خبرگزاری شبستان//قم
اشاره:
بی شک یکی از موثرترین ابزارها در فرهنگ جوامع، صنعت سینماست. سینما که چند دهه ای از عمر آن می گذرد، در این مدت از چنان رشدی برخوردار بوده که در بررسی فرهنگ یک جامعه یکی از مولفه های تاثیر گذار به شمار می رود. سینما می تواند کارکردهای جامعه را اصلاح کند، هنجارها را تبلیغ نماید و توسعه را شدت بخشد. گفتگویی را با دکتر محمد سلیمی، از پژوهشگران دانشکده صدا و سیمای قم و استاد دانشگاه انجام داده ایم که در پی می آید:
به عنوان نخستیین سوال، بفرمایید صنعت سینما در فرهنگ یک جامعه چقدر موثراست و چگونه نقش آفرینی می کند؟
یکی از ابزارهای مهمی که بر فرهنگ جوامع اثر گذاراست، صنعت سینماست. در گذشته ارتباطات، مستقیم و رودررو بود و روابط اجتماعی شکل خاص خود را داشت. ولی هم اکنون رسانه ها جای این ارتباطات را گرفته اند ونقش مهمی در ایجاد و انتقال این ارتباطات بر عهده دارند. از آنجا که رسانه های جمعی عده کثیری از مخاطبان را تحت پوشش قرار می دهند، روی فرهنگ اجتماع تاثیر مستقیمی دارند. یکی از ویژگی مهم رسانه ها این است که جذابیت بالایی برای مخاطبان و خاصیت سرگرم کنندگی دارند. به این دلیل جوانان و ونوجوانان سرگرم و مجذوب آن می شوند و بخش زیادی از وقت خود را صرف آن می کنند.
لذا به طور طبیعی بخش زیادی از فرهنگ خود را از این طریق دریافت می کنند، و این در حالی است که ابزار سینما توسط عده ای خاص مدیریت می شود و در عین حال روی عده کثیری انتقال می یابد و به دلیل مخاطبان گسترده و نیز ویژگی سرگرم کنندگی آن تاثیر زیادی روی مردم دارد.
رسانه های چاپی دارای جذابیت کمتری هستند ویژگی سرگرم کنندگی ندارند و یا خیلی کم است. لذا قابل مقایسه با سینما نیستند. الان تماشای تلویزیون و سینما ساعتها از وقت جوانان و کودکان را به خود اختصاص داده است. این به دلیل جذابیت بالایی است که دارند. همین باعث می شود این رسانه تاثیر فوق العاده ای روی مخاطبان خود داشته باشد. شاید ده ها نصیحت و کلاس آموزشی این اندازه تاثیر نداشته باشد که تماشای یک فیلم می تواند داشته باشد.
در رابطه با کارکرد فرهنگی و ویژگی های رسانه ها بفرمایید؟
یکی از ویژگی های رسانه ها، ایجاد تغییر تدریجی در طول زمان است. در این رسانه ها با استفاده از چرخه تکرار، بسیاری از امور به تدریج عادی سازی می شود. ویژگی دیگرآنها، منفعل کردن مخاطبان و برخورد غیر مستقیم با آنان و ارائه پیام ها و مطرح کردن موضوعات به صورت غیر مستقیم است. زیرا اثر پیام ها اگر به صورت مستقیم بیان شود کمتر است.
ویژگی دیگررسانه ها، اعتبار داشتن در جامعه است. این باعث شده رسانه ها تاثیر زیادی در فرهنگ جامعه داشته باشند و حجم زیادی از فرهنگ را انتقال دهند. این به دلیل عمق زیاد و گستردگی بسیار آن است.
با توجه به جایگاه مهمی که رسانه ها در فرهنگ یک جامعه می توانند داشته باشند، مدیران این رسانه ها چقدر در این زمینه موثر هستند؟
مشکل عمده این است که مدیریت این رسانه ها در اختیار گروه محدودی قرار دارد و این افراد بنا به دلایل مختلف سردمداران فرهنگ جامعه شده اند. اگر خوب عمل کنند تاثیر مثبتی در فرهنگ جامعه می گذارند و اگر بد عمل کنند تاثیر بدی نیز خواهند داشت. لذا اشتباهات آنها بسیار سنگین و بزرگ خواهد بود و خسارت هایی که از این ناحیه به فرهنگ وارد می شود زیاد است.
سردمداران فرهنگی و اصحاب رسانه خصوصا سینما در زمینه فرهنگی خدمات زیادی انجام داده اند که حتی با دهها کتاب نمی توان آن را به نگارش در آورد. اما متاسفانه برخی کج فهمی ها و بداخلاقی ها و انحرافات از همین رسانه ها انتشار یافته که آثار فرهنگی آن را مشاهده می کنیم و به راحتی نمی توان آن را جبران کرد.
وظیفه سینماگران در بروز این مسائل چیست؟
یکی از مسائلی که باعث بروز این انحرافات شده است حتی در غرب نیز این طور است؛ این است که اگر موضوعی جنبه تجاری و مالی صرف پیدا کند به سمت افتضاح پیش می رود. اگر اولویت و هدف در سینما فقط گیشه باشد، این موضوع بسیاری از مسائل فرهنگی را تحت الشعاع قرار می دهد. زیرا اگر فقط میزان فروش وگیشه هدف باشد سازندگان فیلم ها به دنبال چیزهایی که برای جوانان ممکن است جذاب باشد می روند. تهیه این فیلم ها هنر زیادی هم نمی خواهد و این جذابیت های ظاهری و موقت در چیزهای مبتذل زیاد است. خیلی راحت می توان فیلمی تهیه کرد که این طور باشد. تولید این فیلم ها هزینه چندانی نمی خواهد و فروش بیشتری هم خواهند داشت.
در غرب از مواردی مانند خشونت و برهنگی زنان و غیره بهره جستند تا فروش فیلم هایشان را بالا ببرند. اما بعد از مدتی این موضوع هم عادی شد. حتی در اول بار که این مورد رخ داد برخی مخالفت خود را اعلام کردند. اما به تدریج این مسئله عادی شد و مردم عادت کردند. در حالیکه این قبیح است. اگر سینماگران ما فقط به فکر فروش فیلم هایشان باشند به دنبال چیزهایی می روند که صرفا سرگرم کننده باشد. لذا پس از مدتی به ابتذال کشیده می شود. در کشور ما که نمی توانند از برهنگی آن طور که در غرب رواج دارد بهره گیرند در قالبهای دیگری که بتوان قانون را دور زد استفاده می کنند تا فروش فیلم هایشان را بالا ببرند.
یکی از دلایل دیگر این است که سینما گران ما در فضای سینمایی غرب درس خوانده، مطالعه و کار کرده اند. بنابر این ناخودآگاه تحت تاثیر افکار آنها هستند و خواسته یا ناخواسته به سمت آنها کشیده می شوند. در سینمای ما ابتکار و نوآوری که مبتنی بر اصالت های خودمان باشد، کم بوده است. به طور مثال اگر سینما در کشور ما بوجود می آمد سوژه هایی مبتنی بر آداب و سنن خودمان مورد توجه قرار می گرفت نه بر اساس فرهنگ غرب. اما چون این صنعت از غرب وارد شده و آنها همواره چند گام جلوتر از ما هستند لذا باید سعی کنیم این تاثیر را به حداقل برسانیم.
در فعالیتهای فرهنگی چگونه می توانیم از غرب پیشی بگیریم؟
اینکه باید تقلید صرف را کنار بگذاریم، از اساس فکر کرده و سوژه های جدیدی را ابداع کنیم. متاسفانه ما تا به حال راه دیگری را رفته ایم. مبنای جذابیت سینماگران ما، جذابیت های ظاهری و عشقی است. متاسفانه در سینمای ما برای ایجاد هیجان یا از دلهره و اضطراب استفاده می شود یا از مسائل عشقی . باید به دنبال سوژه های جذابی که با فطرت انسان و طبیعت او سازگار است برویم نه مثل غرب که فقط با تکیه بر عشق های مبتذل و پیش پا افتاده و حیوانی به دنبال ایجاد جذابیت است.
جذابیت های معنوی و معرفتی و علمی قدرت بیشتری دارند و هنوز خیلی جای کار دارند. در این زمینه چون کار نکرده ایم فکر می کنیم خیلی جذاب نیستند. اگر در این زمینه کار شود می توان قدم های بزرگی را برداشت هرچند در ابتدای راه هزینه زیادی می خواهد. این نخستین گام برای بازگشت به اصالت های فرهنگی خودی است.
پایان پیام/
نظر شما