به گزارش خبرگزاری شبستان، رهبر معظم انقلاب اسلامی در شرایط مختلف کشور و در مواقع لازم، برای مسئولین اولویت‌های کشور و مردم را مشخص می‌کنند. ایشان به تازگی در سخنرانی تلویزیونی به مناسبت عید قربان (۹۹/۵/۱۰) فرمودند: «کشور از لحاظ معیشت عمومی دچار مشکل است؛ واقعاً معیشت خانوارها دچار مشکل جدّی است و مردم مشکل دارند؛ گرانی‌ها و مانند اینها هست، اینها بایست علاج بشود. ما در جلسات خصوصی به مسئولین گفته‌ایم یا پیغام داده‌ایم؛ باز هم میگویم، دستگاه‌های مسئول توجّه کنند که در زمینه‌ی مشکل اقتصادی، از مسائل فوری، مسئله‌ی مهار قیمتها است ... این یک مسئله است که بازار یک ثباتی پیدا بکند. این حالت که هر روز اجناس یک قیمتی پیدا کند، برای کشور مضر است.» همچنین ایشان در ارتباط تصویری با جلسه هیئت دولت (۹۹/۶/۲) یکی از اصلاحات اولویت‌دار اقتصاد را اصلاح ساختار بودجه کشور ذکر کرده‌اند.
پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR در پرونده «علاج گرانی»، برای بررسی بیشتر این موارد گفتگویی با محمدباقر نوبخت، معاون رییس جمهور و رییس سازمان برنامه‌وبودجه انجام داده است.
اشکالاتی طی سالیان متمادی به ساختار بودجه‌نویسی کشور مطرح شده و می‌شود؛ نظر شما در اینباره چیست؟ شما ساختار بودجه‌نویسی کشور را چگونه می‌بینید؟
در خصوص نظام بودجه‌ریزی کشور صاحب‌نظران مطالبی را همواره بیان کرده‌اند. از سال ۱۲۸۹ که نخستین قانون بودجه به تصویب مجلس رسید و ابلاغ شد تا الان، در چند مرحله تغییرات متعددی به تناسب شرایط در نظام بودجه‌ریزی کشور اعمال شد. در دو سال اخیر به‌ویژه با ابلاغیه‌ی رهبر انقلاب به سران سه قوه در خصوص ضرورت اصلاح ساختار بودجه، این موضوع مورد توجه قرار گرفت. مأموریت تهیه‌ی برنامه‌ی اصلاح ساختار بودجه با سازمان برنامه‌وبودجه بود. ما با توجه به برنامه‌ی زمان‌بندی‌ای که در ابلاغیه‌ی رهبرانقلاب بود، برنامه‌ای را برای اصلاح ساختار بودجه تهیه کردیم. هم از کارشناسان سازمان برنامه‌وبودجه و هم از صاحب‌نظران دانشگاهی، افراد نخبه و خبره‌ای که می‌توانستند در این خصوص نظر بدهند استفاده کردیم. نظر به اینکه عالی‌ترین مقام رسمی کشور بیان فرمودند که این ساختار باید اصلاح شود، تلاش کردیم با استفاده از همه‌ی ظرفیت علمی کشور این برنامه را تهیه کنیم.
یک برنامه‌ی جامع تفصیلی در چهار محور «درآمدهای پایدار»، «هزینه‌های کارا»، «عدالت و توسعه و ثبات در اقتصاد» و نهایتاً «اصلاح نهادی در نظام بودجه‌ریزی» تهیه کردیم که در این چهار محور، ده بسته‌ی اجرایی هم فراهم و به شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی ارائه شد. چون در ابلاغیه‌ی رهبر انقلاب هم تصریح شده بود که برنامه‌ی اصلاح ساختار باید در شورای‌عالی مورد بحث‌وبررسی قرار بگیرد.
اتفاقاً شورای سران جلساتی هم گذاشت و به بخشی از قسمت‌ها ورود کرد، امّا به جهت عدم توافق بر همه‌ی مسائل آن، موضوع باقی ماند. البته من از طرف سازمان برنامه‌وبودجه، مجموعه‌ی کامل برنامه‌ی اصلاح ساختار را به دفتر رهبر انقلاب تقدیم کردم. بعد از اینکه نمایندگان مجلس جدید هم به این مسئله علاقه‌مند شدند، برای ریاست محترم مجلس این مجموعه را فرستادم. یک نسخه از آن را هم به‌صورت الکترونیکی در سایت سازمان قرار دادیم.
ساختار بودجه ساختار پیچیده‌ای نیست. یک بخش مربوط به درآمدهاست. اینکه چه کاری باید برای درآمدها صورت بگیرد، چون درآمدهایمان پایدار نیست؛ چه کنیم که درآمد پایدار داشته باشیم؟ با فرض قطع وابستگی به نفت، هم در مورد بودجه و هم در مورد هزینه‌های جاری بودجه، درآمدها را متعین کنیم. پس باید ببینیم که نفت چه سهمی در بودجه‌ی ما دارد. سهم نفت از بالای پنجاه درصد در بودجه سنواتی الان به چیزی حدود زیر ده درصد رسیده است. چه کنیم که همین را هم حذف کنیم؟ سه محل برای جایگزینی درآمد حاصل از نفت در بودجه در نظر گرفتیم.
در حال حاضر بیش از ۱۳۰۰ هزار میلیارد تومان به صور مختلف یارانه برای کالاهای مختلف ازجمله سوخت و انرژی پرداخت می‌کنیم. از ۱۳۰۰ هزار میلیارد تومان، حدود هزار هزار میلیارد تومان مربوط به یارانه‌ای است که بابت انرژی می‌دهیم. اگر بخواهیم ده درصد این را صرفه‌جویی کنیم؛ رقمی در حد صد هزار میلیارد تومان می‌تواند جایگزین فروش و صادرات نفت در بودجه شود.
بخش دیگر معافیت‌های مالیاتی است. ما بیش از پنجاه هزار میلیارد تومان طبق قانون معافیت مالیاتی داریم. این غیر از فرار مالیاتی است، امّا در کشور ما از پرداخت مالیات معاف هستند.
براساس آنچه که در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی مورد تأکید رهبر انقلاب بود، باید از درآمدهای مالیاتی بیشتر استفاده کنیم و سهم مالیات را در منابع بودجه عمومی افزایش دهیم؛ امّا آیا با همین قوانین و مقررات و با همین نظام مالیاتی می‌توانیم؟ در برنامه‌ی اصلاح ساختار مشخص کردیم که یک بخش را می‌توانیم، امّا همه را نمی‌شود. البته ظرفیت بزرگی وجود دارد.
معتقدیم که باید نحوه و رویکرد اخذ مالیات را از بنگاه به‌سمت خانوار ببریم. یعنی به‌جای اینکه درآمد بنگاه را مبنای محاسبه مالیات قرار دهیم، درآمد کل خانوار را در نظر بگیریم. البته با لحاظ سطح‌بندی؛ یعنی تا یک سطحی از درآمد، خانوارها از پرداخت مالیات معاف‌اند و برای درآمدهای کمتر از آن، نه‌تنها مالیات نمی¬دهند، بلکه به آنها کمک می¬شود و یارانه پرداخت می¬گردد؛ امّا برای درآمدهای بالاتر از آن سطح باید مالیات بدهند. این موضوع را به‌عنوان «مالیات بر خانوار» تعریف کردیم و در برنامه‌ی اصلاح ساختار هم آوردیم.
بحث بعدی مولدسازی دارایی‌ها است. برآورد می¬شود ارزش اموالی و دارایی¬های دولت که بیش از هفت میلیون میلیارد تومان است، در برنامه‌ی اصلاح ساختار بودجه روش¬های مولدسازی این اموال و دارایی¬ها مشخص شد.
به نظر شما این برنامه اصلاح ساختار، به قانون بودجه‌ی ۱۴۰۰ می‌رسد؟
به‌عنوان مسئول سازمان برنامه‌وبودجه عرض می‌کنم هر مقدارش را که مجلس محترم تصویب کند، آن را در لایحه‌ی بودجه‌ی سال ۱۴۰۰ که ان‌شاءاللّه مصمم هستیم تا پانزدهم آذر تقدیم مجلس کنیم، قطعاً اعمال می‌کنیم.
همانطور که مستحضرید شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی قوای سه‌گانه با توجه به شرایط فوق‌العاده و شرایط جنگی تأسیس شد؛ امّا برخی کارشناسان و نخبگان سیاسی انتقاداتی را به این شورا مطرح می‌کنند. نظر جناب‌عالی نسبت به شکل‌گیری این شورا و عملکرد آن چیست؟
این شورا با تصمیم رهبر انقلاب تشکیل شد. ایشان هر سه قوه را احضار کردند و با توجه به شرایطی که کشور بعد از تحریم‌های جدید و جدی با آن روبه‌رو شد، ضرورت تشکیل شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی را ابلاغ فرمودند. پس تشکیل این شورا یک الزام از سوی عالی‌ترین مرجع رسمی کشور به‌شمار می‌رود. آیا توجیه هم دارد؟ بله؛ سراسر توجیه دارد. اگر ما واقعاً باورمان شود که در یک جنگ اقتصادی قرار داریم باید هماهنگی لازم بین سه قوه برای مقابله با تحریم¬ها از طریق شورای‌عالی اقتصادی به¬وجود آید.
برخی سازوکارها پاسخگوی شرایط جنگی نیست. در این شرایط جنگی و خاص تحریمی باید بپذیریم که شرایط سخت و سنگینی وجود دارد؛ امّا نظام می‌تواند از پس آن برآید. تصمیمات درباره‌ی جنگ و جبهه را هم که در یک جلسه علنی نمی‌گرفتند! تصمیم رهبری برای تشکیل جلسات سران سه قوه هم از همین منظر بود. البته ما که تا ابد در این شرایط تحریمی و شرایط سخت نخواهیم بود. سال ۶۷ هم نامه‌ای از سوی نمایندگان برای امام رحمه‌الله‌علیه ارسال شد مبنی بر اینکه برخی تصمیمات طبق شرایط جنگی بوده امّا باید به شرایط و روال قانونی واقعی خودش برگردد و امام هم پذیرفتند.
به نظر من این یکی از تصمیمات بسیار اصولی رهبر انقلاب به‌عنوان فرماندهی کل قوا و رهبر نظام است که به درستی تشخیص دادند و ابلاغ فرمودند.
به طور مصداقی برای مردم بفرمایید که این شورا چه تصمیماتی داشته که اگر این شورا نبود آن تصمیم گرفته نمی‌شد یا طول می‌کشید؟
برخی تصمیماتی که لازم بود به‌سرعت اخذ شود و اگر به مجلس می‌رفت درگیر فرایند طولانی می‌شد در این شورا اخذ شد. اصلاحاتی در مباحث مالیاتی و بورس داشتیم که اینها در مسیر عادی قانونی معمول قرار می‌گرفت بسیار طولانی می‌شد، در حالی که در این جلسات تصمیمات درستی گرفته شد. مشکلاتی را وزارت نفت و بانک مرکزی داشت که در این جلسات رفع شد. من به همین حد بسنده کنم. ضمن اینکه همه‌ی مصوبات با اجماع نظر روسای سه قوه و با تأیید رهبر انقلاب اجرایی می¬شود.
یکی از مطالبات پرتکراری که از سوی رهبر انقلاب مطرح شده است، حمایت از اقشار آسیب‌دیده پس از شرایط کروناست. سازمان برنامه‌وبودجه چه پیشنهاداتی برای این منظور دارد و چه اقداماتی انجام شده است؟
از اسفندماه که یک‌ماه از بروز این پاندمی در دنیا و ایران می‌گذشت احساس کردیم که باید متناسب با محدودیت‌هایی که ایجاد می‌کنیم، به مردم کمک هم کنیم. به‌خصوص اینکه به شب عید نزدیک می‌شدیم و تعدادی از مشاغل خرد که کاسبی‌شان شب عید بود آسیب می‌دیدند. از این رو به حدود سه میلیون خانواری که درآمد ثابتی نداشته و حقوق نمی‌گیرند، در مرحله‌ی اوّل که تا ابتدای تابستان بود یارانه‌ی ویژه‌ی کرونا دادیم. یک وام ویژه هم برایشان در نظر گرفتیم. بعد برای کارگاه‌ها متناسب با تعداد کارکنانی که داشتند، مشروط بر اینکه کارگرهایشان را اخراج نکنند، به تعداد هر نفر رقمی تعیین کردیم و تسهیلاتی دادیم. برای موضوع مسکن آنها هم اقدام کردیم. همچنین برای بیمه‌ی بیکاری کسانی که به‌خاطر کرونا شغلشان را از دست می‌دادند، از آن رقم یک میلیارد یورویی که رهبر انقلاب اجازه دادند، ما از صندوق توسعه‌ی ملی هم برای وزارت بهداشت و هم برای صندوق بیمه‌ی بیکاری استفاده کردیم. برای ده رسته از مشاغل که بعداً به سیزده چهارده رسته رسید هم تسهیلات مالیاتی قائل شدیم و بدهی‌های بیمه‌ی تأمین اجتماعی آنها را عقب انداختیم. مجموعه‌ای از این نوع تصمیمات اتخاذ شد و آخرینش هم که راجع به مسکن و ودیعه‌ی مسکن بود صورت گرفت.
در یک سال آخر دولت چه برنامه‌هایی دارید؟
این دولت همچنان که رهبر انقلاب فرمودند مثل هفت سال قبل، کماکان و با همان شدت و حدت به کار خود ادامه می‌دهد. کمااینکه از همان اوّل تا روز سیزدهم فروردین جلساتی داشتیم که برای «جهش تولید» اعلامی از سوی رهبر انقلاب چه برنامه‌ریزی‌ای باید کنیم. هر یک از وزاتخانه‌ها طرح‌ها و پروژه‌هایشان را دادند. سازمان برنامه‌وبودجه هم برنامه‌ها، منابع و بودجه‌ی آنها را بررسی و نتیجه را مصوب کرد. علاوه بر این همه دستگاه‌ها باید روی طرح‌های عمرانی خود تا پایان این دولت نظارت دقیق داشته باشند. طبق این برنامه‌ها حدود ۱۸۰۰ کیلومتر در این سال راه‌آهن جدید احداث خواهیم کرد.
سازمان برنامه به‌عنوان مسئول برنامه‌ریزی و پشتیبانی بودجه‌ای که درگیر نظارت و پیگیری است، به‌دنبال این امر است و یک سال زمان زیادی است که در آن می‌توان کارهای بزرگی کرد. در شرایط تحریم هم نمی‌توانیم فرمان را رها کنیم و ان‌شاءالله این هواپیما را با ناوبری درستی فرود بیاوریم و به خلبان‌های جدید بدهیم.
نظر شما درباره حمایت‌های رهبر انقلاب از این دولت چیست؟
اگر اهداف دولت را راهبردی و در راستای نظام بدانیم، این حمایت‌ها هم در همان راستا خواهد بود. کسی که مسئولیت همه‌ی این نظام را بر عهده دارد؛ رهبر انقلاب است که هم رئیس‌جمهور بوده‌اند و هم تجارب و نبوغ فراوانی دارند. اگر نخواهیم این کشتی را خوب هدایت کنیم ممکن است به سرنشینان صدمه بزنیم. این دولت پیش دشمن زانو خم نکرده و سر فرود نیاورده است؛ امّا اگر یارانه‌ها را به موقع نپردازیم و طرح‌های عمرانی را نتوانیم به موقع انجام دهیم، صدماتی به مردم وارد خواهد آمد.
ایشان می‌دانند که جایگاه دولت تعیین‌کننده است و برای کمک به نظام به دولت کمک می‌کنند. ما همه فرزندان ایشان و سربازان نظام هستیم. ایشان همیشه از همه‌ی دولت‌ها حمایت کرده‌اند و به‌عنوان یکی از اعضای این دولت قدردان زحمات ایشان هستیم.
در انتها اگر نکته‌ای باقی مانده بفرمایید.
تأکید می‌کنم در کنار کارهای زیربنایی و اساسی که مورد توجه هست تلاش ما برای توجه خاص به اقشار محروم و نیازمندان جامعه به فراموشی سپرده نشده است. در سفرهای استانی علاوه بر طرح‌های زیربنایی برای محرومین و کسانی که تأمین مسکن و خانه برایشان شاید هیچ‌گاه مقدور و ممکن نباشد، با همکاری بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و کمیته‌ی حضرت امام مسکن می‌سازیم. بدون اینکه آن فرد نیازمند پولی بپردازد، نیمی از آن پول را سازمان برنامه‌وبودجه می‌دهد. آن نیمه‌ی دیگر را هم به‌صورت تسهیلات ارزان قیمت چهار درصدی به ایشان می‌دهیم که مابه‌التفاوت سود آنها را هم دولت تقبّل می‌کند و بنیاد مسکن هم این خانه‌ها را می‌سازد و مددجویان کمیته‌ی امداد و بهزیستی از آن استفاده می‌کنند. تاکنون ساخت بیش از هشتاد هزار واحد مسکن محرومین را شروع کرده‌ایم؛ حدود ۲۴ یا ۲۵ هزارتایش را هم به اتمام رسانده و کلیدش را به مددجویان تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی داده‌ایم. همواره هم اعلام کردیم که این «هدیه‌ی نظام» هست. در کنار فعالیت‌های توسعه‌ای، همواره بر اساس تأکید حضرت امام و رهبر انقلاب مبنی بر اینکه «از محرومین و مستضعفین غفلت نکنید» به این عزیزان هم توجه داشته‌ایم و این‌گونه نبوده که بگوییم چرخ توسعه بگردد تا منابعی حاصل شود و آنها نهایتاً خودشان بتوانند خانه درست کنند!
البته ساخت مسکن محرومین، به غیر از آن اقدامات این دولت در تکمیل مسکن مهر، مسکن ملی، مسکن روستایی و ... است. این مسکن‌ها خاص محرومین است. تلاشمان ظرف چند سال گذشته بر این بوده که مستمری‌هایی را که به خانواده‌های تحت پوشش سازمان‌های حمایتی می‌دهیم بیشتر شود که خوشبختانه محقق و حدود شش برابر شد. در حالی که درآمد هیچ یک از کارمندان دولت شش برابر اضافه نشده است. همه این اقدامات را در راستای کمک به آرمان‌هایمان تلقی می‌کنیم و امیدواریم که مورد رضایت مردم و خداوند باشد.
نظر شما