به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان در گچساران، عزاداری ماه محرم تنها مراسمی است که نه کهنه می‌شود و نه تکراری، محرمی که برای همه شیعیان و آزادی خواهان جهان حکم پیوند مهمی داشته و همه در این ماه وجه مشترکی دارند و آن ابراز ارادت و عشق در قالب هیئت‌های عزاداری آقا ابا‌عبدالله الحسین علیه السلام است.
عزاداری در هر کجای ایران رنگ و بوی خاصی دارد، یعنی هر کجای کشورمان، مردم بسته به آداب و رسوم و ویژگی‌های قومی خود عزاداری خاصی برپا می‌کنند، اما یکی از منحصر به فردترین این عزاداری‌ها در مناطق جنوبی ایران، همان عزاداری گچسارانی ها است.
سنت‌های عزاداری در گچساران گوناگون و متنوع هستند، مراسم عزاداری ایام محرم در بام نفت ایران از شیوه‌های مختلف برپایی دسته جات تا غذاها و نذری‌های مختلف، متفاوت است و یکی از جالبترین این مراسم‌ها، سنت سنج و دمام زنی در این شهرستان است.
آیین دمام زنی در گچساران مراسمی قدیمی است که در آن از سازهای دمام، سنج، اشکون، غمبر و بوق استفاده می‌شود.
سنج و دمام دو وسیله‌ای که همگان آنها را به عنوان مهمترین علامت محرم و عزاداری در این شهرستان می‌دانند، دو وسیله‌ای که شاید تاریخچه ورود آنها به هیئت های عزاداری مردمان این دیار فاصله فراوانی با چند دهه اخیر نداشته باشد اما اکنون تبدیل به علامت آغاز محرم و شروع عزاداری در هیئت ها شده است.
در این آیین برای جمع کردن عزاداران و سینه زنان بعد از ذکر، روضه و زیارتنامه و قبل از سینه‌زنی مراسم سنج و دمام از دیرباز تاکنون اجرا می شود به طوری که هنگام نواختن سنج و دمام در روحیه فرد شنونده حس عجیبی ایجاد می‌شود و معمولا هر هیئت سینه زنی تعدادی دمام داشته که در مراسم عزاداری به کار بسته می‌شود.
سنج و دمام زنی مراسمی است سنتی که در ماه محرم و ایام عزاداری سرور و سالار شهیدان ابا عبدالله الحسین علیه السلام از گذشته تا حال در هیئت های سینه زنی گچسارانی ها اجرا می شده است که با آغاز جنگ تحمیلی و مهاجرت عده کثیری از هموطنان آبادانی به گچساران به نوعی پای این آیین قدیمی به این شهرستان هم باز شد و هر ساله در ماه محرم شاهد برگزاری این نوع مراسمات در این شهرستان هستیم.
در مراسم دمام زنی تعدادی دمام می زنند و تعدادی با در دست داشتن سنج و بوق، دمام زنان را همراهی می کنند، دمام زنی از دوران گذشته تاکنون علاوه بر مراسمات سينه زنی ايام محرم، برای باخبر کردن مردم از ماه های محرم و صفر و نیز دعوت آنها به روضه ها و مراسمات عزاداری ابا عبدالله علیه السلام به ویژه در نواحی جنوب غربی تا جنوب شرقی ایران از گذشته دور رواج داشته است.
در بسیاری از هیات های سینه زنی گچسارانی ها نوازندگی سنج و دمام در ایام سوگواری سرور و سالار شهیدان ابا عبدالله الحسین (ع) حکایت از دردها و غم های فراوانی دارد که نواختن آن شور و شوقی در عاشقان و شیفتگان حسینی بوجود می آورد که آنها را برای سینه زنی و عزاداری آماده می کند.
سنج و دمام و بوق (شیپور) هر سه از سازهای تشکیل دهنده این همنوازی است و به گفته بسیاری از کارشناسان این عرصه صدای طبل، صدای سم اسبان؛ صدای سنج، صدای بهم خوردن شمشیرها و صدای بوق به معنای شیپور جنگ را برای مخاطب تداعی می کند.
تعداد دمام زنان در گچساران متفاوت است، گاهی از 7 نفر شروع و تا دو برابر این عدد و نیز بیشتر هم می رسد و می توان گفت که تعداد دمام زنان بستگی به توان و بضاعت حسینیه و دمام زنان دارد.
در این آیین یک نفر به عنوان "اشکون"(که دمام زن حرفه ای است) در مرکز صف دمام زنان می ایستد و بقیه نفرات در دو طرفش قرار می گیرند، دو نفر در سمت راست و چپ اشکون وظیفه "غمبر" را ایفا کرده و مابقی با آهنگی موزون با آنان همراهی می کنند.
در این آیین نیز سنج زنان در لابلای دمام زنان قرار گرفته و براساس یک همنوایی مشخص صدای سنج و دمام را به گوش و دلهای عزاداران حسینی می رساندند.
در گچساران، شروع دمام زنی با نواختن بوق یا همان شیپور مخصوص بوده و پس از لحظاتی که از نواختن سنج و دمام گذشت مجددا بوق به صدا در می آید و این وضع تا پایان مراسم به همین نحو ادامه دارد.
مراسم دمام زنی در گچساران چیزی حدود 20 تا 60 دقیقه به طول می انجامد و در پاره ای موارد مثل شب و ظهر عاشورا، این آیین به چند ساعت در مسافت های طولانی و همراه با دستجات عزاداری در خیایان های اصلی شهر تا گلزار مطهر شهدای این شهرستان به طول می انجامد.
باید توجه داشت که "دمام" سازی است کوبه‌ای که نوازنده آن با چوبی از جنس شاخه‌های درخت نخل بر روی آن می‌نوازد. این چوب با اندازه‌ای حدود چهل سانتی‌متر باید هنگام نوازندگی در دست راست نوازنده باشد و بر آن طرف از دمام نواخته شود که بدون علامت است؛ نوازنده همچنین با دست دیگر خود (بدون چوب) بر آن سوی دمام (که نشاندار است) می‌نوازد و اصولا طرف نشاندار صدای زیرتر و طرف بی‌نشان صدای بم‌تری دارد.
نظر شما