غلامرضا شاه میوه، داور و قاری بین المللی با اشاره به رواج فرهنگ معناگرایی در تلاوت طی قرون 11 و 12 هجری قمری به خبرنگار شبستان گفت: این فرهنگ در کتب و منابع آن زمان دائما مورد تاکید قرار می گرفته است و توجه به مفهوم آیات را مدنظر داشته اما این فرهنگ به مرور به فراموشی سپرده شد. البته در اوایل قرن بیستم هم توجه بیشتری نسبت به معناگرایی در تلاوت در مقایسه با امروز می شده است.
وی درباره دلایل این رکود توجه به معناگرایی در تلاوت اظهار کرد: بخشی از این مهم به تغییر سلیقه مردم بازمی گردد. همانگونه که امروز ذائقه مردمی موسیقی پاپ را بیش از موسیقی سنتی می پسندد تلاوت های زیباگرایانه با ابعاد فنی بالا در مقایسه با تلاوت معناگرا توفیق بیشتری در جذب مخاطب دارد. امروز نسل جدید به ترکیبات، زیباخوانی و تحریرها فارغ از محتوا توجه دارند.
شاه میوه با تاکید بر لزوم آسیب شناسی بروز چنین وضعیتی در کنار احیای معناگرایی در تلاوت تصریح کرد: این افت معناگرایی از زوایای مختلف قابل بحث و بررسی است. شاید یکی از عمده دلایل این امر کمرنگ شدن اخلاقیات است.البته کاهش شاخصه های اخلاقی عمومیت دارد و مشکل مبتلابه همه اقشار است. به عنوان مثال ورزشکاران دو سه دهه گذشته آنقدر درپی مادیات نبودند و احترام به پیشکسوتان برایشان یک اصل بود.
مولف کتاب معماری تلاوت افزود: متاسفانه امروزه بسیاری از قاریان ما نسبت به فن تلاوت گرایش های مادی پیدا کرده اند. ورود با این دید به عرصه قرائت به طور قطع مانع از انجام تلاوت های معناگرایانه و اثرگذار می شود. زمینه های عدم توجه به معنا بیشتر به آسیب های فرهنگ مدرنیته که زندگی روزمره همه اقشار با آن درگیر است، باز می گردد.
وجود تعابیر متعدد از معناگرایی...
وی با بیان این مطلب که نقطه نظرات متنوعی در تعریف از تلاوت معناگرا وجود دارد، عنوان کرد: علی رغم وجود تعابیر متفاوت از این مفهوم، می توان در یک جمله گفت توجه قاری به مفاهیم وحی و کوشش برای ابلاغ و القای معانی به مخاطب را می توان به اعمال چاشنی معنویت در تلاوت معنی کرد.
شاه میوه تلاوت معناگرا را نیازمند ابزارهای خاص دانست و بیان کرد: هر کسی نمی تواند این عنصر را در تلاوت رعایت کند. نخستین شرط طهارت قلب و تهذیب نفس قاری است. یعنی قاری حتی اگر توجه فنی به تلاوت نداشته باشد می تواند با سلامت نفس و طهارت روح، تلاوتی اثرگذار را انجام دهد. اما این تنها ابزار نیست بلکه تسلط کافی به فنون و مهارت های تلاوت نیز برای این امر عنصری ضروری به شمار می رود.
وی با بیان این مطلب که برخورداری از مهارت های القاء معانی نیز از اصول تلاوت معناگرا است، ابراز کرد: استفاده از طبقات صوتی مناسب در القاء معانی که در اصطلاح "مواکبه" نام دارد، رعایت جمله بندی های قرآنی، انتخاب صحیح و بجای نغمات متناسب با فضای مفاهیم و تغییر مفهومی آیات می تواند قاری را در انجام تلاوت معناگرا یاری کند.
شاه میوه درباره درجه اهمیت اعمال معنویت در تلاوت در مقایسه با رعایت جنبه های فنی تاکید کرد: این امر باز می گردد به نظرات متفاوتی که در این باره وجود دارد. عده ای بر این باور هستند که بنابر دستورات صدر اسلام تلاوت آیات الهی با صوت خوش که منجر به گرایش مردم شود کفایت می کند. در مقابل عده ای می گویند تلاوت در کنار زیباخوانی باید به گونه ای باشد که معانی و مفاهیم نورانی وحی را به بهترین شکل به مخاطبان عرضه کند.
وقف و ابتداء در سایه معناگرایی کاربرد می یابد
وی ادامه داد: پذیرش دیدگاه نخست را می توان به عدم کارایی وقف و ابتداء تعبیر کرد. وقف و ابتداء تلاش قاری است برای آنکه جمله بندی های قرآن و مقصود خداوند از ابلاغ آیات را ارائه کند. وقف صحیح و ابتدای بجا ثابت می کند که در تلاوت مصحف شریف معناگرایی در مقایسه با زیباخوانی از درجه اهمیت بیشتری برخوردار است.
شاه میوه با بیان این مطلب که گاهی زیباخوانی با معناگرایی در تلاوت در تعارض با یکدیگر قرار می گیرند، عنوان کرد: این باعث می شود قاری ناگزیر یکی را فدای دیگری کند. البته من اصالت را از آن معناگرایی می دانم. بسیاری از قاریان جوان در ایران و حتی در مصر بیشتر به تحریرها، نغمات و ترکیبات مختلف توجه دارند و نوع تلاوتشان با مفهوم آیات سازگاری لازم را ندارد.
قاری بین المللی تاکید کرد: قاری گاهی باید از الحلان پرتحریر استفاده کند اما الحان مستقیم را بکار می برد و یا بالعکس آن. به عنوان مثال باید آیاتی را که در آنها از سوی مشرکان و کفار به خداوند افترائاتی بسته شده مطابق با سنت معناگرایی در پرده های پایین تلاوت کرد نه در اوج و در مقابل آیاتی که پاسخ های خداوند به این افترائات را شامل شده است در پرده های بالا خواند، اما متاسفانه دیده می شود که این امر رعایت نمی شود.
شاه میوه افزود: اگر جای این دو تغییر یابد آنگاه معناگرایی و مفهوم فدای زیباخوانی شده است و دچار تجمل لحنی شده ایم.
وی درباره اثرگذاری دوری از معناگرایی بر افول دوران طلایی تلاوت در مصر عنوان کرد: دوره طلایی مصر زمانی بود که بهترین قاریان صاحب سبک جهان در آن خوش درخشیدند و آثاری را از خود برجای گذاشتند که تکرار شدنی نیست.
شاه میوه درباره امکان آموزش شیوه های تلاوت معناگرا از طریق دوره های آموزشی اظهار کرد: آشنایی و تسلط بر یک سری از فنون قاری را در القای معنا یاری می کند. اما نمی توان با قطعیت گفت که یادگیری این فنون مترادف است با اثرگذاری تلاوت یک قاری. این فنون برای شخصی کارایی دارد که نیت تلاوت معناگرا و اثرگذاری بر مخاطب را داشته باشد و بتواند از آنها استفاده بجا و صحیح کند.
وی اتکای صرف به دوره های آموزشی را در انجام تلاوت معناگرا ناکارآمد دانست و عنوان کرد: باید فرهنگ این مهم را ایجاد و نهادینه کرد تا در بستر این فرهنگ قاریان معناگرا نیز همچون شحات انور، عبدالباسط و مصطفی اسماعیل را تربیت کرد.
شاه میوه خاطرنشان کرد: گام نخست در این مسیر جلسات سنتی به عنوان مبداء تربیتی یک قاری است و در طول تاریخ برقرار بود. استادان باید آموزش ها را یک کاسه کرده و به تربیت روحی و شخصیتی افراد ارجحی دهند تا صرف مباحث فنی. متاسفانه توجه صرف به ابعاد فنی باعث می شود که بعضا افراد تلاوت را به موسیقی شبیه بدانند و توجهی به معانی نداشته باشند. از این رو در کنار رشد جنبه های فنی باید رشد معرفتی و شخصیتی قاری نیز مورد توجه جدی قرار بگیرد.
پایان پیام/
نظر شما