بصیرت و ولایتمداری دو رکن مهم سیره حضرت زینب (س)

به گزارش خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان، حضرت زینب (۵ یا ۶ق- ۶۲ق) دختر امام علی(ع) و حضرت زهرا(س) بود. بر اساس روایات، نام‌گذاری حضرت زینب (س)، توسط پیامبر اسلام(ص) صورت گرفت. او به هنگام حضور امیرالمؤمنین(ع) در کوفه به زنان تفسیر قرآن آموزش می‌داد.

حضرت زینب همسر عبدالله بن جعفر بود و در واقعه کربلا در کنار برادرش امام حسین(ع) حضور داشت. امام حسین(ع) هنگام وداع در روز عاشورا از حضرت زینب خواست او را در نماز شبش دعا کند. با پایان یافتن جنگ، زینب و دیگر بازماندگان کاروان امام(ع) به اسارت درآمدند و به کوفه و از آنجا به شام برده شدند.

خطبه حضرت زینب در کوفه و نیز در شام (در مجلس یزید)، معروف است. خطبه او در مجلس یزید، حاضران را تحت تأثیر قرار داد و یزید مجبور شد جنایت و قتل امام حسین (ع) را به گردن ابن زیاد بیندازد و او را لعن کند.

او را به سبب مصیبت‌های فراوانی که دیده، اُمّ المَصائب لقب داده‌اند. درباره محل دفن زینب(س) اختلاف است و حرم حضرت زینب در شام و مقام السیدة زینب در مصر منسوب به اوست.

خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان، به مناسبت سالروز وفات حضرت زینب (س)، گفتگویی با حجت الاسلام والمسلمین «محمد پیکری» مدیر حوزه علمیه الامام علی ابن ابی طالب انجام داده است که در ادامه می خوانید.

درباره حضرت زینب (س) توضیح دهید و اینکه آن حضرت دارای چه القابی بودند؟

حضرت زینب (س) روز پنجم جمادی الاول متولد شد. در تاریخ درباره مراسم نامگذاری حضرت زینب (س) آمده است که هنگام ولادت زینب کبری (س) چون رسول خدا در سفر بود، فاطمه از همسرش علی درخواست کرد که نامی برای فرزندشان انتخاب کند.

حضرت علی (ع) در جواب فرمود: من بر پدرت سبقت نمی گیرم، صبر می کنیم تا پیامبر از سفر برگردد. چون پیامبر بازگشت و خبر ولادت نوزاد زهرا را از زبان علی (ع) شنید، فرمود: فرزندان فاطمه فرزندان منند ولی خداوند درباره آنان تصمیم می گیرد.

بعد از آن جبرئیل نازل شد و پیام آورد که خداوند سلام می رساند و می فرماید: نام این دختر را زینب بگذار که این نام را در لوح محفوظ نوشته ام. آن گاه رسول خدا زینب را گرفت و بوسید و فرمود: توصیه می کنم که همه این دختر را احترام کنند، که او مانند خدیجه کبری است.

 الصدیقه الصغری، العقیل، عقیله بنی هاشم، عقیله الطا لبین، العارفه، الموثقه، العالمه، الفاضله، الکامله، عباده آل علی و علیا مخدره،  راضیه، عالمه غیر معلمه ، عفیفه از القاب حضرت زینب کبری (س) هستند که مهم ترین این القاب زینب کبری است. همچنین کنیه های حضرت زینب (س) عبارتند از ام کلثوم، ام عبدالله، ام الحسن، ام المصائب، ام الرزایا، ام النوائب.

همچنین در برخی روایات آمده است که حضرت زینب (س) دارای مجلس علمی بود که زنان برای آموختن احکام دین به نزد ایشان می رفتند و این صفات برای هیچ کدام از زنان معاصر ایشان فراهم نبوده و این ویژگی حضرت زینب (س) را ممتاز می ساخت به طوریکه به ایشان عقیله بنی هاشم گفته و از حضرت حدیث می آموختند.

​زینب به چه معنی است و چرا فرزند حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) را زینب نامگذاری کردند؟

زینب به معنی زینت پدر است و این نام را خداوند برای دختری انتخاب کرد که با انجام رسالت خود در نهضت کربلا، زینت بخش تاریخ شد و باعث افتخار و سرافرازی خاندان وحی و ولایت شد. حضرت زینب (س) با شجاعت و ایثارگری در واقعه کربلا، تاریخ و نهضت کربلا را جاودان نگه داشت.

درباره سبک زندگی و سیره رفتاری و اجتماعی حضرت زینب (س) توضیح دهید؟

جایگاه و بزرگی حضرت زینب کبری (س) به حدی بود که امام سجاد (ع) در معرفی این بانوی بزرگوار اسلام فرمودند: الحمدلله تو دانشمند و عالمه‌ای بدون معلم و بانوی خردمندی بدون استاد هستی. محبت، مهربانی و صبر، شجاعت و فداکاری مهم ترین رکن زندگی حضرت زینب (س) در خانواده و اجتماع بود. حضرت زینب (س) در جایگاه همسر، مادر، خواهر و عمه تلاش می کند تا همواره در مسیر سعادت و تعالی خود و اطرافیانش حرکت کند. در واقعه کربلا نیز فرزندانش را برای دفاع از ولی خدا به میدان نبرد می فرستد تا علاقه خود به اسلام و قیام حسینی را ابراز کند. همچنین پس از واقعه کربلا و پس از شهادت امام حسین (ع) و یارانش و در جریان اسارت امام سجاد (ع)، بارها و بارها خود را سپر بلای ولایت قرار می دهد و در دفاع از امامت و ولایت خطبه های قرا و آتشین می خواند.

ظلم ستیزی، دفاع از ولایت، هدایت مردم از دیگر ویژگی های حضرت زینب (س) است که در برهه های مختلف زندگی ایشان مشاهده می کنیم. بصیرت و ولایتمداری دو رکن مهم سیره حضرت زینب (س) است و در عصر حاضر نیز باید با تاسی از ایشان این دو مولفه و شاخصه مهم را مورد توجه قرار دهیم. علم و دانش، پرستش و عبادت، حجاب و عفت، صبر و استقامت، صبر از مهم ترین ویژگی های اخلاقی حضرت زینب (س) است.

حضرت زینب (س) در واقعه کربلا چه نقشی داشتند؟

پس از واقعه کربلا، حضرت زینب (س) مسئولیت سنگینی بر عهده داشت. امام حسین (ع) نهضت عاشورا را ایجاد کرده بود و حضرت زینب (س) باید راه برادر را ادامه می داد. اندوه از دست دادن فرزندان و برادر مانع نشد و ایشان به رسالت مهم خود برای تداوم نهضت عاشورا وارد میدان شدند. این بانوی بزرگوار نهضت عاشورا را پس از شهادت امام حسین (ع)، هدایت و رهبری کردند.

حضرت زینب (س) مانند کوهی استوار در کنار امام سجاد (ع) و سایر اسرای کربلا ایستاده بودند. فردای روز عاشورا یعنی 11 محرم سال 61 هجری زمانیکه کاروان اسرا را از قتلگاه عبور دادند، حضرت زینب (س) در کنار پیکر مطهر امام حسین (ع) و رو به سوی مدینه ندبه های دلخراش سردادند با این مضمون:« وا محمّداه! بَناتُکَ سَبایا وَ ذُرّیتُک مُقَتّله، تسفی علیهم رِیحُ الصّبا، و هذا حُسینٌ مجزوزُ الَّرأسِ مِنَ القَفا، مَسلُوبُ العمامِةِ و الرِّداء...» ای پیامبر! اینان دختران شمایند که به اسیری میروند. اینان فرزندان شمایند که با بدنهای خونین، روی زمین افتادهاند و باد صبا بر پیکر آنان میوزد! ای رسول خدا! این حسین است که سرش را از قفا بریدهاند و عبا و ردایش را به غارت بردهاند.
پدرم فدای کسی که سپاهیان او را غارت کردند، سپس خیمه گاهش را سرنگون ساختند! فدای آن مسافری که دیگر امید بازگشتش نیست.
فدای آن عزیزی که با لب تشنه شهید شد و از محاسنش خون میچکید، قربان آن کسی که جدّش رسول خداست و او فرزند هدایت است! پدرم فدای کسی که آفتاب برای او باز گشت تا نماز خود را بخواند!

سخنان و خطابه حضرت زینب (س) دوست و دشمن را تحت تاثیر قرار داد و همه را به گریه واداشت. حضرت زینب (س) از زمان شهادت امام حسین (ع) و یارانش، رسالت خویش را آغاز نمود و پیام آور کربلا و نهضت عاشورا بود.

حضرت زهرا (س) در کوفه، دارالاماره، شام، کاخ یزید نیز خطبه قرائی ایراد فرمودند. در مجموع می توان گفت حضرت زینب (س) پس از واقعه عاشورا، در کنار سرپرستی اسیران و حفظ جان امام سجاد (ع)، با تحمل سختی ها و دشواری های فراوان توانست پیام نهضت عاشورا را به همه برساند و رسالت خود در تداوم نهضت عاشورا را به خوبی به سرانجام برساند.

چگونه می توان از سیره و سبک زندگی حضرت زینب (س)‌ الگو گرفت؟ 

برای آنکه بتوانیم از سبک زندگی حضرت زینب (س) الگو بگیریم باید ابتدا آن حضرت را بشناسیم و از ویژگی ها و سیره اخلاقی و برنامه زندگی و اهداف ایشان آگاهی یابیم . در ادامه با شناخت کامل آن حضرت، سبک زندگی ایشان را در زندگی فردی و اجتماعی خود الگو قرار دهیم.