به گزارش خبرگزاری شبستان از فارس، اگرچه بحران آب در سالهای اخیر از زوایای گوناگون مورد بحث و هشدار کارشناسان بوده، اما واقعیتهای آماری و الگوهای رفتاری نشان میدهد که هنوز فاصله زیادی تا رسیدن به یک الگوی مصرف معقول و پایدار باقی مانده است. بر اساس آخرین دادهها، سرانه مصرف آب شرب در ایران حدود ۱۹۵ لیتر در شبانهروز به ازای هر نفر برآورد شده است؛ عددی که فراتر از استاندارد تعریفشده بانک جهانی (۱۰۰ لیتر در روز) است و به شکل محسوسی از الگوی رسمی داخلی کشور (۱۳۰ لیتر) نیز عبور کرده است.
آنچه بیش از همه نگرانکننده است، تبدیل این میزان مصرف بالا به یک رفتار تثبیتشده فرهنگی در برخی استانهاست؛ رفتاری که به دلایل متعددی از جمله اقلیم، فشار شبکه، عادتهای مصرفی خانوار، و حتی وضعیت تجهیزات خانگی شکل گرفته و تداوم یافته است.
چالش مصرف در استان فارس؛ بیش از یک عادت
استان فارس، بهویژه شهر شیراز، از جمله مناطقی است که مصرف آب در آن فراتر از حد متعارف گزارش شده است. این موضوع، هرچند در نگاه اول ممکن است به ضعف در فرهنگ مصرفی نسبت داده شود، اما نگاهی دقیقتر نشان میدهد که ماجرا ابعاد پیچیدهتری دارد.
از منظر فنی، بیشترین میزان مصرف آب خانگی در بخشهایی چون استحمام، سرویسهای بهداشتی و استفاده از کولرهای آبی رخ میدهد. بر اساس تحلیل کارشناسان حوزه آب، تنها بستن شیر آب هنگام شامپو زدن در حمام برای ۵ دقیقه میتواند تا ۱۰۰ لیتر در روز صرفهجویی به دنبال داشته باشد؛ رقمی معادل مصرف روزانه یک انسان در شرایط بهینه. با این حال، تحقق چنین صرفهجوییهایی نیازمند تغییر رفتار است.
دمای هوا، کولر آبی و افزایش بیسر و صدای مصرف
افزایش دما، بهویژه در اقلیم گرمخشک فارس، تأثیر مستقیمی بر الگوی مصرف آب دارد. به گفته مدیرکل دفتر مدیریت مصرف وزارت نیرو، هر درجه افزایش دما بالای ۴۰ درجه سانتیگراد میتواند بین ۲ تا ۴ درصد مصرف آب را افزایش دهد. این عدد در تابستانهایی که دماسنجها مرز ۴۵ درجه را نشان میدهند، به سرعت به یک تهدید جدی بدل میشود.
در این میان، کولرهای آبی سهم مهمی در سبد مصرف آب خانوار دارند. یک کولر آبی در روزهای گرم تابستان، بین ۴۰۰ تا ۶۰۰ لیتر آب مصرف میکند. این رقم معادل مصرف روزانه سه خانوار با الگوی جهانی است. استفاده از سایبانهای ساده میتواند تا ۲۰ درصد از این مصرف بکاهد؛ اما آگاهی عمومی و دسترسی به این تجهیزات هنوز فراگیر نشده است.
زیرساختهایی که تشنه بازسازیاند
در کنار مصرف خانگی، زیرساختهای فرسوده نیز بخش قابل توجهی از منابع آبی کشور را میبلعند. بر اساس آمار رسمی، حدود ۱۵ درصد از آب در شبکههای توزیع شهری پیش از رسیدن به مصرفکننده نهایی، به دلایل فنی هدر میرود. این هدررفت به شکل نشت، ترکیدگی لولهها یا اشکالات فنی دیگر، سالانه میلیونها مترمکعب آب را بدون مصرف تبخیر یا روانه خاک میکند. وزارت نیرو البته بازسازی این شبکهها را در دستور کار قرار داده است، اما وسعت خرابیها، سرعت ترمیم را تحتالشعاع قرار داده است.
راهکارها روی کاغذ؛ ارادهای برای اجرا؟
کارشناسان مدیریت مصرف بارها بر راهکارهایی چون استفاده از تجهیزات کاهنده مصرف، نصب سایبان کولرها، اصلاح ساعت آبیاری فضای سبز و ارتقای فرهنگ مصرفی تأکید کردهاند. اما آنچه در عمل دیده میشود، محدود ماندن این پیشنهادها به طرحها و بروشورهاست، نه ورود جدی به سیاستگذاریها، تبلیغات گسترده و آموزش عمومی.
سیاست وزارت نیرو، طبق گفته مسئولان، مبتنی بر «مدیریت فشار شبکه» و پرهیز از «قطع برنامهریزیشده» آب است؛ رویکردی که در ظاهر از بروز تنشهای اجتماعی جلوگیری میکند، اما در بلندمدت، ممکن است مصرفکننده را از پیامدهای مصرف افراطی غافل کند.
در شرایطی که اقلیم ایران روز به روز خشکتر میشود و بحرانهای آبی در ابعاد منطقهای نیز در حال تشدید است، مدیریت مصرف آب علاوه بر یک ضرورت فنی یا اقتصادی به مسألهای استراتژیک بدل شده است؛ مسألهای که بدون تغییر رفتار عمومی و بازنگری در سیاستهای کلان، چشمانداز روشنی برای آن نمیتوان متصور بود.
آب، ثروتی پنهان و پایانپذیر است. رفتار امروز ما، میراث فردای فرزندانمان خواهد بود.
نظر شما