به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان حیات مبارک امام سجاد علیه السلام مصادف با دوران حاکمیت نفاقی است که با نقاب اسلام پیش آمده و موریانه وار ریشه های اسلام را از بین می برد بنابراین هر حرکتی در این دوره کاملا باید حساب شده باشد و امام سجاد توانست حتی از همان فضای بسیار محدود در جهت آگاهی بخشی استفاده کند. گفتگوی ما با حجت الاسلام و المسلمین دکتر قاسم ترخان، مدیر گروه تخصصی علوم انسانی قرآنی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی را در این باره می خوانید.
در روز شهادت امام سجاد علیه السلام قرار داریم. چه نکاتی برای افتتاح و ورود به بحث به این مناسبت وجود دارد؟
اجازه بدهید بحث را با این نکته شروع کنیم که دفاع در انسان، یک امر طبیعی و فطری است فارغ از این که ما دفاع را یک حق یا تکلیف بدایم دفاع امری طبیعی در انسان است. اما دو نکته در این باره قابل ذکر است. اولین نکته این که ما لازم است به امر دفاع به عنوان یک امر معرفتی توجه داشته باشیم. در حقیقت چه زمانی من دست به دفاع می زنم؟ زمانی که متوجه باشم امر ارزشمندی در اختیار دارم، مثل این می ماند که من به حقیقتی باارزش نزد خود رسیده ام بنابراین با لمس آن ارزش درصدد دفاع خواهم آمد اما اگر آن ارزش را حس نکنم دفاعی هم در کار نخواهد بود.
مثال را بیشتر باز می کنید؟
ببینید مثلا برخی از ارزش هایی که ما در جامعه به آن ها پایبند هستیم ممکن است به مرور زمان دچار غفلت و استحاله شوند یعنی مردمان آن جامعه دیگر آن ارزش را به عنوان یک ارزش بازشناسی نکنند در آن صورت درصدد دفاع از آن ارزش هم نخواهند بود به عنوان مثال چرا امروز برخی از مردم نسبت به ارزش حجاب بی تفاوت شده اند و در برابر تهاجم به حجاب درصد دفاع برنمی آیند؟ چون دیگر آن را ارزش نمی پندارند پس برای این که ما از چیزی دفاع کنیم شرط آن این است که اول از همه آن را ارزشمند بدانیم.
نکته دوم این که ممکن است برخی مواقع، دفاع هزینه بردار باشد بنابراین من باید این آمادگی را داشته باشم که هزینه لازم در این باره را پرداخت کنم. این نکته دیگر یک امر غیر معرفتی است. شما اگر نگاهی به عامل شهادت اباعبدالله علیه السلام نگاه کنید می بینید رد پای این دو عامل در شهادت اباعبدالله دیده می شود. چرا مردم کوفه از امام حسین علیه السلام دفاع نمی کنند؟ چرا آن طور که باید و شاید به میدان نمی آیند؟ وقتی خوب نگاه می کنیم می بینیم در این جریان برخی از حیث معرفتی مشکل داشتند اما قاعدتا مردم کوفه کم تر در فضای این چالش می گنجند. در حقیقت مشکل مردم کوفه، غیر معرفتی بود. در واقع آن ها نسبت به امام حسین علیه السلام شناخت داشتند اما آمادگی پرداخت هزینه دفاع از حضرت را نداشتند.
با طرح این مباحث می خواهید به کجا برسید؟
ببینید این همه مقدمه ای بود که به این جا برسیم که ولایت، گوهر ارزشمندی است و اگر کسی نسبت به ارزش ولایت معرفت حاصل کند در آن صورت از ولایت دفاع خواهد کرد، یعنی همان کاری که امام سجاد علیه السلام در طول حیات مبارک خود انجام دادند. امام سجاد علیه السلام از ولایت دفاع کردند چون دفاع از ولایت در حقیقت دفاع از توحید است چون ولایت و توحید دو روی یک سکه اند و اگر ما به بیان نورانی امام رضا علیه السلام در حدیث سلسله الذهب دقت کنیم که فرمود: لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حِصْنِی فَمَنْ دَخَلَ حِصْنِی أَمِنَ مِنْ عَذَابِی قَالَ فَلَمَّا مَرَّتِ الرَّاحِلَةُ نَادَانَا بِشُرُوطِهَا وَ أَنَا مِنْ شُرُوطِهَا. آن جا وقتی امام رضا علیه السلام از توحید - لا اله الا الله - یاد می کنند ولایت را شرط توحید می دانند و می فرمایند: انا من شروطها و این توحید در حقیقت عین ولایت است. این همان کاری است که امام سجاد علیه السلام هم در کربلا انجام داد. امام در کربلا و حواث بعد از آن از ولایت دفاع کردند چون امام سجاد علیه السلام نسبت به ارزشمندی ولایت کاملا آگاه بودند و نکته دوم این که امام سجاد علیه السلام، هزینه های این دفاع را هم پرداختند، امام با اسارت، محدودیت و همه موانع و مشکلاتی که بعد از شهادت اباعبدالله (ع) برای حضرت ایجاد شد هزینه دفاع از ولایت را پرداختند و با دفاع از ولایت، فرهنگ حسینی را استمرار بخشیدند.
امام سجاد علیه السلام چگونه توانست این گونه زیبا در این صحنه دفاع از حقیقت و ولایت بدرخشد؟
چندی پیش تعبیری در فضای مجازی دیدم که احتمالا می تواند برای سخنی که می خواهیم در این باره بزنیم مفید واقع شود. نوشته بودند تفاوت گرگ ها و موریانه ها در این است که گرگ ها با ایجاد سر و صدا در واقع فرصت فرار به شکار خود می دهند اما موریانه ها سر و صدایی ندارند بنابراین شما وقتی با گرگ ها روبرو می شوید باید از ابزار و اهرم شجاعت بهره مند باشید اما وقتی به موریانه ها می رسید آن جا باید بصیرت داشته باشید یعنی اگر بصیرت نداشته باشید متوجه حضور موریانه ها نخواهید بود چون آن ها بسیار بی سر و صدا هستند بنابراین محصول شما را به راحتی از بین می برند. در حقیقت کسی می تواند در حوادث روزگار از عهده مسئولیت های خود در دفاع از توحید، حق و ولایت برآید که بتواند توامان بصیرت و شجاعت داشته باشید و وقتی به حیات مبارک امام زین العابدین علیه السلام نگاه می کنیم می بینیم که امام سجاد علیه السلام در هر دو محور بصیرت و شجاعت خوش درخشیده اند اما توجه کنید که چرا امام دست به انقلاب نمی زند؟ به خاطر این که این جا بصیرت نیاز است چون دشمن، موریانه صفت بی سر و صدا به جان اسلام افتاده است و حرکات معاویه در حقیقت موریانه وار است و به نام اسلام، اسلام را از بین می برد. این جاست که امام سجاد علیه السلام و اهل بیت علیهم السلام با سپر بصیرت جلو می آیند.
این توامانی بصیرت و شجاعت در حرکات امام حسین علیه السلام قبل از حوادث کربلا و عاشورا هم دیده می شود.
دقیقا همین طور است و وقتی دقت می کنیم می بینیم که ده سال از امامت امام حسین علیه السلام در دوران معاویه گذشته است یعنی بعد از این که امام حسن علیه السلام به شهادت رسید امام حسین علیه السلام در این ده سال دست به قیام نمی زنند و در حقیقت سکوت می کنند. در حقیقت این جا جایی نیست که امام حسین شهادت را ترجیح دهد، دشمن مقابل ایشان موریانه وار جلو می آید و به نام اسلام، ریشه اسلام را می زند لذاست که امام حسین علیه السلام در این ده سال با چراغ بصیرت و آگاهی بخشی جلو می آیند
نظر شما