پنهان پیامد انسجام اجتماعی را در پی دارد
وی خاطر نشان کرد: وقتی کارکرد پنهان می گویم به این معناست که زائر در حال انجام عمل به این نیت انجام نمی دهد که با زیارت اربعین، انسجام اجتماعی بیشتر شود اما این عمل در پنهان پیامد انسجام اجتماعی را در پی دارد.
این نویسنده در ادامه گفت: انسجام اجتماعی یکی از عناصر مهم تشکیل و استمرار جوامع بشری است به خصوص جامعه اسلامی ما به شدت نیازمند این موحبت اجتماعی است. با توجه به دشمنان بسیاری که کشورمان دارد باید نیروهای مسلمان بتوانند با هم همدست و متحد شوند. این همبستگی باعث مقاومت در مقابل زور و استکبار است که شما در جنگ ۱۲ روزه دیدید که اگر نبود این انسجام اجتماعی و همراهی جامعه ایرانی مطمئنا ما لطمه های زیادی می دیدم.
وی گفت: البته ما نباید توانمندی نیروهای مسلح یا سیاستمداری سیاستمدارن خود را نادیده بگیریم اما آنچه که بن مایه این مقاومت بود، انسجام اجتماعی است.
اربعین به نوعی ادیان الهی را با هم منسجم می کند. این یکی از کارکردهای بسیار مهم است که مقدمه تشکیل جامعه جهانی هم خواهد بود
رییس موسسه آموزش عالی امام رضا(ع) افزود: اربعین یکی از موقعیت هایی است که ما هم می توانیم انسجام اجتماعی را تمرین کنیم هم می توانیم به آن عمق دهیم و گسترده تر کنیم و این پدیده فقط مربوط به جامعه شیعی نیست بلکه در سال های اخیر میبینیم که جوامع دیگری از فرق اسلامی حتی غیر اسلامی، مسیحیت، ارامنه در این مراسم شرکت می کنند و میتوان گفت اربعین به نوعی ادیان الهی را با هم منسجم می کند. این یکی از کارکردهای بسیار مهم است که مقدمه تشکیل جامعه جهانی هم خواهد بود.
حجت الاسلام مریجی گفت: کارکرد اجتماعی دیگری که در این فضا دیده می شود سبک زندگی است. اربعین سبک زندگی جدیدی را ارایه می دهد. با توجه به اینکه جهان امروز جهان مدرن است و به سمت فردیت میرود. در مسیر اربعین افراد هوای همدیگر را دارند و سبک جدیدی از زندگی در اربعین ارایه می شود در حالی که در دنیای مدرن شما می بینید که افراد به سمت و سویی می روند که هرکس خواسته شخصی خود را دارد و با فرد دیگری کار ندارد. در این سبک زندگی مشکلی اگر پیش آید همه در پی رفع آن بر می آیند. اربعین نوعی سبک زندگی دینی را تبیین و تبلیغ می کند. اربعین صفحه جدیدی را برای جامعه بشری در سبک زندگی ایجاد می کند.
وی خاطرنشان کرد: کارکرد دیگر اربعین که امروز بسیار اهمیت دارد، امینت اجتماعی است که به عنوان شاخص استمرار جوامع محسوب می شود، اگر در جامعه ای امنیت وجود نداشته باشد آن جامعه شکل نمی گیرد یا متززل خواهد شد بنابراین برای اینکه جامعه ثبات و استمرار داشته باشد نیاز به امنیت اجتماعی داریم و این امنیت اجتماعی را به زیبایی در اربعین می بینیم.
وی افزود: یکی از کارکردهای دیگر اربعین، تمدن سازی است که این را هم به صورت مفصل در کتاب آورده ام که چطور اربعین بنیان های تمدن نوین اسلامی را ایجاد می کند تا افراد بتوانند از آن بهره ببرند.
حجت الاسلام مریجی گفت: در پیاده روی اربعین با توجه به حضور نمایندگانی از جوامع متعدد با فرهنگ های متفاوت، جامعه واحد جهانی و تمدن واحد ایجاد می شود و این کارکرد را به زیبایی می توان در اربعین دید. پیاده روی تمرین بسیار خوبی برای مهدویت و انتظار اجتماعی است.
وی خاطر نشان کرد: ما دو نوع انتظار داریم یک انتظار فردی است یعنی شخصا باید منتظر آمدن امام منتظر باشم این شرط لازم هست ولی شرظ کافی ظهور حضرت نخواهد بود شرط کافی به اصطلاح انتظار جامعه یا انتظار اجتماعی است و اگر انتظار اجتماعی شکل نگیرد جامعه منتظر نباشد امام منتظر نخواهد آمد و اربعین یک تمرین بسیار جدی و زیباست.
نظر شما