خبرگزاری شبستان - مهدی رحمانیان| رنگ در فرهنگ ایرانی، عنصری تزئینی، تجلیگاه معنا، هویت و جهانبینی بوده است. از سدههای دور، ایرانیان با بهرهگیری از دانش زیباشناسی، کیمیاگری سنتی و روحی ژرفنگر، موفق به خلق طیفی از رنگها شدند که در تاریخ هنر جهانی، با نام «رنگ ایرانی» (Persian Color) به ثبت رسیدهاند. رد پای این رنگها را میتوان با وضوحی چشمنواز، در معماری مساجد تاریخی شیراز مشاهده کرد؛ شهری که خود چون تابلویی پررنگ و راز، حامل بخشی از حافظه بصری تمدن ایرانی است.
صورتی ایرانی؛ زبان نور در معماری قاجار
در میان رنگهای منحصربهفردی که معماری ایرانی به جهان عرضه کرده، شاید هیچیک به اندازه «صورتی ایرانی» واجد بار معنایی، فرهنگی و جهانی نباشد. این رنگ که نخستینبار در سال ۱۹۲۳ وارد واژگان انگلیسی شد، یکی از شاخصترین مؤلفههای تزئینی مسجد نصیرالملک شیراز، موسوم به «مسجد صورتی» است.
این رنگ با منشأ گیاهی و خاکی، در کنار پنجرههای مشبک رنگی مسجد، تصویری از نور و رنگ میآفریند که از نظر بصری خیرهکننده و از حیث معناشناختی نیز بازتابی از پیوند میان نور الهی و جلوه زمینی آن در معماری است. صورتی ایرانی، رنگی لطیف، عرفانی و سرشار از وقار زنانه است که امروزه در صنایع پوشاک، آرایشی و طراحی دکور، حضوری چشمگیر یافته است.
رز ایرانی؛ عطری که در رنگ نشست
یکی دیگر از رنگهای اصیل معماری ایرانی که در تزئینات مسجد نصیرالملک به چشم میخورد، «رز ایرانی» یا «گلسرخی» است؛ رنگی برگرفته از گل محمدی که سابقه کاربرد آن در قالیبافی، نگارگری و کاشیکاری، قرنها قدمت دارد. این رنگ، نخستین بار در سال ۱۹۲۲ وارد زبان انگلیسی شد و بهتدریج، در طراحیهای زنانه و اکسسوریها جایگاهی ویژه یافت.
رز ایرانی، رنگی ملایم و مملو از حس طراوت است؛ گویی که روح گل در ذرات خاک نشسته و در سطح کاشیهای مساجد تجلی یافته است.
نارنجی ایرانی؛ شعلهای از خاک هرمز
رنگ «نارنجی ایرانی» یا «اخرایی پررنگ»، با منشأ خاک سرخ جزیره هرمز، از قدیمیترین رنگدانههای مورد استفاده در هنر ایران محسوب میشود. این رنگ گرم و پرانرژی، در صنعت سفالگری، قالیبافی و نگارگری ایران، حضوری دیرپا داشته است. نخستین اشاره مکتوب به این رنگ در زبان انگلیسی به سال ۱۸۹۲ بازمیگردد.
در مسجد وکیل شیراز، این رنگ بهویژه در تلفیق با آبیها و طلاییها، تعادلی حرارتی و بصری ایجاد میکند که شکوه این بنای زندیه را دوچندان میسازد.
مسجد وکیل؛ جشنی از رنگهای فاخر
مسجد وکیل شیراز، بنایی متعلق به دوران زندیه، علاوه از منظر معماری از حیث کاربرد رنگها نیز اثری منحصربهفرد است. در این مسجد، چهار رنگ شاخص ایرانی با هماهنگی حیرتانگیزی به کار گرفته شدهاند: آبی لاجوردی، فیروزهای، طلایی و زرد.
آبی لاجوردی
این رنگ که از دل سنگ بدخشان استخراج میشود، در نگارش آیات و کتیبهها کاربرد دارد و نمادی از آسمان معنوی و آرامش باطنی است.
فیروزهای
رنگی است میان سبز و آبی که در کاشیکاریها حضوری چشمگیر دارد و از ترکیب اکسید مس و قلع در حرارت بالا حاصل میشود. این رنگ بهشت، آب و زندگی را در خود دارد.
طلایی و زرد نیز، که نماد شکوه و اشراقاند، در تزئینات گچی و نقوش هندسی دیده میشوند.
این هارمونی رنگی، گویی قطعهای موسیقی بصری است که در فضای صحنها، طاقها و محرابها طنینانداز میشود و احساس روحانی حضور در یک فضای قدسی را دوچندان میسازد.
رنگ ایرانی، زبان جهانی
رنگها در مساجد تاریخی شیراز، روایتی بصری از فرهنگ، طبیعت و روح ایرانیاند. امروزه که واژگانی چون «Persian Pink»، «Persian Blue» یا «Persian Rose» در فهرستهای جهانی رنگ جای گرفتهاند، میتوان با افتخار گفت که معماری ایرانی، علاوه بر خطوط و قوسها، در رنگهایش نیز جهانی شده است.
رنگ ایرانی، زبانی است که از دل خاک برآمده، با نور آمیخته و در فرهنگ جهان جاری شده است.
نظر شما