به گزارش خبرنگار گروه مسجد و کانونهای مساجد خبرگزاری شبستان، با بررسی تحولات سال های سرنگونی رژیم شاهنشاهی و پیروزی انقلاب اسلامی، نقش و اهمیت مسجد در ابعاد مختلف به وضوح هویدا می گردد. در آن موقعیت حساس، مسجد پایگاهی شد تا شاگردان و پیروان حضرت امام خمینی (ره) به همراه اقامه فرایض دینی و عبادی که دلیل حضور مردم در مساجد بود، پیام ها و فرمان های امام خمینی(ره) را دریافت کنند.
امام خمینی(ره)، آن بزرگمرد تاریخ، در اوج اختناق رژیم ستمشاهی یعنی سال ۱۳۵۲ فرمودند: «وظیفه علمای اعلام و مبلغین است که جرائم اسرائیل را در مساجد و محافل دینی به مردم گوشزد کنند». امام خمینی(ره) در خاطره ای می فرمودند: در دوران رضاخان من از یکی از ائمه جماعات سؤال کردم که اگر یک وقت رضاخان لباس ها را ممنوع کند و اجازه پوشیدن لباس روحانی به شما ندهد، چه کار می کنید؟ او گفت: ما توی منزل می نشینیم و جایی نمیرویم. گفتم: من اگر پیش نماز بودم و رضاخان لباس را ممنوع می کرد، همان روز با لباس تغییر یافته به مسجد می آمدم و به اجتماع می رفتم. نباید اجتماع را رها کرد و از مردم دور بود.
امام خمینی(ره) مساجد را مرکز جنبش ها و حرکت های اسلامی معرفی کرده و می فرمودند: «مسجد در اسلام و در صدر اسلام همیشه مرکز جنبش و حرکت های اسلامی بود از مسجد تبلیغات اسلامی شروع می شده است و از این مراکز عبادی حرکت قوای اسلامی برای سرکوبی کفار و وارد کردن آنها در [زیر] بیرق اسلام انجام می شد». معمار کبیر انقلاب در جایی خطاب به اهالی مسجد و علمای مساجد فرمودند: «باید پیروی از پیغمبر اسلام(ص) و اصحاب ایشان را مورد توجه قرار دهید و مساجد را برای تبلیغ اسلام و حرکت اسلامیت و قطع ایادی شرک و کفر و تأیید مستضعفین در مقابل مستکبرین قرار دهید.
امام(ره) بر اساس همین شناخت، بارها بر اهمیت اجتماع و حضور فعال در مساجد تأکید داشته، آن را موجب تقویت اسلام و نظام می دانستند و می فرمودند: «مساجد باید مجتمع بشود از جوان ها! اگر ما بفهمیم که این اجتماعات چه فوایدی دارد و اگر بفهمیم که اجتماعاتی که اسلام برای ما دستور داده و فراهم کرده است، چه مسائل سیاسی را حل می کند، چه گرفتاری ها را حل می کند، این طور بی حال نبودیم که مساجدمان مرکز بشود برای چند پیرزن و پیرمرد». همچنین می فرمودند: «نماز را در جماعت بخوانید! اجتماع باید باشد. اجتماعاتتان را حفظ کنید! مساجدتان را محکم نگه دارید.
تاکید آن بزرگ معمار انقلاب، بر حفظ مساجد به عنوان اصل و اساس انقلاب یک سخن ساده نبود، بلکه ایشان در عمل نیز از این ظرفیت برای تبلیغ اسلام، درس، اخلاق و فراگیری معارف بهره می بردند. به گونه ای که امام(ره) در قم در مسجد سلماسی و بعد از آن در مسجد اعظم و در نجف اشرف نیز در مسجد شیخ انصاری به تدریس مشغول بودند و مسجد را علاوه بر محل درس، محل یادگیری روش زندگانی فردی و توجه به بیداری سیاسی و اجتماعی و افشای جنایات رژیم طاغوتی قرار داده بودند.
در این گزارش به معرفی مسجد سلماسی یکی از پایگاه های مبارزاتی امام خمینی(ره) در دوران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی پرداختیم که در ادامه می خوانید:
مسجد سلماسی
در میان صدها مسجد تاریخی ایران، مسجد سلماسی بهسبب نقش منحصربهفرد خود در تاریخ انقلاب اسلامی، جایگاهی ویژه دارد. بنایی که اگرچه از نظر معماری ساده و فاقد تزئینات مرسوم است، اما در دل خود خاطراتی از تدریسهای حضرت امام خمینی (ره)، فعالیتهای انقلابی، و فضای علمی خاصی را جای داده که آن را از سایر مساجد متمایز میسازد. بازدید از این مسجد، فرصتی برای لمس زنده تاریخ و فهم عمیقتر سلوک علمی و اخلاقی رهبر انقلاب است.
مسجد سلماسی در سال ۱۳۶۶ هجری قمری (۱۳۲۵ شمسی) با همت خیّری به نام حاج یحیی سلماسی از اهالی سلماس و بر زمین اهدایی محمد آقازاده، بازرگان قمی، ساخته شد. این مسجد از موقوفات آستانه مقدسه حضرت معصومه(س) میباشد. از ابتدا، بنای مسجد ساده و بدون تزئینات بود و تا سالها هیچگونه مرمتی بر آن انجام نشد. این بنا تا سال ۱۳۸۰ شمسی به همان شکل باقی مانده بود تا اینکه تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی مورد مرمت قرار گرفت.
در سال ۱۳۹۸ عملیات اجرایی پروژه بهسازی کف و جداره محور فرهنگی تاریخی مسجد سلماسی تا حسینیه ارک قم انجام شد.
مسجد سلماسی از لحاظ معماری، الگویی از سادگی و بیتکلّفی است. فاقد گنبدهای بزرگ، منارههای بلند یا کاشیکاریهای پرزرقوبرق است، اما همین سادگی، فضای معنوی خاصی را برای عبادت و علمآموزی فراهم کرده است. ستونهای ساده، بنای آجری، و استفاده کاربردی از فضا، ساختاری بیادعا اما پرمفهوم به مسجد دادهاند.
آبانبار سلماسی یکی از آثار تاریخی متعلق به دوره پهلوی اول است که با معماری آجری و اجزایی همچون سردر ورودی، راهپله، بادگیر و مخزن ساخته شده است. این بنا با تزئینات زیبای کاربندی و استفاده هنرمندانه از آجرهای لعابدار، جلوهای خاص به خود گرفته و بهدلیل ارزش معماری و تاریخیاش، با شماره ۱۱۰۹۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
با نگاه به نهضت مبارزاتی امام خمینی(ره) می بینیم که ایشان در دوره ای که در قم بودند، در مسجد سلماسی قم سالهای متمالی به تدریس فقه و اصول پرداختند، به طوری که تعداد فراوانی از طلاب و فضای قم در این جلسات شرکت می کردند، از اینرو نام این مسجد نیز با تاریخ انقلاب و نهضت امام خمینی(ره) گره خورده و در شمار مراکز انقلاب درآمده است.
زمین مسجد سلماسی را حاج محمد آقازاده از بازرگانان خوشنام قم واگذار کرد. سپس مرحوم حاج یحیی سلماسی از اهالی نیکاندیش سلماس، ساخت و ساز آن را بر عهده گرفت و بنای کنونی را به سامان رساند.
در گذشته، مسجد سلماسی علاوه بر کاربری مذهبی، محلی برای تدریس امام خمینی(ره) بود. شهرت این مسجد از زمانی آغاز شد که امام بهعلت کمبود فضا در مسجد محمدیه، جلسات درس خود را به این مسجد منتقل کردند. در آن زمان، حدود ۸۰۰ نفر در جلسات درسی ایشان شرکت میکردند، تا جایی که بسیاری از طلاب روی پلهها یا بیرون مسجد مینشستند. پس از تبعید امام، این مسجد به پاتوق مبارزان انقلابی و محل توزیع اعلامیههای ایشان بدل شد.
از ویژگیهای مسجد سلماسی که امام خمینی(ره) در ۱۳۲۷ و ۱۳۲۸ در آنجا تدریس می کرد، سادگی و بیپیرایگی آن است. تقریبا هیچ یک از تزیینات و معماریهای معمول در مساجد، در آن به کار نرفته است. از سال نخست احداث تا سال ۱۳۸۰ هـجری شمسی هیچ گونه تعمیری نداشته و اولین بار حجتالاسلام والمسلمین حاج سید حسن خمینی، امر به مرمت و بازسازی آن داد.
کتیبه روی دیوار، این مسجد و آب انبار آن از موقوفات آستانه مقدسه حضرت معصومه(س) است. شهرت مسجد سلماسی از روزی آغاز شد که امام خمینی(ره)، تدریس خود را به آنجا منتقل کرد. یکی از شاگردان امام(ره) در اینباره مینویسد: «امام ابتدا در مسجد کوچکی نزدیک حرم تدریس میکردند. چون مکان کوچک بود و شاگردان زیاد بودند، مکان دیگری را پیشنهاد کردند.
ایشان نیز مسجد سلماسی را برگزیدند. مسجد سلماسی، هر روز صبح و عصر، شاهد برگزاری درسهای امام(ره) بود. با اتمام درس، طلبههای بسیاری از مسجد خارج میشدند و کوچه و خیابان مشرف به مسجد مملو از روحانی می شد. یکی از شاگردان امام خمینی(ره) درباره مجلس درس ایشان در مسجد سلماسی خاطرهای بدین مضمون دارد: «روزی طلبهها از امام خواستند که بر منبر دو پلهای مسجد بنشینند؛ زیرا صدای ایشان به حضار نمیرسید. امام نمیپذیرفتند، ولی وقتی اصرار طلبهها بیشتر شد، بر روی منبر رفتند و نشستند. وقتی بر منبر قرار گرفتند، حال دیگری پیدا کردند و درس را با این جمله شروع کردند: آدم، وقتی دو پله بالاتر مینشیند، نباید خودش را گم کند. به این ترتیب درس اصول به درس اخلاق تبدیل شد و حاضران را سخت تحت تاثیر قرار داد.
مسجد سلماسی قم، بهترین روزهای خود را در ایامی گذراند که میزبان صدها تن از طلاب فاضل و تشنه علوم دینی بود. از حدود ۴ هزار طلبه در قم، ۸۰۰ نفر در درس امام حاضر میشدند. این جمعیت علاوه بر صحن مسجد، پلههای آن را نیز مملو از انسانهایی میکرد که حضور در درس امام را بر خود واجب کرده بودند.
ویژگیهای منحصربهفرد مسجد سلماسی
- محل تدریس دروس فقه و اصول حضرت امام خمینی(ره) در دهه ۳۰ شمسی
- مرکز پخش اعلامیههای انقلابی پیش از انقلاب ۱۳۵۷
- مکانی با فضای معنوی عمیق برای نمازگزاران و طلاب
- سادگی و بیپیرایگی بنا با هویت کاملاً علمی-انقلابی
- ثبت در فهرست آثار ملی بههمراه آبانبار تاریخی مجاور
نظر شما