خبرگزاری شبستان- مشهد- مرضیه وحدت/ تاريخ نمونه‌هاى بسيارى از رفتارهاى شايسته و آموزنده حضرت زهرا (س) را روایت کرده كه جلوه‌های رفتاری آن می‌تواند برای همه آموزنده باشد: عبادت در كودكى و جوانی، رابطه صميمانه با مادر، هم راز و حامی پدر ، عفاف و حجاب، تشکیل وآغاز زندگی با جهيزيه كم وتوقع کم ، ايثار، ساده زيستى، تقسيم كارهاى خانه ميان خود و خدمتکار خانه (فضه)، اهتمام به همسايگان، ارج نهادن به شخصيت كودكان، برگزارى مسابقه و رقابت‌هاى سازنده ميان فرزندان، توجه به حضور و غياب فرزندان، رعايت عدالت در مورد فرزندان.تربیت نیکو فرزندان ؛ مهمتر از همه عفاف و حیا ودوری از نامحرم وداشتن زندگی عفیفانه. حجت الاسلام «امیر علی حسنلو» مدیر گروه تاریخ وسیره مرکز مطالعات وپاسخ گویی به شبهات حوزه های علمیه در گفتگو با خبرگزاری شبستان به ابعاد شخصیتی حضرت زهرا (س) پرداخته است که در ادامه تقدیم می شود:
در مورد تلاش خستگی ناپذیر حضرت فاطمه(س) برای زنده کردن هویت زنان به خصوص حفظ حجاب و عفت اسلامی را توضیح بفرمایید؟
بررسى ابعاد زندگى بانوى بزرگ اسلام، حضرت صديقه كبرى فاطمه زهرا ـ عليها السلام ـ موضوعى نيست كه در يك پاسخ بگنجد و يا از عهده یک نفر برآيد. حقيقت و ارزش وجودى آن بزرگوار را كسى جز خداى متعالى و اولياء خاص او - صلوات اللّه عليهم – نمى‌داند؛ اما با اين همه مگر نه اين است كه خاندان نبوت، هاديان مردمان‌اند و زندگى و كلام‌شان حجت و الگوى انسان‌ها است؛ پس شناخت و بهره گرفتن از هدايت آنان در حدّ امكان، وظيفه‌اى است كه سخت به فهم آن نيازمنديم.
آنچه در درس آموزی از سیرت فاطمه زهرا و دیگر امامان برای امروز ما ضروروی و راهگشا است، قالب‌های جزئی رفتاری و بازسازی شرایط 14 قرن پیش نیست؛ بلکه آموختن اصول ارزش‌های معنوی و اخلاقی و الگوهای کلان رفتاری در مواجهه با مسائل زندگی است. بازسازی شرایط آن دوران و تلاش برای اجرای ریز ریز رفتارهای آن بزرگواران، نه شدنی است و نه اگر شدنی باشد، سودمند است. پیروان آن انسان‌های وارسته و از خود رسته، باید درباره جهان بینی، نظام ارزشی و الگوهای رفتاری آنان به دقت و درایت بیاندیشند و برای مسائل امروزشان درس بگیرند و راه بپیمایند. در ادامه به برخی از ابعاد و اصول زندگی حضرت زهرا اشارات می‌رود که یقینا برای همه انسان‌ها، خصوصا زنان، درس‌ها و نکته‌ها در خود دارد.
فاطمه درباره عفاف وعفت وبالا بردن جایگاه معنوی زن در روزگاری که عرب برای زن جایگاهی قائل نبود بسیار تلاش نمود ؛ ضمن اینکه تمام عمر خود را عفیفانه زیست واز نامحرم دوری نمود و هنگام شهادت وصیت نمود که اگر او را تشییع نمایند درتابوتی قرار دهند که جسدش دیده نشود این وصیت از شدت حیا وعفت فاطمه بود ؛وقتی پیامبر سئوالی از اصجاب نمود که بهترین چیز برای یک زن چیست هیچ کس نتوانست جواب دهد از فاطمه پرسید واو جواب داد بهترین چیز این است که نه او نامحرم نامحرم اورا ببیند ؛وقتی نا بینایی وارد حضور پیامبر(ص) شد ، فاطمه از آن اطاق رفت پیامبر(ص) فرمود او که چشم نداشت برای چه ترک کردی ؟ فرمود نامحرم است بوی بدن زن نیز به نامحرم حرام است ؛ این مولفه ها در زندگی فاطمه برای بانوان درسهای بزرگی دارد ؛ فاطمه تربیت شده رسول الله است و پاره تن اوست و تربیت شده خداوند؛ هویت واقعی زن در میان جاهلیت و عرب متاعی ناچیز بود که قرآن از آن به تلخی یاد کرده که هنگام بشارت به دختر آرزوی مرگ می کرد عرب؛ اما خداوند به پیامبرش وجود فاطمه را هدیه داد واورا کوثر نامید ودرشان وبزرگی فاطمه آیاتی نازل نمود واستمرار نبوت را در ذریه فاطمه قرار داد وبه باورهای جاهلی عرب در باره زن خاتمه داد.
نمونه هایی از سیره زهرای اطهر را برای خوانندگان ما مطرح بفرمایید؟
در مورد همسرداری ایشان باید گفت: فاطمه از لحظه امدن به خانه ساده و گلین اما پر از هیجان و احساس و صمیمیت على ـ عليه السلام ـ تا آخرين روز زیستن در آن، بر سر پيمان خود با همسر بود. اين لحظات از فرازهاى برجسته زندگى فاطمه ـ عليها السلام ـ است. پاسخ صريح و زيباى على ـ عليه السلام ـ به پيامبر اكرم در فرداى روز عروسى، مؤيدى بر شخصیت فرهیخته زهرا است؛ على در پاسخ كوتاه و عميق خود همه حرف‌ها را زد: «نعم العون علی طاعه الله»: فاطمه را بهترين يار و مددكار بر طاعت خداوند یافتم! آنگاه که پیامبر(ص) از او پرسید: «فاطمه را چگونه زنی یافتی؟» و هنگامى كه پيامبر همين را از فاطمه ـ عليها السلام ـ پرسید، پاسخ شنيد که: «خَيْرُ بَعْل»: بهترين شوهر است! كه حكايت از كمال رضايت و خشنودى زهرا از علی دارد.
تعاون بر تقوا و نيكى رکن اصلی زندگى مشترك على و فاطمه ـ عليها السلام ـ بود و شايد يكى از بهترين و شكوهمندترين نشانه‌هاى آن اين است كه زهرا در طول زندگى پر فراز و نشيب خود با على هيچگاه از وى تقاضايى ننمود كه اجابت آن براى على مشكل و موجب اذيّت وى باشد. لباس، زينت، اثاث خانه، مسكن وسيع و امثال آن خواسته‌هايى است كه معمولاً هرزنى به خود اجازه مى‌دهد كه از همسر خويش درخواست نمايد؛ امّا زهرا ـ عليها السلام ـ هرگز همسرش را براى تهيه اين نوع خواسته‌ها به زحمت نينداخت.
در خصوص تربیت فرزند نیز با كمى دقت در برخوردهای عاطفى و منطقى حضرت زهرا (س) در مى‌يابيم كه آن بانوى بزرگوار، در ساختن روح و شخصيت فرزندان گرامى‌اش از روش‌های ظريف و دقيقی استفاده كرده است، كه بسيارى از آنها در حال حاضر، ميان روان‌شناسان به نتايج مثبت آن باور دارند. توفيق بى‌نظير فاطمه در تربيت كودكانش از معرفت عميق و صحيح او به معارف اسلام در مورد انسان برمی‌خیزد. هرمكتبى به اندازه شناخت درستى كه از انسان دارد، در نظام تربيتى خود، به توفيقاتى دست مى‌يابد و چون دین اسلام كامل‌ترين و واقع‌بينانه ترين شناخت را از انسان معرفی کرده است، بيش‌ترين توفيق را در نقشه تربيتی انسان‌ها به دست داده است.
روش تربيتى و اخلاقى حضرت فاطمه (س) چگونه بوده است؟
روش تربيتى و اخلاقى حضرت فاطمه ـ عليها السلام ـ بهترين شيوه، و تجربه براى ساختن نسلى پاك و سعادتمند است. از اين رو پيروان و ارادتمندان این بانو با به كار بستن شيوه‌ها و ظرايف تربيتى آن حضرت در رشد و تربيت نسلى پاك، و پيشرو همت کرده، سعادت دنيا و آخرت فرزندان خود را بسازند. روح انسان به محبت و عطوفت نیازمند است و با محبت و عطوفت رشد کرده و بالنده می‌شود. كودكان محروم از محبت و توجه مثبت، به كمبودها و مشكلات روانى فراوانی، گرفتار می‌شوند. فاطمه ـ عليها السلام ـ كه خود از سرچشمه محبت و عطوفت پدر سيراب گشته، قلبش كانون محبت به همسر و فرزندان بود و مادری و همسری را به زیباترین صورت متبلور ساخت.
از جمله مواردى كه در شيوه تربيت حضرت زهرا (س) جايگاه ویژه داشت، تحرك و بازى با كودكان بود. اين فعاليت و تكاپو مقدارى براى سلامتى و رشد مناسب كودك، ضرورى است كه حتى براى تشويق آنها به تحرك و بازى، بزرگ‌ترها نيز بايد به بازى و جست و خيز تن دهند. نقل است كه حضرت زهرا ـ عليها السلام ـ با فرزندش امام حسن مجتبى ـ عليه السلام ـ بازى مى‌كرد و او را بالا و پایین مى‌انداخت و برایش ترانه می‌کرد: «پسرم حسن! مانند پدرت باش، ريسمان ستم را از حق بركن، خداى صاحب نعمتها را پرستش کن، و هيچگاه با ستمکاران و تجاوزکاران دوستى مكن!» همچنين نقل است كه وقتى فرزندش حسين ـ عليه السلام ـ را به بازى مى‌گرفت، اينگونه مى‌سرود: «تو به پدرم (پيامبر) شبيهى و به پدرت على شباهت ندارى!» و اینگونه با علی هم سر به سر شوخی می‌کرد و بر لبان علی تبسّم می‌نشاند!
در خصوص نوع رفتار ایشان با مردم نیز توضیح می فرمایبد؟
نقش آفرينى‌هاى درخشان فاطمه (س) در بالابردن فرهنگ سیاسی جامعه، رشد فكر و انديشه مردم و رفع مشكلات و شبهات آنان از فرازهای برجسته شکوهمند زندگی او است. در مسائل ساده گرفته (یاری فقیران)، تا پيچيده‌ترين مشكلات (حضور در پشت جبهه) فاطمه (س) را در صحنه می‌بینیم و اين ميسّر نبود، مگر با احاطه علمى، قوت فكرى و همت بلند او. بانوى بزرگ اسلام، زجر تبليغ و رنج تعليم و تربيت را تحمل می‌کرد و چون مشعلى فروزان در راه هدايت جامعه، نورافشانى نموده و به دل و جان مردم گرمى می‌بخشيد و پاسدارى از ارزش‌ها و مفاخر اصيل اسلامی، مبارزه پيگير با بدعت‌ها، جهل‌ها، كجروى‌ها و ركود جامعه خط مشى اصلی مجاهدت او بود. فاطمه ـ عليها السلام ـ از كودكى با مردم همدم و همدرد بود و با آنان صميمانه و عالمانه رفتار می‌کرد.
نقل است که زنى به خدمت حضرت زهرا ـ عليها السلام ـ رسيد و عرض كرد: مادر پير و ناتوانى دارم كه در نماز بسيار اشتباه مى‌كند، مرا فرستاده تا از شما بپرسم كه چگونه نماز بخواند؟ فاطمه فرمود: هرچه مى‌خواهى بپرس! زن سؤالات خود را مطرح كرد، تا به ده سؤال رسيد و فاطمه ـ عليها السلام ـ با روى گشاده پاسخ می‌داد. زن از زيادى پرسش خود، شرمنده شد و گفت: شما را بيش از اين زحمت نمى‌دهم. فاطمه ـ عليها السلام ـ با خنده گفت باز هم بپرس. آنگاه براى تقويت روحيه او چنين فرمود: اگر به كسى كارى واگذار كنند، براى مثال از او بخواهند كه بار سنگينى را به ارتفاع بلندى حمل كند و در برابر آن صد هزار دينار جايزه دهند، آيا او احساس خستگى مى‌كند؟ زن پاسخ داد: نه! فاطمه فرمود: من در مقابل هرپرسشى كه پاسخ مى‌گويم از خدا پاداشى به مراتب بيش از آن دريافت مى‌كنم و هرگز از پاسخ گفتن خسته نمى‌شوم! از رسول خدا ـ صلى الله عليه و آله و سلم ـ شنيدم كه روز قيامت دانشمندان اسلام در برابر خدا حاضر مى‌شوند و به اندازه علم و تلاش و كوششى كه در راه آموزش و هدايت مردم داشته‌اند، از خداوند پاداش مى‌گيرند.
آيا فاطمه زهرا (س) مى تواند الگوى رفتارى زنان امروز باشد؟
هنگامى كه قرآن کریم به موحدان و حق‌جويان سفارش مى‌كند كه پيامبر گرامى اسلام را الگوى رفتارى خود قرار دهيد: «و لكم فى رسول الله اسوة حسنة لمن كان يرجوا الله و اليوم الآخر و ذكر الله كثيراً» چه جاى ترديد است كه نه تنها زنان بلكه مردان هم از پاره تن رسول خدا الگو گرفته و اصول كلى رفتارى خود را از اين بانوى بزرگ اسلام فرا بگيرند. همانطور كه نمى‌توان الگو بودن پيامبر اسلام و سفارش قرآن در اين زمينه را مختص به زمان و مكان خاصی دانست، الگو بودن سرور زنان جهان (سيدة نساء العالمين) را نيز نمى‌توان به زمان‌هاى گذشته محدود دانست.
آنچه مسأله ايجاد مى‌كند اين است كه خاندان عصمت و طهارت در زمانی زندگى مى‌كردند كه شرايط آن با وضع كنونى جهان متفاوت است، پس چطور روش زندگى آنان بر زندگانى ما در عصر حاضر منطبق شود؟
در این باره گفتنی است که اصول اخلاق و ارزش‌هاى انسانى و بسیاری از الگوهای رفتاری (نه قالب‌های زمانمند و مکانمند) در تمام زمان‌ها و مكان‌ها يكسان است. فطرت و سرشت آدمى در همه دوران‌هاى تاريخ، اصول ثابتی داشته و پذيرش انسان‌ها را نسبت به آن نهادينه كرده است.
پايبندى حضرت زهرا عليها السلام به آن اصول و كيفيت برخوردشان با موانع عمل به براى همه انسان‌ها الگو است. عمر كوتاه ولی سرشار از درسهای حضرت زهرا - عليها السلام - چگونه زيستن را به بشريت مى‌آموزد. اگر با دقت به زندگى پربار و بابركت آن حضرت توجه شود و سپس در صدد برآييم كه نمونه‌هايى از آن را در زندگی خود پياده كنيم، بسيارى از مشكلات خانواده‌ها حل خواهد شد.
آيا در تمام زمان‌ها و مكان‌ها نمى‌توان از اين سخن على – علیه السلام - در مورد همسر مهربانش حضرت زهرا - عليها السلام - بهره گرفت و آن را چراغ پرفروزى براى زندگى مان قرار دهيم، آنجا كه مى‌فرمايد: «هيچ گاه فاطمه از من نرنجيد و او نيز هرگز مرا نرنجانید؛ او را به هيچ كارى مجبور نكردم و او نيز مرا آزرده نساخت؛ در هيچ امرى قدمى بر خلاف ميل باطنى من بر نداشت و هرگاه به رخسارش نظاره مى‌كردم تمام غصه‌هايم برطرف شده و دردهايم را فراموش مى‌كردم» و بدين جهت است كه فراق از دست دادن حضرت زهرا - عليها السلام - شير مرد و حماسهساز جنگ‌هاى صدر اسلام را به لرزه در آورد.
روزى فاطمه به علی - عليهما السلام - فرمود: «هنگام فراق، نزديك شده است. سخنانى دارم كه مى‌خواهم با تو بگويم. على- عليه السلام - فرمود: آنچه دلت مى‌خواهد بگو! على بر بالين فاطمه - عليهما السلام - نشست و فرمود تا كسى داخل اتاق نباشد. دخت پيامبر اينگونه سخن آغاز كرد: «اى پسر عم! از آغاز زندگى تاکنون در هيچ امرى مخالفت را نكردم، و هرگز از من دروغ و خيانت، سر نزد! على در حالى كه او را تصديق مى‌كرد، فرمود: «تو با تقواتر و متواضع‌تر از آن هستى، بر چنين امرى سرزنشت كنم! آه! چقدر جدايى و دورى از تو بر من دشوار خواهد بود. مصيبت پيامبر برايم زنده شد. از دست دادن تو براى من بسيار سخت و ناگوار است! از اين ماتم به خدا پناه مى‌برم و به او دل مى‌سپارم. مصيبت فراق تو آن قدر تلخ و سنگين است كه تحمل آن براى على مشكل و طاقت فرسا است. مصيبتى كه هيچ چيز نمى‌تواند آن را جبران كند. اين دردى است كه درمانی براى آن نمى‌بينم! آنگاه سر فاطمه را به سينه خود نهاد و با هم گريستند.
دو نمونه از الگوهای رفتاری حضرت زهرا (س) را بیان بفرمایید؟
لذا در همه الگوهای رفتارى فاطمه (س)، از حمله الگوهای شخصى، خانوادگى، اجتماعى، سياسى، اقتصادى و ... مى‌توان از شخصیت حضرت زهرا - عليها السلام - الگو گرفت. به این دو نمونه الگوی رازدارى و تربیت فرزند اشاره می کنم، در خصوص رازداری باید بگویم: نشانه ادب و احترام زن به همسر این است که نه تنها از بزرگ جلوه‌دادن كمبودهاى خانه، خوددارى می كند؛ بلكه در حد امكان، كاستي‌ها را ناديده گرفته، آنها را كوچك شمارد؛ هنگامى كه اظهار ناراحتى، نتيجه‌اى جز رنجش شوهر ندارد! روزى فاطمه - عليها السلام - به حضور پدر رسيد. آثار ضعف و گرسنگى بر چهره او نمايان بود. چشمان رسول خدا – صلی الله علیه و آله – به صورت خسته و پژمرده فاطمه افتاد؛ دست‌هايش را به سوى آسمان بلند کرده و فرمود: «خدايا! گرسنگى فرزندم را به سيرى تبديل كن و وضع او را سامان ده!» پيامبر اكرم بدون آنكه سخنی از دخترش زهرا (س) بشنود، از ضعف و گرسنگى او با خبر می شود؛ اما زهرا هیچ شکوه و گلایه‌ای از علی بر زبان نمی آورد!
و اما در خصوص تربیت فرزند؛ مکرر در تاریخ گزارش شده است كه فاطمه شكم فرزندان را به قيمت گرسنگى خود، سير مى‌كرد. عطوفت و مهر مادرى در حضرت زهرا بقدرى بود كه در لحظات پايانى عمر، سخت نگران حال فرزندانش بود. شايد بيش‌ترين نگرانى آن حضرت براى محروميت آنها از مادر بود؛ زيرا مى دانست كه پس از شهادت، هيچكس نمى‌تواند مهر و محبت مادرى را درباره به آنها روادارد. فاطمه براى آنكه فرزندانش از نعمت بزرگ محبت مادرانه محروم نمانند، امام على پيشنهاد كرد پس از او كسى را به همسرى انتخاب كند كه بتواند از عهده اين مهم برآيد!
فاطمه _ علیها السلام - به بازى با بچه‌ها توجه داشت و اهمیت فوق العاده می داد و همين امر، موجب شادابى و نشاط روز‌افزون آنها مى‌شد. او می دانست که در هنگام بازى، نوع الفاظ و حركات مادر سرمشق كودك خواهد شد. پس بايد از كلمات و جملات مناسبى استفاده كرد. علاوه بر اين بايد در قالب بازى و شوخى شخصيت كودك را تقويت و به داشتن مفاخر و ارزش‌هاى اكتسابى تحريك و تهييج كرد.
نقل شده که روزی حضرت زهرا با فرزندش امام حسن مجتبى - علیهما السلام - بازى مى‌كرد. مادر فرزندش را بالا مى‌انداخت و مى‌فرمود: اشبه أباك يا حسن *** و اخلع عن الحق الوسن و اعبد إلها ذامنن *** و لا توال ذالإحن «پسرم حسن! مانند پدرت باش، ريسمان ظلم را از حق بر كن، خدايى را كه صاحب نعمت‌هاى بی‌شمار است عبادت کن و هيچگاه با صاحبان ظلم و تعدى، دوستى منما!». وقتى فرزندش حسين را بازى مى‌داد، اينگونه بر لب ترانه می‌کرد: أنت شبيه بأبى *** لست شبيهاً بعلى «تو به پدرم شبيهى و به پدرت على شباهت ندارى!»
از اين گزارش‌های تاريخى استفاده مى‌شود كه حضرت زهرا (س) و حضرت على - علیهما السلام – با وجود تمام مشكلات و گرفتاري‌ها، در برخورد با كودكان، خود را خوشحال و خندان نشان مى‌دادند. بدون ترديد، فرزندانى كه محصول تربيت چنين خانواده‌اي هستند از روانى سالم و از روحيه قوى و نفسى مطمئن برخوردار خواهند بود.
تاريخ نمونه‌هاى بسيارى از رفتارهاى شايسته و آموزنده حضرت زهرا (س) را روایت کرده كه جلوه‌های رفتاری آن می‌تواند برای همه آموزنده باشد: عبادت در كودكى و جوانی، رابطه صميمانه با مادر، هم راز و حامی پدر ، عفاف و حجاب، تشکیل وآغاز زندگی با جهيزيه كم وتوقع کم ، ايثار، ساده زيستى، تقسيم كارهاى خانه ميان خود و خدمتکار خانه (فضه)، اهتمام به همسايگان، ارج نهادن به شخصيت كودكان، برگزارى مسابقه و رقابت‌هاى سازنده ميان فرزندان، توجه به حضور و غياب فرزندان، رعايت عدالت در مورد فرزندان.تربیت نیکو فرزندان ؛ مهمتر از همه عفاف و حیا ودوری از نامحرم وداشتن زندگی عفیفانه .
نظر شما