خبرگزاری شبستان-خراسان جنوبی؛ زینب روحانی مقدم- آیینها و مراسم مذهبی، بازتابی عمیق از باورهای فرهنگی و دینی یک ملتاند که با گذشت زمان، به بخشی از هویت جمعی مردم تبدیل میشوند. در این میان، آیینهای ماه محرم بهویژه در مناطق مختلف ایران، جلوهای ویژه از عشق و ارادت به ساحت حضرت اباعبدالله الحسین (ع) را به نمایش میگذارند.
یکی از شاخصترین و کهنترین این آیینها، «صلاتکشی» در شهرستان بشرویه واقع در استان خراسان جنوبی است؛ آیینی منحصر بهفرد که قدمت آن به دوره افشاریه بازمیگردد و طی قرون متمادی، همچنان با شکوه و اصالت برگزار میشود.
صلاتکشی در بشرویه، نهتنها یک رسم مذهبی برای اعلام آغاز ماه محرم است، بلکه آیینی اجتماعی، فرهنگی و معنوی است که با حضور سادات، نقباء، خدام و مردم متدین در حسینیه تاریخی حاج علی اشرف برگزار میشود. این آیین با قرائت اشعار محتشم کاشانی، چاوشیخوانی و اجرای آداب خاص، بهعنوان یکی از میراثهای معنوی و ماندگار این منطقه شناخته میشود.
*آیینی ریشهدار در قلب خراسان جنوبی
در دل کویر و در شهرستان تاریخی بشرویه، آیینی مذهبی با نام «صلاتکشی» هر ساله در نخستین روز ماه محرم برگزار میشود؛ رسمی که ریشه در باورهای مذهبی و تاریخ فرهنگی مردم این منطقه دارد.
آیین صلاتکشی، مراسمی نمادین برای اعلام آغاز ماه محرم و دعوت به سوگواری برای سید و سالار شهیدان، امام حسین (ع) است و به عنوان یکی از کهنترین رسوم مذهبی در خراسان جنوبی شناخته میشود.
این آیین که قدمت آن به دوره افشاریه بازمیگردد، با اجرای مراسمی خاص در پشتبام «حسینیه تاریخی حاج علی اشرف» در قلب محله میانده بشرویه آغاز میشود.
*خاستگاه تاریخی حسینیه حاج علی اشرف
حسینیه حاج علی اشرف، بنایی ۴۰۰ ساله با معماری منحصربهفرد هندی است که توسط شخصی به نام حاج علی اشرف در زمان حکومت شاهرخخان افشار ساخته شد. داستان ساخت این بنا از نذر شخصی حاج علی اشرف در سفر حج آغاز میشود، زمانی که وی با عزاداری مردم هند آشنا شد و نیت کرد در صورت توفیق زیارت، حسینیهای مشابه در زادگاهش بنا کند.
او پس از رؤیایی که در آن پیامبر اسلام (ص) به وی فرمان ملاقات با پادشاه هند را داد، موفق شد با حمایت مالی پادشاه هند، این بنا را در مرکز بشرویه بسازد. حسینیه در ساختاری هشتضلعی و در دو طبقه طراحی شد و با گذشت قرون همچنان مرکز اصلی مراسمهای محرم در بشرویه باقی مانده است.
*صلاتکشی؛ نمادی از آغاز ماه عزا
آیین صلاکشی که هر سال در سحرگاه اول محرم انجام میشود، با حضور نقباء، سادات، خدام و جمعی از مردم مؤمن بشرویه برگزار میشود. در این مراسم، شرکتکنندگان که در صفوف منظم در حسینیه جمع میشوند، پس از اجرای مقدمات آیین، همراه با نوای چاووشی و اشعار محتشم کاشانی، به سوی پشتبام حرکت میکنند.
در این لحظه، صلاتکشی با خواندن اشعاری سنتی و نوای موزون و سوزناک، آغاز رسمی عزاداری در شهرستان را اعلام میکند. صلاتکشی از نظر مردمان این منطقه، نهتنها نشانهای از آغاز محرم بلکه دعوتی به سوگ و ماتم برای همه است.
*ترکیب آیین، شعر و معماری
اجرای اشعار محتشم کاشانی، با همان لحن سنتی که از دورههای صفویه و افشار به یادگار مانده، بر فراز حسینیه انجام میشود. این خوانش آیینی از سوی نقبای حسینیه و بهصورت موروثی در میان خاندانهای سادات منتقل میشود. همزمان، سادات با چرخیدن چندباره دور حوض هشتضلعی وسط حیاط حسینیه و خواندن چاووشی، فضای ملکوتی مراسم را تکمیل میکنند.
حوض مرکزی، منبر چوبی از درخت گلابی با تاریخ حکشده ۱۱۶۸ هجری قمری، ایوانهای تابستانی و زمستانی و فضای دو طبقه حسینیه، همگی بستری معنوی برای اجرای این مراسم فراهم میکنند.
*نقش خدام و آمادهسازی حسینیه
پیش از آغاز صلاتکشی، خدام حسینیه وظیفه آمادهسازی فضا را برعهده دارند. این آمادهسازی شامل نظافت، آذینبندی و فراهم آوردن امکانات اجرای مراسم در داخل و پشتبام حسینیه است. سادات و نقباء با در دست داشتن «تعلیمی» (چوبدستی سنتی)، مراسم را به شکلی متمایز و نمایشی از اقتدار معنوی اجرا میکنند.
*ادامه عزاداری تا شام غریبان
آیین صلاتکشی تنها سرآغاز مجموعهای از برنامههای عزاداری است که در حسینیه حاج علی اشرف برگزار میشود. این مجموعه شامل علمگردانی، علمبندان، نخلبندان، تعزیهخوانی، برنامههای کفنپوشان، تنورخولی، و مراسم شام غریبان است که هر یک نمادی از مراحل مختلف واقعه کربلا هستند و با مشارکت پرشور مردم اجرا میشوند.
این آیینها بدون تغییر و دستکاری در قالب سنتی خود حفظ شدهاند و هرگونه تغییر در آنها از دید مردم، نوعی بدعت تلقی میشود. حفظ اصالت این مراسم، از مهمترین شاخصههای عزاداری در بشرویه است.
*ثبت میراث ناملموس؛ جایگاه ملی آیین بشرویه
با توجه به اهمیت فرهنگی، تاریخی و آیینی مراسمهای محرم در بشرویه، از جمله صلاتکشی و علمگردانی، این آیینها در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیدهاند. این ثبت رسمی، نشان از ارزش بالا و منحصر بهفرد بودن مراسمهایی دارد که مردم بشرویه قرنهاست آنها را نسل به نسل حفظ کردهاند.
*یک سنت زنده و ماندگار
صلاتکشی در بشرویه، تنها یک آیین مذهبی نیست؛ بلکه نمادی از هویت، تاریخ و پیوند عمیق مردمان این شهر با مکتب عاشورا و فرهنگ شیعی است. در دنیایی که بسیاری از سنتها به فراموشی سپرده میشوند، آیین صلاتکشی همچنان پابرجا و پرشور برگزار میشود و به عنوان یکی از باشکوهترین اعلامهای آغاز محرم در ایران شناخته میشود.
این مراسم، تجلی ارادت خالصانه مردم به اهل بیت (ع) است و جلوهای از همبستگی اجتماعی، هویت دینی و تداوم فرهنگ آیینی در یکی از کهنترین شهرهای خراسان جنوبی.
نظر شما