قلعه هفت برج، قدیمی‌ترین بنای تاریخی بیرجند پذیرای مسافران نوروزی

خبرگزاری شبستان// خراسان جنوبی

قلعه بیرجند (قلعه ته ده یا پایین شهر)، بزرگترین و قدیمی ترین بنای تاریخی بیرجند به شمار می رود و بر فراز بلندترین نقطه غربی تپه ماهورهای شهر ساخته شده است.

قلعه بیرجند یادگاری از دوره صفویه است. این قلعه بر فراز تپه‌ای طبیعی در خیابان جمهوری اسلامی بیرجند قرار گرفته. نقشه آن به شکل چهار ضلعی با چهار برج مدور در چهار گوشه و دو برج در دو ضلع غربی و شرقی است.

این قلعه دارای دو در ورودی در اضلاع شمال و غربی است، مساحت آن حدود 2 هزار و 500 متر مربع بوده و فضای داخل قلعه در گذشته بناها و عناصر معماری متعددی را شامل می‌شده که به مرور زمان کاملا تخریب شده و فضای داخلی به شکل یک میدان و محوطه محصور در میان حصار و برج ها در آمده است. مصالح به کار رفته در این قلعه خشت و گل و چینه است.

بر اساس کاوش باستان شناسی صورت گرفته در این محل می‌توان گفت قلعه بیرجند در دوره صفویه بنا شده و در دوره قاجاریه مورد بازسازی اساسی قرار گرفته و تعمیراتی نیز در ضلع شمالی و برجهای آن اعمال شده است.

این قلعه دارای هفت برج بوده که هم اکنون 6 برج از آن باقی مانده است، مرمت این بنا در سال 1378 به وسیله شهرداری بیرجند شروع شد.

قلعه عظیم و قدیمی پایین شهر بیرجند یک قلعه کوهستانی از نوع نظامی است، این قلعه از دوره صفویه تا قاجاریه مردم بیرجند را در مقابل تهاجم دشمنان به ویژه ترکمن‌ها و ازبک‌ها محافظت می‌کرده است.

این قلعه نه جای سکونت بلکه مکانی برای انجام وظیفه نگهبانان بوده و ساکنان این قلعه نگهبانانی بودند که وظیفه آنها رساندن اخبار، تأمین امنیت و حفاظت بود.

در این قلعه پیوسته انبارهای آب و آذوقه نگهداری می‌شد تا در مواقع حملات دشمن یا هجوم‌های سراسری، ساکنان شهر، تجار، پیشه وران، افراد مهم، فرماندهان با خانواده‌های خود و دارایی‌هایی منقول از طریق نقب‌هایی که تعبیه شده بود، به قلعه پناه برند، این نقب‌ها از قلعه به خانه اشراف و افراد حکومتی، همچنین مرکز محلات (از جمله محله سرو) و مسیرهای متعددی همچون ارگ بهارستان، ارگ کلاه فرنگی را شامل می‌شد.

بنای قلعه را برجهایی دو طبقه در چهار طرف با حصار اصلی در میان گرفته و بر فراز این برجها که به شکل استوانه هستند، روزنه‌هایی ایجاد شده که کاربرد آن دیدبانی برای دفاع از قلعه و ساکنان شهر است و محل امنی برای تیراندازی و ضربه زدن به دشمن محسوب می‌شده است، ضخامت دیوار بنا، امکان دیدبانی بهتری را بر فراز حصار به نگهبان می‌داده است.

پایان پیام/