به گزارش خبرگزاری شبستان از استان قم، در ایام سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی ره، بازخوانی اندیشه ایشان درباره تحوّل در حوزه‌های علمیه، بسیار لازم و حیاتی بنظر می رسد. به همین مناسبت گفت وگویی انجام داده ایم با آیت الله محسن فقیهی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه که همواره بر تبیین و بکارگیری اندیشه‌های امامین انقلاب در حوزه‌ها تأکید فراوان داشته اند.
آیت الله فقیهی در گفتگو با خبرگزاری شبستان در استان قم، با اشاره به نگرانی امام نسبت به امور حوزه های علمیه، گفت: آگاهی و ژرف نگری حضرت امام خمینی قدس سره نسبت به مسائل حوزه، باعث دغدغه‌های فراوان ایشان برای اصلاح و پیشرفت این نهاد مقدس شد و تا آخرین لحظه از حیات پربرکتشان، از این امر مهم غافل نبودند. یک حوزه کارآمد و تحول گرا در نگاه حضرت امام قدس سره شاخص هایی دارد؛ اولین ویژگی و شاخص حوزه تحول گرا از نظر امام راحل، تأکید بر فقه سنّتی است. امام راحل، کارآمدی حوزه را مشروط به قرار گرفتن در مسیر فقه سنتی یا همان فقه جواهری می‌بینند. ایشان درجایی فرمودند که «آن چیزی که تا به حال اسلام را نگه داشته است، همان فقه سنتی بوده است. و همه همت ها باید مصروف این بشود که فقه به همان وضعی که بوده است، محفوظ باشد. ممکن است اشخاصی بگویند که باید فقه تازه‌ای درست کرد که این آغاز هلاکت حوزه است و روی آن باید دقت بشود.»(صحیفه امام، ج۲۰، ص۱۹۱)
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه ادامه داد: البته این سخن به معنای تحجر یا توقف در آثار گذشتگان نیست و با پویایی فقه منافاتی ندارد؛ زیرا خود امام نیز در چهارچوب همین فقه جواهری، به نوآوری در نظرات فقهی دست یافتند.
آیت الله فقیهی دومین ویژگی حوزه تحول گرا از نظر امام را تهذیب نفس و درس اخلاق دانست و افزود: امام راحل، بارها می فرمودند که حوزه‌ها باید درس اخلاق داشته باشند، نه یکی، نه دوتا، ده‌تا، ۲۰ درس اخلاق داشته باشند. اگر بخواهید که آینده کشور شما یک آینده نورانی باشد، تربیت کنید اینهایی که وارد در حوزه‌ها هستند، یا در آنجایی که درس می‌گویید وارد می‌شوند، تربیتشان کنید به یک تربیتی که از این عالم هجرت کنند، توجه به ماورای اینجا بکنند، روحانی باشند؛ یعنی روح باشند، یعنی توجه به ماورای طبیعت داشته باشند. (صحیفه امام، ج۱۹، ص۳۵۶)
ضرورت توجه به امتداد اجتماعی دانش فقه
وی در ادامه به سومین شاخص مورد نظر حضرت امام در این باره اشاره کرد و گفت: سومین شاخص، بحث امتداد اجتماعی دانش فقه است؛ یعنی تأکید بر فقه حاکمیت و فقه نظام. برای نمونه ایشان می فرمودند که «آن قدری که قاضی لازم دارند، حوزه‌ها ندارند، حوزه‌ها تربیت قضات را نکرده‌اند، یک عده پیرمردها هستند لکن آنها نمی‌روند سراغ این کارها. ما الآن نسل جوان را باید برای قضاوت، برای تبلیغ تربیت کنیم. برای قضاوت که واجب است، واجب کفائی است برای همه، باید تربیت کنیم که این واجب کفائی تحقق پیدا بکند». (صحیفه امام، ج۱۸، ص۱۰۴)
استاد درس خارج حوزه‌های علمیه در بخش دیگری از سخنان خود گفت: از شاخص‌های مهم دیگر مورد نظر امام، دوری حوزه و روحانیت از تشریفات بود. برای نمونه، شورای مدیریت وقت حوزه خدمت حضرت امام می‌رسند و از ایشان درخواست کمک مالی می‌کنند که این داستان در نامه یادگار امام آقای حاج سید احمد آقا بازگو شده است. این نامه و پاسخ حضرت امام را در صحیفه امام ملاحظه کنید. فقط به اجمال عرض کنم که امام در پاسخ فرموده بودند: «نظر من همان است که قبلًا کِراراً گفته‌ام: من با این تشریفات مخالفم، و برای حوزه علمیه مضر می‌دانم. اساس، اسلام و تحصیل است که با این نحو زیاده روی‌ها منافی است. و من از بعضی آقایان تعجب می‌کنم که تو را زیر سؤال بردند.» (صحیفه امام، ج۲۰، ص۲۷۷) معلوم شد که حضرت امام در عین تأکید بر تحول گرایی حوزه ها، مبانی و اصولی را لازم الرعایة می دانند که اجمالا به برخی از آنها اشاره کردم.
تاکید امام راحل بر ورود جدی حوزه ها به تفسیر، عرفان و فلسفه
وی در ادامه، با اشاره به تأکید امام خمینی (ره) بر ورود حوزه ها به مباحث تفسیری، عرفانی و فلسفی افزود: حضرت امام به عنوان یکی از بزرگترین متفکران و عالمان دینی معاصر، در زمینه تحوّل حوزه‌های علمی و ضرورت طرح مباحث تفسیری، عرفانی و فلسفی، نظرات عمیقی داشتند. ایشان بر این باور بودند که حوزه‌های علمیه، علاوه بر دروس فقه واصول، باید به مباحث مختلفی از جمله تفسیر، عرفان و فلسفه توجه ویژه‌ای داشته باشند.
آیت الله فقیهی ادامه داد: امام خمینی (ره) معتقد بودند که برای پاسخ‌گویی به نیازهای روز جامعه و به‌ویژه دنیای معاصر، حوزه‌ها باید از مجرد بودن به سمت تنوع در علوم و رویکردها حرکت کنند. ایشان تأکید داشتند که تحصیل علم باید به‌طور جامع و همه‌جانبه باشد تا طلاب بتوانند به صورت عمیق‌تری به معارف اسلامی دست یابند. به همین دلیل، ایجاد یک نقشه جامع آموزشی که در آن مباحث تفسیری، عرفانی و فلسفی در کنار مباحث فقهی طرح شود، ضرورت داشت.
عضو جامعه مدرسین ادامه داد: امام خمینی (ره) نسبت به علم تفسیر نگاه ویژه‌ای داشتند. ایشان بر این باور بودند که قرآن کریم باید به‌عنوان مهم‌ترین منبع الهام‌بخش در همه ابعاد زندگی اجتماعی و فردی مورد توجه قرار گیرد. طرح مباحث تفسیری و استفاده از علوم روز در تفسیر قرآن به طلاب و حوزه ها این امکان را می‌دهد که با درک عمیق‌تری از آیات قرآن به مسائل روز پاسخ دهند. همچنین ایشان بر اهمیت عرفان اسلامی به‌عنوان ابزاری برای فهم عمیق‌تر از دین تأکید داشتند. امام عزیز معتقد بودند که عرفان اسلامی می‌تواند درک بشر از حقیقت و آیات الهی را ارتقا بخشد. فهم عرفانی از دین، انسان را به معنویات و سطوح بالاتر وجودی نزدیک‌تر می‌کند. به همین دلیل، حضرت امام، طرح مباحث عرفانی را در حوزه‌های علمیه ضروری می‌دانستند.
نظر شما