به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از روابط عمومی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، بنگلادش کشوری در جنوب قاره آسیا و شرق هند و پایتخت آن داکاست. این کشور که پیش از این «پاکستان خاوری» نام داشت، در پی جنگ آزادی‌بخش بنگلادش در ۲۶ مارس ۱۹۷۱ با کمک هند از «پاکستان باختری» (پاکستان امروزی) جدا و کشوری مستقل شد.
۸۹٫۷ درصد از مردم بنگلادش مسلمان و اکثریت آنها سنی‌مذهب و ۹٫۲ درصد پیرو آیین هندو هستند. از آنجا که اسلام از نظر تاریخی به وسیله صوفیان در بنگلادش گسترش یافت، پیروان طریقت‌های صوفی همچون «دیوبندی» و «اهل حدیث» که از فرقه حنفی هستند، در این کشور حضور قابل توجهی دارند.
محرم در کشورهای مختلف جهان از جمله بنگلادش هر ساله با شور و حال خاصی برگزار می‌شود؛ اما امسال هم زمان شدن این مناسبت با روزهای شیوع کرونا سبب شده است که مریدان و دوستداران امام حسین(ع) آیین‌های حسینی را متفاوت از سال‌های قبل برگزار کنند و رعایت تدابیر و پروتکل‌های بهداشتی در این مجالس شکل پررنگی به خود بگیرد، برخی نیز فضای مجازی را برای نکوداشت آیین‌های عاشورایی برگزیده اند. در سال‌های گذشته مراسم محرم در این کشور آسیایی حال و هوای خاصی داشته است و سنت بنگلادشی‌ها در این زمینه جالب توجه بوده است. در این گزارش نگاهی به این سنت‌ها خواهیم داشت:
نامهایی برگرفته از حسین(ع)
از آغاز پیدایش اسلام در سرزمین بنگلادش تا به امروز، اسامی بسیاری از كودكان به نام مبارک حضرت امام حسین (ع) مزین شده است. پدران و مادران اسامی فرزندان خود را طوری تعیین كرده‌اند كه نام حسین در تركیب نام ها وجود داشته باشد، مانند: علاء الدین حسین شاه، شهادت حسین، سجاد حسین، حسین علی، منیر حسین، انور حسین، ذاكر حسین، ارشاد حسین، مشرف حسین، ابوالحسین و فدا حسین.
همچنین نام بسیاری از كودكان به نام پسران حضرت امام حسین(ع) مزین شده است که زین العابدین، علی اصغر، علی اكبر از جمله این نام هاست . سكینه، زینب و فاطمه نیز به مناسبت رخداد كربلا برای دختران انتخاب می‌شود. واقعه غم‌انگیز كربلا و روز عاشورا و نیز شهادت حضرت امام حسین(ع) و اصحاب و یارانش در ذهن و اندیشه مردم مسلمان بنگلادش متجلی است و بخشی از باورهای مردمی و به معنایی فرهنگ دینی بنگلادش را تشكیل داده است. به وسیله همین عوامل است كه سیمای واقعی فرهنگ بنگلادش شناخته می‌شود.
بنا به گزارش رایزنی فرهنگی ایران در داکا، مسلمانان بنگلادش هر ساله مراسم عزاداری محرم را با شور و احساس غریبی برگزار می‌كنند. تعزیه در ماه‌های محرم، هر سال در همه روستاهای بنگال با شور و حرارت خاصی برگزار می‌شود.
به مناسبت محرم و عاشورا بسیاری از سازمان‌ها و انجمن‌های اجتماعی و فرهنگی، سمینارها، اجتماعات، سخنرانی‌های مذهبی، مجالس دعا و نیایش برگزار می‌شود. روزنامه ها و مجله ها، مقاله ها و اشعاری را به مناسبت محرم و عاشورا منتشر می‌كنند. در برخی نقاط نمایشگاه‌هایی به مناسبت عاشورا و محرم برپا می‌شود. رادیو و تلویزیون برنامه‌های ویژه پخش می‌كنند. البته این برنامه‌ها بدون موسیقی پخش میشوند. در واقع مراسم عاشورا و محرم در فرهنگ این سرزمین مانند حسی انقلابی در جریان است.
محرم در ادبیات بنگالی
همچنین محرم از جایگاه ویژه‌ای در ادبیات بنگالی برخوردار است؛ به طوری كه در دهه‌های گذشته رمان حماسی «بیشاد شیندو» (دریای اندوه) نوشته «میر مشرف حسین» با استقبال گسترده‌ای رو به رو شده است. این کتاب در سه جلد و در سال‌های ۱۸۸۵، ۱۸۸۷ و ۱۸۹۱ منتشر شده است.
این كتاب بیش از آنکه مبتنی بر روایات مستند و موثق باشد،الهام گرفته از یک فضای عاطفی و احساسی است و به عقیده برخی تا حدودی غیر واقعی است و اهداف و انگیزه‌های نهضت امام حسین(ع) را به بیراهه سوق می‌دهد. روح محرم به طور آشكار در نوشته‌ها و سروده‌های «نذرالاسلام»، شاعر ملی بنگلادش حضور دارد. اگرچه او شیعه نبود، اما در سروده‌های وی همواره احترام و علاقه خاصی به اهل بیت(ع) احساس می‌شود. قاضی نذرالاسلام در اثر حماسی محرم خود ایثار امام حسین(ع)، ددمنشی دشمنان او و یزید را با تصویرسازی قوی نشان داده است.
تعزیه‌خوانی یا شبیه‌خوانی
تعزیه خوانی تجلی دیگری از فرهنگ اسلامی در این کشور است. شبیه خوانی و یا به اصطلاح عامه تعزیه خوانی در بعضی از مناطق بنگلادش به ویژه «مانیک گنج» اجرا می‌شود. مراسم «مانیک گنج» در روز عاشورا بیش از صد سال قدمت داشته و متولی آن یکی از صوفیان بزرگ آن منطقه است که همه ساله در این روز تمام عزاداران را اطعام می دهد. مردم از شهرهای مجاور در قالب هیئت ها و دسته ها به حسینیه در این شهر می آیند. این مراسم از طلوع آفتاب تا هنگام غروب ادامه دارد. هر چند انحرافات متعددی كه ناشی از عدم اطلاع آنان نسبت به حقیقت واقعه عاشورا و اهداف و درس‌های قیام امام حسین(ع) است، در آن دیده می‌شود.
در تاریخ بنگلادش در پی تأثیرگذاری شیعیان و تحت تأثیر قرار گرفتن مردم بنگلادش مراسم مخصوص برگزاری روز عاشورا همچون راهپیمایی تعزیه و تأسیس امامباره (خانه امام) و حسینیه دالان پدیدار شد كه هنوز هم رواج دارد و تأثیرات مذهب تشیع را در بنگلادش نشان می‌دهد.
در سال ۱۶۰۹ میلادی شهر داكا تبدیل به مركز استان بنگال (حكومت مغول در شبه قاره هند) شد و به شهر « جهانگیر نگر» (شهر جهانگیر) شهرت یافت. جهانگیر نگر از بدو تأسیس تحت تأثیر عقاید تشیع قرار گرفت و با برگزاری مراسم عاشورا این تأثیر بیشتر نمایان شد. در شهر داكا قدیمی‌ترین امامباره بنام « حسینیه دالان» وجود دارد كه معماری آن متاثر از سنت فرهنگی بنگلادش است.
امامباره دیگری نیز به وسیله حاجی محمد محسن معروف به « قهرمان بذل و بخشش» در محلی به نام «مورالی» از توابع شهرستان جیسور (واقع در غرب بنگلادش) تأسیس شده بود که هنوز باقی مانده است. همچنین در منطقه خاركی در شهرستان جیسور، محلی وجود دارد که به «كربلا» معروف است.
عزاداری‌های محرم در بنگلادش، در چند دهه گذشته در شهر داکا با محوریت حسینیه دالان برگزار شده است اما به واسطه افزایش نسبی جمعیت پیروان اهل بیت(ع)، در حال حاضر علاوه بر داکا و حسینیه دالان، در قاضی پور، جیسور، بوگرا، میرپور، محمدپور، چیتاگنگ، پولتون، مغ بازار، شادخیرا و کولنا در ۱۰ شب مراسم محرم برگزار می‌شود و پیروان و دوستداران اهل بیت(ع) در آن شرکت دارند. مراسم حسینیه دالان متأثر از فرهنگ هند و پاکستان و به زبان اردو برگزار می شود و در آن نمادگرایی و تأکید بر آیین‌های نمایشی وجه پررنگی دارد.
انتشار مقاله در مطبوعات
مطبوعات بنگلادش نیز هر سال مقالات و موضوعاتی را به محرم و قیام امام حسین(ع) اختصاص می دهند. البته طیف متنوعی از نظریات در این خصوص مطرح و در برخی موارد موجب طرح مجادلات کلامی می شود. بررسی فلسفه قیام امام حسین(ع) و نهضت عاشورا از منظر دینی، انسانی و حتی ملی درونمایه اصلی مقاله ها را تشکیل می‌دهد که نویسندگان براساس پایگاه فکری خود به تأیید این حرکت و دفاع از آن می پردازند. البته گاهی مطالبی نیز در جهت تخریب و زیر سؤال بردن مراسم و آیین عزاداری از سوی طرفداران جریان وهابیت منتشر می‌شود.
در مجموع هر ساله مراسم محرم در بنگلادش، با شکوه و عظمت خاصی برگزار می شود. نکته قابل تأمل در این مراسم حضور و مشارکت اکثریت اهل سنت در آن است.
نظر شما