به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، «دکتر مهدی شقاقی» امروز (شنبه پنج مهر) در نشست «استفاده منصفانه در کتابخانه های عمومی» از سلسله سخنرانی‌های «اخلاق حرفه‌ای در کتابداری و کتابخانه‌های عمومی» گفت: استفاده منصفانه در کتابخانه های عمومی باید بر مبنای چهار اصل مهم پیش رود. هدف استفاده، اولین قاعده است. اینکه استفاده ما از نوع تجاری است یا غیر تجاری، مربوط به سودآوری است یا برای مسایل فرهنگی و علمی.
این استاد دانشگاه دانشگاه شهید بهشتی ماهیت اثر را دومین قاعده در استفاده منصفانه در کتابخانه های عمومی ذکر کرد و افزود: این سوال باید مطرح شود که اثر از نظر ماهیت، بدیع و نوآورانه است یا یک اثر علمی تک نگاشت است یا یک گردآوری؟ اثر پرفروش است یا علمی اما کم فروش؟ در استفاده از آثار پرفروش باید دقت شود زیرا ماهیت اثر سود زیادی را متوجه ناشر می کند.
وی اظهار کرد: سومین قاعده در استفاده منصفانه در کتابخانه های عمومی، تعداد کاربران و حجم استفاده از اثر است. اگر حجم استفاده یا تعداد افرادی که از اثر استفاده می کنند، قابل توجه باشد از استفاده منصفانه خارج شده است. به عنوان مثال اگر 70 درصد اثر به اشتراک گذاشته شوند، عدول از استفاده منصفانه است.
این پژوهشگر چهارمین قاعده در استفاده منصفانه در کتابخانه های عمومی را تاثیر استفاده در بازار نشر دانست و عنوان کرد: باید این سوال مطرح باشد که استفاده ما باعث کاهش فروش اثر می شود یا خیر، به عنوان مثال کتابی سال 83 چاپ شده است و تا سال 99 تجدید چاپ نشده است. این نشان می دهد بازار کتاب راکد است و می توان استفاده منصفانه انجام داد و بخشی از آن را برای تعداد محدودی از دانش آموزان یا دانشجویان استفاده کرد. اگر کتابی که همچنان تجدید چاپ می شود را به اشتراک بگذاریم روی بازار نشر آن اثر می گذاریم.
شقاقی اظهار داشت: در استفاده منصفانه علاوه بر چهار قاعده ذکر شده ، سه قاعده دیگر را به عنوان غایت یا چشم انداز باید مد نظر قرار دهیم. حفظ اثر، حفظ ثبات جامعه و سوگیری ترمیم گیرانه به سمت طبقات ضعیف جامعه در این سه قاعده مطرح می شود. در استفاده منصفانه استراتژی، سیاست و تکنیک هایی مدنظر قرار می دهیم که به فرصتی از طرف قانون در اختیار کتابخانه های عمومی قرار داده شده است به بهترین نحو جامه عمل بپوشانیم
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: در استفاده منصفانه می توانیم از تغییر فرمت استفاده کنیم. می توانیم بخشی از کتاب که قرار است در اختیار گروه معدودی قرار دهد را از آنالوگ به دیجیتال تبدیل کنیم. این در شرایط فعلی که دانش آموزان و دانشجویان ارتباط کمی با مراکز علمی دارند، مطلوبیت دارد.
وی بیان کرد: از مقالات می شود به بهترین نحو برای استفاده منصفانه در کتابخانه های عمومی استفاده کنیم زیرا مقالات دارای حق کپی رایت نیستند. بین ناشران هیچ قراردادی منعقد نشده است ضمن اینکه که مقالات متعلق به پایگاه خاصی نیستند یعنی پایگاه ها پولی به صاحبان مقاله نمی دهند. مقالات را می توان با ذکر مولف یا مولفان تغییر فرمت داد. در شرایط فعلی به خاطر شیوع کرونا کتابداران می توانند ساعاتی را به تولید محتوا بر اساس آثاری که می شود از آنها به بهترین نحو استفاده شود، اختصاص دهند.
نظر شما