به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، چندی پیش در میان تعلل مسئولان فرهنگی ایران وزارت فرهنگ کشور ترکیه، پرونده هنر خوشنویسی را برای ثبت به عنوان میراث ناملموس به یونسکو ارسال کرد، هنر خوشنویسی کاملا ایرانی است و از ایران به جهان اسلام گسترش یافته است اما در میان بی توجهی و یا تعلل مسئولان نسبت به این میراث فرهنگی و تمدنی ایرانی امروز مسئولان فرهنگی ترکیه گوی سبقت را از ایرانی ها ربودند و برای ثبت هنر خوشنویسی در یونسکو اقدام کردند، به بهانه این اقدام ترکیه در ثبت هنر خوشنویسی در یونسکو بنام خودش با «حجت امانی»، فارغ التحصیل انجمن خوشنویسان ایران و دکترای تخصصی تاریخ تحلیلی هنر اسلامی و احیاگر خط تعلیق به گفتگو نشسته ایم که در زیر می آید:
هنر خوشنویسی از ایران به سایر کشورهای اسلامی راه یافته است چرا باید مسئولان ما به دنبال ثبت میراث مشترک با ترکیه باشند؟
اخبار ضد و نقیضی شنیدم که خوشنویسی اسلامی به نام ترکیه ثبت شده است اگر این گونه باشد جای تاسف دارد، چون خدماتی که ایرانیان به اسلام و خوشنویسی اسلامی کردند تاکنون هیچ تمدنی انجام نداده است، سنت زیبا نگاری در اوراق زراندود مناصب دیوان های دوران ساسانیان بوده است که توسط منشیان و دبیران دیوانی به خوشنویسی اسلامی راه پیدا کرد، چرا؟ چون اعراب وقتی به ایران حمله کردند با نظام مناصب دیوانی آشنا نبودند و مجبور بودند منشیان و کسانی که آشنایی داشتند با مناصب اداری داشتند را بکار بگارند، سنت زیبانگاری خطوط یک سنت ایرانی بوده است که به خوشنویسی اسلامی راه پیدا کرده است، شخصیت های بزرگی که در خوشنویسی موفق بودند «ابن مقله بیضاوی شیرازی»، وزیر عباسیان «اقلام سته» را پایه گذاری و تکمیل کرد، خدماتی که ایرانی ها به خوشنویسی اسلامی کردند، هیچ قومی نکرده است.
گفته می شود ایرانیان با سنت زیبانگاری خطوط اسلامی را قاعده مند کردند؟
بله، ایرانیان خطوط اسلامی را قاعده مند کردند و زیباشناسی ایرانی را به آن اضافه کردند. شما به عنوان مثال خط کوفی ساده را ببینید که چگونه به دست ایرانی ها شکوفایی پیدا کرد، نمونه های این خط را می توان در سفالینه های نیشابور دید، بنابراین بر کسی پوشیده نیست که خوشنویسی اسلامی مرهون تلاش های هنرمندان ایرانی بوده است و این امر واضح و مبرهن است اما اینکه چرا کوتاهی می کنیم در حفظ و نگهداری و ترویج این میراث فرهنگی و تمدنی، پرسشی است که باید از سیاستگذاران فرهنگی پرسید. مسئولان ما باید با سیاست های مختلف فرهنگی در حفظ و ارایه و ترویج خطوط ایرانی و احیای آنها تلاش کنند.
چرا ما در حفظ و نگهداری خطوط ایرانی به عنوان میراث فرهنگی و تمدنی کوتاهی کردیم که این اتفاق رخ بدهد؟
ببینید زمانی که ترکیه می آید از مفاخر خوشنویسی ایرانی تجلیل می کند و جشنواره های خوشنویسی که برگزار می کند از آنها به عنوان داور استفاده می کند و یا حتی جشنواره ها را به نام شخصیت های بزرگ خوشنویسی نام گذاری می کند که اکثرا ایرانی هستند، ما باید واکنش نشان می دادیم که امروز این اتفاق نمی افتاد، شما در کنار این قضیه ببینید مولانا شاعر پارسی گوی است که یک بیت شعر ترکی هم ندارد اما به واسطه اینکه در شهر قونیه است به عنوان مفاخر ترکیه محسوب می شود در حالی که این شاعر یک شاعر پارسی گوی است، هنرمند ایرانی که در غربت زندگی می کند، ایرانی هستند و نمی توان هویت آن را عوض کرد، میرعماد (خوشنویس بزرگ) در قزوین به دنیا آمده است و در اصفهان زندگی کرده و در همین شهر مدفون است، اینها می خواهند شخصیت «میرعماد» را هم ترکی بدانند که این هم از کوتاهی ماست و باید با سیاست فرهنگی درست جلوی این کار را گرفت.
چگونه می شود مفاخر ملی را پاسداشت و از مصادره آنها به نام دیگر کشورها جلوگیری کرد؟
باید با برگزاری جشنواره ها و مناسبات نام و یاد هنرمندان بزرگ خوشنویسی و دیگر مفاخر ملی را احیا کرد، از طرفی باید با انجام پژوهش های بنیادی و اساسی و ترویج آن در قالب مقاله های علمی به جامعه جهانی این مفاخر و هنرمندان ایرانی را معرفی کرد، ما در پاسداشت فرهنگ و تمدن خودمان کوتاهی کردیم و وقتی کوتاهی می کنیم به بیگانگان فرصت می دهیم که مفاخر ملی و فرهنگی ما را به نام خودشان ثبت و ضبط کنند، این کوتاهی ماست که به کشورهای دیگر فرصت می دهد اگر ما واقعا در احیا و پاسداشت هنرهای سنتی خودمان بیش از پیش کوشا باشیم و آن را ترویج دهیم، این باعث نهادینه شدن آن در فرهنگ ما می شود.
شما احیاگر خط تعلیق در ایران هستید چرا نسبت به احیای خطوط ایرانی و حفظ آنها بی توجهی می شود؟
برای احیای خط تعلیق تلاش های بسیاری کردم و این خط امروز از بین نرفته و احیاء شده است، امیدوارم که مسئولان و هنرمندان خوشنویس نیز نسبت به دیگر خطوط ایرانی بی توجهی و از آنها غفلت نکنند ما خودمان کمک می کنیم که این خطوط از بین بروند.
آیا هر کشوری می تواند به صرف اینکه خوشنویسی در آن کشور مرسوم است آن را در میراث ناملموس ثبت کند؟
سیاست غلط ترکیه در نام گذاری خوشنویسی اسلامی به نام خودش یک نوع سرقت هویت است، زمانی که ترکیه به اسم مفاخر ایرانی همایش برگزار می کند و هنرمندانی ایرانی در آن شرکت می کنند و نسبت به این مسئله واکنشی نشان نمی دهند این اتفاق رخ می دهد.
ایران قرار بود در سال 2020 و 2021 پرونده هنر خوشنویسی را برای ثبت به یونسکو بفرستد که ترکیه پیش دستی کرد ؟ آیا این اقدام ایران کمی دیر نبود؟
چرا باید در سال 2020 این پرونده را به یونسکو بفرستد؟ خوشنویسی هنری است که بیش از هزار سال در ایران رایج بوده است و حتی بعد از انقلاب اسلامی خوشنویسی هنر اول کشور بوده و چرا زودتر از این اقدام نکردند؟ خطوط خوشنویسی با فرهنگ ایرانی در طول تاریخ عجین شده و تطور و تحول در آن صورت گرفته است، ما یک گسست فرهنگی در زمینه خوشنویسی در ترکیه داریم و آن هم یک (اصلاحات زبانی) در دوره آتاتورک است، در سال 1928 میلادی در واقع الفبای ترکیه به الفبای لاتین تغییر می کند، این گسست باعث می شود که از تحولاتی که در خوشنویسی اسلامی رخ داده است غافل باشند، بر همین اساس خوشنویسان ترکیه آشنایی با خطوط شکسته نستعلیق و تحولی که در خوشنویسی اسلامی در ایران رخ داده به واسطه این اصلاحات زبانی ندارند، بنابراین سرقت هویت ناشی از تعلل و عدم پاسداشت هویت فرهنگی و هنری از سوی خودمان بوده است.
نظر شما