خبر و خبررسانی از دیدگاه قرآن

به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، شیوع ویروس کرونا و اقدامات مقابله ای و مبارزه با گسترش آن و اجرای طرح فاصله گذاری اجتماعی بر تمام شئون زندگی افراد جامعه تاثیرات و پیامدهای خاصی داشته است. پیامدهای آشکار و نهانی که برخی در زندگی حال حاضر افراد مشهود است و برخی نیز در آینده قابل احصاء خواهد بود.

در این میان فعالیت و دغدغه برخی مشاغل نه تنها کاهش نیافته است بلکه شرایط موود آنها را به خط مقدم مقابله با ویروس کرونا آورده است. از آغاز شیوع ویروس کرونا همواره از زحمات و تلاش های شبانه روزی کادر پزشکی و نیروهایی که برای مقابله با ویروس کرونا حضور دارند، تقدیر شده و به شیوه هیا مختلف از اقداماتشان قدردانی کرده اند.

در این میان اما افرادی هستند که در همه شرایط سخت و دشوار حضور دارند و به نقش آفرینی می پردازند اما گویا ایثار و از جان گذشتگی آنها به چشم نمی آید و یا جایگاه آنها آنگونه که باید مورد توجه قرار نمی گیرد.

خبرنگاران و روزنامه نگارانی که در شرایط سخت و دشوار 8 سال دفاع مقدس در جبهه ها حضور یافتند و به ثبت و ضبط وقایع جنگ پرداختند تا سندی برای آیندگان به یادگار بماند یا در عرصه جنگ اقتصادی به میدان آمدند و با اطلاع رسانی و شفاف سازی در عرصه های مختلف به رسالت خود عمل کردند.

در شرایط سخت کرونا نیز که سلامت و جان مردم به چالش کشیده شده و برای مقابله با ویروس کرونا تمهیدات و تدابیر سخت گیرانه ای طراحی و اجرا می شود، این خبرنگاران و عکاسان هستند که فارغ از خطرات و آسیب هایی که جانشان را تهدید می کند، در خط مقدم حضور یافته اند. با جریان سازی های رسانه ای، اطلاع رسامی به موقع، آگاه سازی و تنویر افکار عمومی می کوشند تا جامعه را نسبت به آسیب های کووید 19 آگاه کنند و راه های مقابله ای و پیشگیرانه ای که از سوی جامعه پزشکی و ستاد ملی مقابله با ویروس کرونا مورد تایید است برای بهبود زندگی مردم اطلاع رسانی می کنند.

خلاصه آنکه اگر عشق نداشته باشی به قلم، روی نمی آوری زیرا خاصیتش آن است که دیده نمی شوی، اما دیگران را نشان می دهی. در مواجهه با کرونا نیز این فداکاری در بین خبرنگاران و عکاسان بود.

در این میان خبرنگاران و عکاسانی که در کشور اسلامی به فعالیت مشغولند باید به دیدگاه اسلام درخصوص اهداف و کارکردهای خبر و خبررسانی که در قرآن آمده است، توجه داشته باشند. از دیدگاه قرآن محتوای خبر باید مفید بوده و در راستای آگاهی بخشی و ایجاد رشد معنوی باشد. در آیه 3 سوره یوسف «نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِمَا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ هَٰذَا الْقُرْآنَ وَإِنْ كُنْتَ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الْغَافِلِينَ» ما به بهترین روش به وحی این قرآن بر تو حکایت می‌کنیم و تو پیش از این وحی هیچ از آن آگاه نبودی.

در آیه 11 سوره یوسف نیز آمده است: «قَالُوا يَا أَبَانَا مَا لَكَ لَا تَأْمَنَّا عَلَىٰ يُوسُفَ وَإِنَّا لَهُ لَنَاصِحُونَ» (بعد از این رأی و تصمیم نزد پدر رفته و) گفتند: ای پدر، چرا تو بر یوسف از ما ایمن نیستی در صورتی که ما برادران همه خیرخواه یوسفیم؟

همچنین در آیه 26 سوره نازعات «إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَعِبْرَةً لِمَنْ يَخْشَىٰ» و آیه 4 سوره قمر «وَلَقَدْ جَاءَهُمْ مِنَ الْأَنْبَاءِ مَا فِيهِ مُزْدَجَرٌ». از نظر قرآن اطلاع رسانی کاری جدی و هدفدار است که باید با دقت و توجه کافی انجام شود. از آیات قرآن این نکته فهمیده می شود که دسته بندی مخاطبان و به عبارتی مخاطب گیری در خبررسانی اهمیت دارد.

بنابراین از دیدگاه قرآن توجه به مخاطب در اطلاع رسانی و عرصه خبر ضرورت دارد و گاهی دسته بندی و اولویت دادن به گروهی از مخاطبان نیز ضرورت می یابد به طوریکه در آیه ای خطاب به پیامبر اسلام آمده است ابلاغ پیام را از نزدیکان شروع کن. در آیه 214 سوره شعرا نیز آمده است «وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ» و (نخست) خویشان نزدیکت را (از خدا) بترسان.

همچنین قرآن کریم به رعایت عفت و حیا و اجتناب از پخش اخبار فسادآور، مقابله با تحریف و عملیات روانی تاکید می کند و از افشای اخبار دروغ برحذر داشته است. قرآن کریم همچنین درباره نحوه ارائه خبر تاکیداتی داشته است. در قرآن کریم به ویژگی هایی درباره نحوه ارائه خبر تاکید شده است که از آن جمله می توان به مستند بودن، استفاده از الفاظ محترمانه و رعایت اخلاق و ادب، تصویری بودن، واقع گرایی، حق گویی، فصاحت و شفافیت اشاره کرد.

قرآن کریم تاکید دارد خبر نباید به منبع بدگویی از دیگران و تجسس بی جا تبدیل شود. به عبارتی حریم شخصی افراد از اموری است که در قرآن پاس داشته شده و مورد تاکید قرار گرفته است حتی در روابط میان فردی حریم و حیثیت دیگران باید رعایت شود. در آیه ۱۴۸ سوره نساء آمده است:

در مجموع باید گفت از منظر قرآن؛ خبر و خبر رسانی مقوله ای بی هویت و خنثی نیست. بلکه قرآن خبر و خبررسانی را منظومه به هم پیوسته و کاملی می داند که با دقت و وسواس به تشریح ابعاد آن پرداخته شده است. از این دیدگاه خبرنگاران و مخاطبان دو ضلع اصلی جریان اطلاع رسانی هستند که در قبال ارسال خبر و دریافت آن مسئولیت دارند به نحوی که خبرنگاران نمی توانند هر خبری را بدون لحاظ شرایط آن منتشر کنند و مخاطبان نیز نباید خود را بدون ملاحظه در معرض اثربخشی قرار دهند.

صداقت، واقع گویی، حق گویی و تفسیر حق طلبانه، شفافیت و دوری از ابهام، رعایت حیا و عفت، استفاده از الفاظ محترمانه و رعایت اخلاق، حفظ حریم شخصی افراد، افشای اخبار دروغ، مستند بودن و اتقان، تصویری بودن و ضرورت طبقه بندی خبر از مولفه های اصلی مورد تاکید در قرآن برای اطلاع رسانی است.