خبرگزاری شبستان:در سال 1971 جیمز واتسون با توجه به ساختار خاص DNA ، پیش‌بینی کرد که شبیه سازی انسان در آینده امکان پذیر خواهد بود و اصرار داشت که این مطلب و نتایج خوب و بد آن تا حد ممکن به مردم اطلاع داده شود.پیش‌بینی واتسون در عصر حاضر در حال به تحقق پیوستن است اما به نظر می‌رسد که نصیحت او تا مدت‌ها چندان جامه عمل به خود نپوشیده و جز در محافل علمی، سخنی از این مطلب به میان نرفته است.
در ربع قرن بعد از او ژنتیک پیشرفت کرد و در حل بسیاری از مشکلات و بیماری‌ها به خدمت انسان در آمد. بیولوژی مولکولی یک سری مسائل اخلاقی و سیاسی جدید بوجود آورد که بیشتر مرتبط با به مخاطره افتادن سلامت عمومی بود. آیا مولکول‌ها، بافت‌ها و حیوانات شبیه‌سازی شده می‌توانند انحصاری باشند؟ آیا اشخاص حق این را دارند که اطلاعات ژنتیکی آنها محرمانه باشد؟ با این حال هنوز دستیابی به شبیه سازی کلی یک حیوان بعید به نظر می‌رسید و لذا مسائل اخلاقی مرتبط با آن نیز چندان مورد توجه قرار نگرفت.
همه‌ی این مسائل در فوریه 1997 با انتشار خبر شبیه سازی یک میش به نام دولی از طریق یک بافت خاص از یک گوسفند ماده‌ی جوان تغییر کرد. این خبر، به عنوان خبری شگفت انگیز، بهت آور و ترسناک منتشر شد. دکتر ویلموت رئیس تیم تحقیقاتی در موسسه‌ی روزلین در اسکاتلند، از یک رویان شناس گمنام به یک مکتشف مشهور تبدیل شد. تفاسیر و تحلیل‌ها منحصر به دولی و دکتر ویلموت نشد بلکه بسیاری از اخبار و تفاسیر متوجه خیال پردازی در مورد شبیه سازی انسان و نتایج آن گردید. در این میان دو مقاله در مورد راه های جدید برای تولید دوباره‌ی انسان و نتایج خوب و بد آن در راس سایر بحث‌ها قرار گرفت. مقاله اول با عنوان پارادوکس شبیه سازی توسط جیمز ویلسون و مقاله دوم با عنوان فرزانگی تناقض توسط لئون کاس نوشته شده بود. این دو مقاله جنبه‌های اخلاقی شبیه سازی را از دو دیدگاه مختلف مورد بررسی قرار داده بود. این دو محقق در این مورد به تدریج مقالات دیگری نیز آماده کردند.
به شبیه سازی دولی واکنش‌های مختلفی شد. از خیال‌پردازی‌های عمومی در مورد امکان شبیه سازی انسان گرفته تا امیدواری فمنیست‌ها به اینکه دیگر نیازی به وجود مردان نیست. در مرحله‌ی سیاسی و حکومتی هم کلینتون دستور داد که هر گونه کمک مالی دولتی به این پروژه ممنوع است و هیئتی مامور بررسی جنبه‌ها حقوقی و اخلاقی این مسئله شد.
این هیئت در نهم ژوئن 1997 نتایج بررسی‌ها را اعلام کرد. این هیئت این شبیه سازی و تولد فرزند را چه در بخش خصوصی و چه عمومی و چه در مرحله‌ی آزمایشگاهی و چه کلینیکی، امری غیر اخلاقی اعلام کرد. در همان زمان، کمیته تشخیص داد که این تکنولوژی نتایج خوبی نیز می‌تواند داشته باشد. کاربرد‌هایی مانند تولید پروتئین‌های دارویی و بازسازی بافت‌ها.
در نتیجه کلینتون ارائه بودجه دولتی به این پروژه را برای پنج سال ممنوع کرد و در سال‌های 97 و 98 نیز کنگره آمریکا قوانینی در ممنوعیت شبیه‌سازی تصویب کرد. دانشمندان، محققین رشته اخلاق، رهبران مذهبی و تجار هم از این قوانین حمایت کردند. دکتر ویلموت شبیه سازی انسان را غیر اخلاقی و غیر انسانی نامید.
اما دانشمندان بیوتکنولوژی همچنان اصرار داشتند که هرگونه ممنوعیت در زمینه‌ی شبیه سازی می‌تواند از استفاده از نتایج مفید شبیه سازی جلوگیری کند.
به هر حال بعد از چالش‌های فراوان در مورد این مسئله در عصر حاضر، شبیه سازی در جنبه‌های مختلف زندگی ما به کار گرفته شده است و اگرچه رویای شبیه‌سازی به آن شکلی که در ابتدا تصویر می‌شد هنوز محقق نشده است اما شبیه‌سازی های حیوانات با فواید مختلف دارویی و مانند آن در حال انجام است. شبیه‌سازی بافت‌ها و درمان بیماری‌ها بوسیله‌ی این تکنولوژی در حال حاضر در سراسر دنیا در حال انجام است و محققین با آزادی قانونی به انجام این عمل مبادرت می‌ورزند.
با این حال مسئله‌ی شبیه سازی انسان هنوز مورد بحث بوده و ممنوعیت‌های قانونی بر علیه آن اعمال می‌شود. بررسی دقیق اینکه آیا شبیه سازی انسان قانونی است یا خیر و بررسی تبعات این کار هنوز نقل محافل دینی و علمی است و هر روز مقالات فروانی در مورد آن منتشر می‌شود.
در جامعه اسلامی و در کشور ما نیز به این امر بها داده شده و مقالات زیادی در بررسی ابعاد فقهی و حقوقی و همچنین اخلاقی شبیه سازی انسان منتشر شده است. اما نکته‌ای که در این میان مهم می‌نماید بررسی این مسئله با استفاده از مبانی فلسفه‌ی اسلامی است. به وضوح مشخص است که حکمت متعالیه‌ی صدرایی با بیان مسئله‌ی جسمانیت الحدوث بودن نفس انسانی و اینکه روح انسانی منوط به داشتن استعداد انسانیت است می‌تواند به سوالات زیادی در این زمینه پاسخ دهد. با توجه به مبانی حکمت متعالیه صدرایی، انسان بودن انسان به این نیست که از طریق تولید مثل متداول بوجود آمده باشد یا از روش دیگر. بلکه انسانیت انسان به این است که استعداد داشتن روح انسانی در یک ماده ایجاد شود و این استعداد در هر مکان و شرایطی که پدید بیاید، موچود ایجاد شده انسان خواهد بود و از کلیه حقوق انسانی بهره مند بوده و تحت قوانین اخلاقی انسانی قرار خواهد گرفت. سوء استفاده از او ممنوع و احترام به حقوق او همانند سایر اعضای اجتماع ضروری می‌باشد.
به هر حال بحث و بررسی در مورد شبیه سازی انسان و مسائل اخلاقی آن همچنان از داغ ترین مباحث اخلاقی-علمی روز است و دانشمندان اخلاق و فلسفه اسلامی و ایرانی باید با جدیت وارد این میدان شده و به ارائه مطالب در سطوح ملی و بین‌المللی بپردازند تا دیگران گوی سبقت را از ما نربایند و نسخه‌های اخلاقی خویش را در قالب کتاب‌ها و مقالات برای استفاده‌ی ما تجویز ننمایند بلکه ما خود صاحب نظر باشیم و از ظرفیت‌های غنی علوم انسانی خویش در حل مسائل مهم روز بهره ببریم.
م.ضیایی
پایان خبر/
نظر شما