مسجد چهارباغ اصفهان در مسیر پاس کاری مسئولان

به گزارش خبرگزاری شبستان از اصفهان///

مسجد مدرسه چهار باغ اصفهان از جمله بناهای تاریخی استان اصفهان است که قدمت دیرینه دارد. نمای خارجی مدرسه رو به خیابان و دارای سردرِ بسیار زیباست که اطرافش دهنه ایوان آجری دو طبقه است و در عقب آنها حجره‌هایی وجود دارد.

از نظر تناسب معماری و زیبایی طرح و کاشی‌کاری، گنبد مسجد مدرسه چهارباغ بعد از گنبد مسجد شیخ لطف‌الله قرار دارد ولی در مجلل آن که با طلا و نقره تزئین شده،از لحاظ زرگری، طلاکاری، طراحی و قلمزنی در نظر استادان بزرگ امروز این فن نیز شاهکاری از صنایع ظریفه است.

درب اصلی مسجد مدرسه چهارباغ نیز بسیار نفیس است چنانچه این در با نقره و طلا تزیین شده و از نمونه‌های والای هنر و صنعت است.

‌این مسجد مدرسه قریب هشت هزار و 500 مترمربع مساحت دارد. صحن آن به شکل مربع است که طول آن از مشرق به مغرب، 65.5 متر و عرض آن نیز از شمال به جنوب، 55.5 متر است و نهر بزرگی که از شعب زاینده رود است (مادی فرشادی) از وسط آن می گذرد. چند چنار کهنسال از چنارهای قدیمی آنجا هم هنوز باقی است.

گنبد مسجد چهارباغ در معرض تهدید
اما این اثر تاریخی به دلیل گذشت زمان در حال تخریب است. مرمت آن بسیار اهمیت دارد و مسئولان باید به آن توجه داشته باشند. این اثر تاریخی علاوه بر اینکه در فهرست آثار تاریخی کشور است جزو اموال موقوفی است و دو دستگاه اجرایی میراث فرهنگی و اوقاف و امور خیریه، حفظ و نگهداری و مرمت این مکان تاریخی را دنبال کنند.

پاس کاری اوقاف و میراث فرهنگی برای حفظ مدرسه چهارباغ اصفهان
علیرضا نصر اصفهانی، نایب رییس کمیسیون حمل و نقل و محیط زیست شورای اسلامی شهر اصفهان با انتقاد از تخریب مسجد مدرسه چهارباغ به خبرنگار شبستان گفت: فرو ریختن بخشی از کاشی های گنبد بنای تاریخی مدرسه چهارباغ، فرو ریختن تاریخ 400 ساله اصفهان است.

وی افزود: با وجود قدمت آثار تاریخی ممکن است این اتفاق برای هر اثری به وجود آید اما این دردناک است که حفظ و حراست از این میراث را به هم پاس کاری می کنند، میراث می گوید نگهداری از مدرسه چهارباغ با سازمان اوقاف است، اوقاف می گوید مسئولیت آن به عهده میراث است.

اوقاف، میراث فرهنگی را متولی می داند
حجت الاسلام اژدری، مدیر کل اداره اوقاف و امور خیریه استان اصفهان نیز در گفتگو با خبرنگار شبستان با بیان اینکه اصل بناهایی مانند مسجد امام(ره) و مدرسه چهار باغ موقوفه است، اظهار داشت: اوقاف و امور خیریه متولی نگهداری بناهای تاریخی و میراثی نیست و حفظ و نگهداری این بناها برعهده میراث فرهنگی است.

حجت الاسلام اژدری ادامه داد: میراث فرهنگی باید نگهداری از بناهای تاریخی را جدی بگیرد. اداره این بنای مهم از مدت ها پیش بر عهده میراث فرهنگی بوده است و مسئولان استان باید این معضل را برطرف کنند.

مدیر کل اوقاف و امور خیریه استان اصفهان اذعان کرد: اداره کل اوقاف و امور خیریه به دنبال تفاهم و همکاری با سازمان میراث فرهنگی است و حسن نیت سازمان اوقاف در گذشته به میراث فرهنگی ثابت شده است.

آغاز مرمت مسجد مدرسه چهارباغ در آینذه نزدیک
ناصر طاهری، معاون اداره کل میراث فرهنگی اصفهان درباره مرمت مدرسه تاریخی چهارباغ (امام جعفر صادق ) عنوان کرد: اثر تاریخی یاد شده، سده های متعدد است که در اختیار حوزه علمیه اصفهان قرار دارد و به عنوان مدرسه علوم دینی در حال استفاده است. با این وصف هر ساله اعتباری از سوی این اداره کل برای مرمت بخش های مختلف آن در نظر گرفته می شود.

وی با اشاره به اینکه این مسجد مدرسه موقوفی است و اوقاف هم یکی از متولیان حفظ و نگهداری از این مسجد است، افزود: در مورد کاشی های گنبد ذکر چند مورد حائز اهمیت است. ابتدا اینکه کاشیکاری گنبد این مدرسه به مرور زمان دچار فرسودگی مصالح و از بین رفتن خاصیت چسبندگی بین آنها است و با توجه به شرایط جوی و نوسانات محیطی لایه کاشیکاری مذکور دچار ضایعه شده است.

طاهری ادامه داد: طی دو سال گذشته بخشی از کاشیکاری گنبد (حدودا نیمی از آن) توسط این اداره کل مرمت شده و مرمت بخش باقیمانده آن نیز در دستور کار سال جاری این اداره کل است. که هم اینک داربست های آن برای شروع عملیات مرمت در حال کارگذاری است.

وی ادامه داد: نکته دیگر این است که طول کاشیکاری باقیمانده (حدودا شش ترک باقیمانده) باید به صورت کامل برچیده و دوباره بازسازی شود که در سال جاری اعتبار مرمت آن از محل اعتبارات استانی تامین شده و به زودی کار مرمت قسمت های باقمیانده آن آغاز می شود.

امیدواریم با تعامل و همکاری مسئولان مرمت بخش های باقیمانده گنبد این مسجد مدرسه انجام و تعلل مسئولان باعث نشود تا گنبد مسجد تاریخی چهارباغ پشت داربست های فلزی زندانی بماند.

ابتکار جالب شیخ بهایی در ساخت مسجد چهار باغ
براساس نوشته‌های بر جای مانده حدود یک قرن پیش جهانگردی فرنگی درباره عظمت این مکان این گونه نوشته که " آیا در سراسر جهان مدرسه‌ای می‌توان یافت که در زیبایی و صفا از این کامل‌تر باشد و در آن، اجزا و عناصر گوناگون بدینسان به هم درآمیخته و درهم ترکیب و ذوب شده و اثری واحد پدید آورده باشند".

این مسجد مدرسه آخرین بنای تاریخی باشکوه عهد صفویه در اصفهان است که در دوره شاه سلطان حسین از سال 1116 تا 1126 هجری با هدف تدریس و تعلیم طلاب علوم دینی ساخته شد و از آن با نام‌های مختلفی چون مدرسه سلطانی، ‌مدرسه مادرشاهی، مدرسه چهارباغ تاکنون خوانده‌اند و پس از انقلاب اسلامی نیز این مدرسه از حیث دروس حوزوی فعال تر شد و به مدرسه امام جعفر صادق (ع) موسوم شد.

یکی از کارهای مهم شیخ بهایی بنای مسجد مشهور چهار باغ است که چون در مسیر یکی از کانال ھای آب زاینده رود قرار داشت و امکان پی ریزی ساختمان عظیم و سنگی آن مواجه با اشکال می شد و ساختمان مذکورھم نمی توانست روی سطح مرداب و لجن ھای موجود در اطراف آن قرار گیرد و امکان ھر گونه خطر برای ساختمان و علی الخصوص برای دیوارھای جانبی گنبد و مناره ھا وجود داشت ( این کانال ھنوز از وسط مدرسه چهارباغ اصفھان عبور می کند) دست به یک ابتکار زد.

شیخ برای اجرای صحیح این کار پیشنھاد کرد که نخست مقدار زیادی زغال چوب به ضخامت دو متر در سرتاسر پی ساختمان پراکنده شود و پس از کوبیدن زغال در کف پی ھا روی آن را با ساروج و شفته پر کرده و پی ھای ساختمان را روی ساروج و شفته مذکور بنا کنند.

این روش که عبارت از استفاده از زغال چوب برای پی ساختمان ھای روی مرداب و لجن زار است بعدھا مورد توجه اروپائیان قرار گرفت و پی و شالوده ساختمان ھای عظیم خود را بدین طریق ساختن و ھنوز ھم در بعضی از نقاط به ھمین روش عمل می کنند.

همچنین چون باید ملات گل ساختمان مسجد بھم در آمیخته و با پا و سایر وسایل بخوبی مخلوط شود و از انجا که ھر چه ملات بیشتر پا بخورد چسبندگی گل بھتر شده و خوب عمل می آید، از این لحاظ به دستور شیخ بھائی ابتکاری برای ھر چه بیشتر پا زدن گل ھا به کار برده شد که ملات بنای مسجد ھر روز زیر پای مردم و کودکان اھل اصفھان بلاوقفه پا بخورد و بھم مخلوط و آمیخته شود.

ابتکار شیخ بھائی این بود که دستور داد که ھر روز صبح چند سکه طلا را در خاک ملات ھا بریزند و سپس گل ساخته و به مردم اطلاع دھند که بیایند و سکه ھا را برای خود بیابند . مردم گروه گروه گل ملات ھا را از صبح لگدمال کرده و تا غروب آن روز تعدادی سکه برای خود می جستند و بدین طریق گل ملات ھا کاملا بھم آمیخته و به قول معمارھا عمل می آمد. یعنی ھمین کاری که امروزه ھم برای گل خاک رس کاشی سازی به وسیله ماشین ھای مکانیکی مخلوط کن انجام می گیرد. (البته امروز این بناء به مدرسه چھارباغ مشھور است)

مدرسه چهارباغ که به نام مدرسه سلطانی مدرسه مادر شاه نیز نامیده می شد، آخرین بنای تاریخی باشکوه عهد صفویه در اصفهان است که برای تدریس و تعلیم طلاب علوم دینی در دوره آخرین پادشاه صفویه، شاه سلطان حسین از سال 1116 تا 1126 هجری ساخته شده است و درخت های چنار کهنسال و نهر آبی که در آن جریان دارد، بر زیبایی تزئینات نفیس کاشیکاری آن افزوده و بنای مزبور را بسیار فرح بخش و روح نواز کرده است.

ساخت کاروانسرای مادرشاه در جوار مدرسه چهارباغ
کاروانسرای مادر شاه که مجل لترین اقامتگاه مسافرین سه قرن پیش بوده و متصل به ساختمان های مدرسه چهارباغ در ضلع شرقی آن است، هم اکنون تبدیل به مهمانسرای باشکوهی به نام مهمانسرای عباسی شده است و یقیناً از لحاظ سبک معماری بین هتل های درجه اول دنیا در زمان حاضر بی نظیر و منحصر به فرد است و احیا و ایجاد این مجموعه عظیم معماری، خود عامل مؤثری در جلب جهانگردان بسوی شهر تاریخی اصفهان شده است.

پایان پیام/