نشست پژوهشی «پیشینه قره‌باغ در تاریخ فرهنگ و تمدن ایرانی» برگزار شد

به گزارش  خبرگزاری شبستان و به نقل از روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، «رسول اسماعیل‌زاده»، پژوهشگر، مترجم و نویسنده در نشست تخصصی بررسی «پیشینه قره‌باغ در تاریخ فرهنگ و تمدن ایرانی» گفت: ایران میراث فرهنگی مشترکی بسیار غنی با قره‌باغ و آذربایجانی‌ها دارد که‌ از جمله آن می توان به 300 افسانه دینی، 1250 افسانه ملی و ادبی، 400 داستان مشترک، 500 لطیفه، 750 ضرب‌المثل و 2500 بایاتی که در فرهنگ قره‌باغ و آذربایجان با تاریخ فرهنگ و تمدن ایرانی عجین شده است، اشاره کرد.

وی ادامه داد: ارامنه در سرزمین قره‌باغ ‍پراکنده هستند و جایگاه آنان قابل احترام و تکریم است. زیرا ارامنه برای حفاظت و پاسداری از خاک ایران شهید نثار کردند.

این پژوهشگر ادامه داد: مسئله قره‌باغ از منظر جغرافیایی به رود ارس مربوط می‌شود، رودی که از کوه‌های آرارات سرچشمه می‌گیرد و از ترکیه سرازیر و به دریای خزر می‌ریزد و در تاریخ این منطقه نقش آفرین بوده است. ارس نیز نام همان قومی است که میراث دار امپراطوری آلبانی بودند.

اسماعیل‌زاده با اشاره به پیشینه این قوم گفت: این قوم در دوران قبل از اسلام شامل 26 طایفه از جمله تالش، ساکی، ترک وغیره بوده اند که یکی از این اقوام در اقلیت ارامنه بودند. دلیل در اقلیت بودن ارامنه در بین طایفه‌های سرزمین قره باغ سیاسی نیست بلکه باید از منظر مردم شناسی به آن نگریست. زیرا وقتی اسلام به سرزمین قفقاز وارد شد 20 طایفه از 26 طایفه مسلمان شدند و این گروه کوچک ارامنه بر دین خود پابرجا ماندند.

این مترجم و نویسنده در ادامه به برخی اختلاف ها در تعاریف و نام گذاری عنوان کشور آذربایجان پرداخت و گفت: این اختلاف بیشتر ریشه زبانی دارد و مربوط به جغرافیای شمال و جنوب رود ارس است. قره باغ به معنای باغ‌های متراکم و یا از منظر افسانه‌های ترکی، قره باغ به کسانی عنوان می‌شود که در ماه محرم و عاشورا بر بازوان خود سیاهی می‌بستند.

وی ادامه داد: قره‌باغ برای جغرافیای ایران از اهمیت بالای برخوردار بوده است. زیرا دروازه قفقاز به حساب می‌آمد و شهر تبریز در دورانی به طور مستقل به قره باغ رسیدگی می‌کرد و از نظر آب و هوایی و اقلیمی نیز برای باغ داری و دامداری این سرزمین مهم بوده است.

اسماعیل‌زاده درباره اهمیت تاریخی قره‌ باغ عنوان کرد: تاریخ این سرزمین به قبل از اسلام و امپراطوری آلبانی و بعد از اسلام تقسیم می‌شود و اطلاع دقیقی از قبل از اسلام آن وجود ندارد ولی اطلاعات تاریخی بعد از اسلام این سرزمین در برخی اسناد و ادبیات به کار رفته است که از معروفترین افرادی که درباره قره باغ مطلب آورده است حمدالله مستوفی مورخ و نویسده ایرانی است.

وی افزود: تاریخ سیاسی قره باغ به چند قسمت تقسیم می‌شود. از جمله آن می توان به زمان اسلام تا صفویه؛ بعد از صفویه تا زمان نادرشاه که قره باغ وابسته به تبریز بود و بعد از دوره افشاریه که قره باغ مستقل از تبریز به صورت خانات و به پایتختی گنجه اداره می‌شد؛ اشاره کرد.

وی ادامه داد: از زمانی که نادرشاه به خراسان سفر کرد توجه به قره باغ کم رنگ می‌شود و فردی با عنوان جوانشیر از اصیل زادگان قفقاز بر قره باغ حاکمی می‌شود و به قلعه سازی روی می‌آورد و از گنجه نیز به طور مستقل عمل کرده و حتی به ضرب سکه اقدام می‌کند و در نهایت قره باغ به پنج سرزمین تقسیم می‌شود که یک قسمت به ارامنه سپرده می‌شود.

اسماعیل‌زاده تصریح کرد: مشکل سرزمین قره باغ از دورانی شروع شد که فردی با عنوان ابراهیم خلیل خان و بعد از جوانشیر به حکومت رسید و اساس جنگ‌های ایران و روس و اختلافات دینی در قفقاز شروع شد.

این پژوهشگر گفت: وقتی ابراهیم خلیل خان بر قره باغ حاکم شد با کشیشان مناطق ارمنی‌نشین ارتباط برقرار کرد و از طریق آنها با تزار روس ارتباط برقرار شد و از این طریق و با نیرنگ این کشیشان از تزار روس دعوت به عمل آمد تا با این دعوت و دسیسه‌چینی خانات قره باغ از ایران جدا شود زیرا این کشیشان که از سرزمین‌های دیگری به سرزمین ارامنه آمده و مسلط شده بودند طی نامه‌هایی به تزار عنوان کردند مردم قره باغ، خواهان تزار روس هستند درحالیکه این نامه‌ها نیرنگ و دسیسه بود.

اسماعیل‌زاده با اشاره به نقش کشیشان در وقوع جنگ‌های ایران و روس افزود: یکی از دلایل درگیر شدن ایران و روس در جنگ دوم، نارضایتی مردم از تزار روس بود و مجتهدان فتوا به جهاد دادند.

وی ادامه داد: بر اثر این نارضایتی‌ها گروهی تشکیل شدند با عنوان «قاچاق» که آن زمان این واژه معنای مثبتی داشت. آنها گروهی از لوطیان و پهلوانانی بودند که از سوی ایران و روحانیت و مناطق جنوب رود ارس مورد حمایت قرار می گرفتند و با تزار مبارزه می‌کردند و بسیاری از مسلمانان را به صورت قاچاق به ایران منتقل می‌کردند.

وی با تشریح آثار فرهنگی و هنری فرهیختگان سرزمین قره باغ که مشترکات بسیاری با فرهنگ ایرانی داشته و در زمینه‌های مختلف شعر، موسیقی و ادبیات مصداق دارد، خاطرنشان کرد: قره باغ برای مسلمانان به ویژه ایران از جهات مختلف اهمیت دارد و نمی‌توان از اهمیت تاریخی و فرهنگی صرفنظر کرد زیرا قره باغ خاک اسلام است.