به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، ماه ذی الحجه از ماه های مقدس و شریف در نزد مسلمانان است. وقتی این ماه فرا می رسید مسلمانان اهتمام ویژه ای به عبادت داشتند به خصوص در دهه اول ماه ذی الحجه که در احادیث پیامبر(ص) بر فضیلت آن تاکید شده است. چنان که رسول اکرم (ص) در حدیثی می فرمایند: عمل خیر و عبادت در هیچ ایامی در نزد حق تعالی محبوب تر از دهه اول ذی الحجه نیست، در بعضى از روایات آمده است، شب هاى دهگانه اى که قرآن در سوره «والفجر و لیال عشر» به آن سوگند یاد کرده است، شب هاى دهه اوّل این ماه شریف است و این سوگند به خاطر عظمت آن است لذا در این خصوص با حجت الاسلام «مهدی اسماعیلی» ، مدیر گروه حدیث پژوهشکده باقرالعلوم گفت و گویی انجام دادیم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.
چرا عبادت و کار نیک در هیچ ایامی به اندازه 10 روز اول ماه ذی الحجه فضیلت ندارد؟
در میان 12 ماه سال (هجری قمری) ماه های رجب، شعبان و رمضان به واسطه اتفاقات مهمی که در آن رخ داده از ویژگی های خاصی برخوردار است، به گونه ای که مرحوم شیخ صدوق کتاب های مستقلی درباره فضایل این ماه های سه گانه به صورت خاص نوشته ا ند و روایات زیادی هم در باب این ماه ها وارد شده است. یکی از این ماه های سال، ماه ذی الحجه می باشد که ظرفیت های بسیار مهمی از لحاظ معنوی و تاریخی در خود جای داده است لذا بزرگترین عمل معنوی این ماه زیارت خانه خدا است که به عنوان یک امر واجب به فرد مستطیع واجب می شود. در کنار این واجب (زیارت خانه خدا) زیارت قبور مقدس رسول اکرم (ص) و همین طور ائمه معصومین (ع) در بقیع نیز مستحب می باشد. در روایت آمده است، وقتی حج شما کامل می شود که به زیارت قبور مدفون شده معصومین (ع) در مدینه نیز نایل شوید.
مستحبات این ماه شامل چه اعمالی می شود؟
یکی دیگر از مستحبات وارد شده در این ماه، خواندن دعای معروف و بسیار بلندبالا با مضامین عالیه امام حسین (ع) در سرزمین عرفات (منطقه نیایش و راز و نیاز پروردگار) است که در آن روز در سراسر کشورهای اسلامی و همچنین کشور ما ایران خوانده می شود. یکی دیگر از اعمال واجب این ماه که در کنار خود مستحب هم دارد، مسئله قربانی در روز عید قربان است، یعنی دهمین روز از ماه ذی الحجه که حاجیان بعد از قربانی کردن از احرام خارج شده و مابقی اعمال خود را انجام می دهند لذا قربانی کردن در این روز برای حاجیانی که در سرزمین کعبه هستند، واجب بوده اما برای افراد دیگری که در مکه نیستند، مستحب می باشد و این یکی از سنت های بسیار عالی، زیبا و متینی است که معمولا بیشتر افراد در روز عید غدیر خم اگر هم به صورت انفرادی نتوانند به صورت گروهی و جمعی پول ها و اعانه هایی را جمع آوری می کنند و با قربانی کردن، گوشت آن را میان خانواده های محروم و مستضعف توزیع می کنند. یقینا مسئله قربانی در این روز در سرزمین منا و عربستان یک امر واجب و جنبه سمبلیک دارد تا در سایر سرزمین های اسلامی این عمل زیبا انجام و کمکی برای خانواده های محروم و مستضعف محسوب شود که اهل ایمان و متدینین به ویژه پیروان مکتب امیرالمومنین (ع) در چنین روزی با همت بلند خود به انجام آن مبادرت می ورزند لذا مسئله قربانی کردن یکی از مستحبات اکید برای افرادی غیر از حاجیانی است که در سرزمین عربستان به عنوان حاجی حضور دارند.
چه ارتباطی بین ماه ذی الحجه و مناسبت های این ماه با مسئله ولایت وجود دارد؟
بزرگترین قضیه بعد از مسئله حضور در مکه و زیارت خانه خدا در این ماه، عید سعید غدیر خم و یکی از مسایل بسیار مهمی است که شیعیان به آن افتخار می کنند. غدیر خم در آخرین حجی صورت گرفت که پیامبر اکرم (ص) به امر ذات باری تعالی در سرزمین خم در کنار غدیر که از لحاظ جغرافیایی بسیار معروف و شناخته شده است در حضور چندین هزار زائر حضرت علی (ع) را به عنوان جانشین، ولی و پیشوای خود معرفی می کنند و این داستان غدیر خم است که در کتاب های تاریخی و روایی شیعه و سنی به ویژه در کتب اهل سنت به کرات نقل شده است و پیرامون آن از طرق گوناگون، کتاب های مستقلی نوشته شده است، هم علمای اهل سنت و بیشتر علمای اهل شیعه که مسئله اثبات امامت و ولایت امیرالمومنین (ع) و فرزندان ایشان به عنوان جانشینان بر حق پیامبر اکرم (ص) از این قضیه استفاده شده و به اثبات آن بر اساس همین داستان تاریخی پیغمبر خطبه ای ایراد کرده و سپس حضرت علی (ع) را به مردم معرفی می کنند لذا بر همین اساس است که ما باید در عید سعید غدیر خم در سراسر کشور اسلامی مان جشن و سرور برپا کنیم و در استحکام و پیوند قلبی نسل جوان کشورمان به مسئله غدیر خم و مسئله امامت و ولایت تلاش کنیم، هرچند امسال به دلیل بحران کرونا نمی توانیم به صورت اجتماعی و جمعی این مناسبت را گرامی بداریم، ولی از طریق شیوه های دیگر تا آنجا که برایمان مقدور است باید این روز بزرگ و ارزشمند را جشن بداریم؛ در همین راستا مرحوم علامه امینی در کتاب «الغدیر» خود که یازده جلد آن در اثبات همین قضیه است، می فرماید: یکی از مستحبات ماه ذی الحجه در روز عید سعید غدیر خم که بسیار ارزشمند بوده و ثواب هم دارد، برپایی جشن و پایکوبی در ارتباط با این حادثه مهم تاریخی است که پیوند امامت و ولایت با مسئله حج و خانه خدا با کل اسلام می باشد. اگر ما جریان امامت، ولایت و رهبری معصومین (ع) را از اسلام بگیریم، چیزی از آن باقی نمی ماند، همان طور که شاهد مصائب و اتفاقات بسیاری در طول تاریخ برای اسلام و مسلمین بودیم.
یکی از کارهای ارزشمندی که ما می توانیم در ارتباط با این ماه عزیز داشته باشیم، توجه به وضعیت زندگی مسلمانان چه شیعه و چه غیر شیعه در این ایام است. ما در این ایام می توانیم به نام امیرالمومنین (ع) و به نام ولایت، کارهای ارزشمندی در راستای حمایت از نیازمندان انجام دهیم، حتی افراد دیگری را هم که بیگانه هستند را به دین اسلام سوق دهیم. مسئله دیگر توجه به مباهله پیامبر اکرم (ص) با مسیحیان نجران است که در 24 ذی الحجه رخ داده و در آیه 61 سوره آل عمران نیز به این مسئله اشاره شده است. داستان از این قرار است که پیامبراسلام(ص) در سال های اول رسالت خود، با سران کشورهای جهان مکاتبه کرد. در این بین نامه ای نیز به اسقف نجران نوشت و طی آن مسیحیان نجران را به آئین اسلام دعوت کرد.وقتی پیامبر اکرم (ص) دیدند که آنها مجاب نمی شوند، فرمودند طبق آیه قرآن مباهله کنید. جریان مباهله هم امر ساده ای نیست که هر کسی ادعا کند لذا وقتی قرار می شود که آن روز خاص برای مباهله بروند،اسقف مسیحی به نمایندگان نجران گفته بود در مراسم مباهله نگاه کنید، اگر محمد با فرزندان و خانواده اش برای مباهله آمد، از مباهله با او بترسید و اگر با یارانش آمد با او مباهله کنید، زیرا چیزی در بساط ندارد. پیامبراکرم(ص) به همراه حضرت علی، امام حسن و امام حسین و حضرت فاطمه علیهم السلام به سمت صحرا رفت، رییس مسیحیان وقتی پیامبر را بدون خدم، حشم و سرباز می بینند به اطرافیانش می گوید، دست از مباهله برداریم و تسلیم شویم که اگر مباهله کنیم، یقین بدانید که امروز همه ما نابود می شویم؛ بنابراین مسئله زیارت و نیایش در سرزمین عرفات، برطرف کردن مشکلات مسلمانان، قربانی کردن و برپایی جشن عید سعید غدیر خم از جمله اعمال مهم و مستحبی است که مسلمانان در این روز بزرگ می توانند انجام دهند.
اعمال ماه ذی الحجه چه آثار و برکات فردی و اجتماعی دارد؟
ما نه دعای انفرادی و نه زیارت انفرادی داریم، بلکه این اعمال بیشتر به صورت جمعی و گروهی انجام می شود. همان طور که در مشاعر و اماکن مقدسه، زیارتگاه ها و حتی در صحرای عرفه هزاران نفر با هم به نیایش می پردازند، آن روح جمعی، در کنار هم بودن، با هم بودن و از حال هم باخبر بودن در تمام این اماکن مقدسه موج می زند؛ حتی پیامبر اکرم (ص) در روز عید غدیر خم در بیابانی که مسیر بازگشت زائران از مکه بود را جمع کردند و حضرت علی (ع) را به عنوان ولی و سرپرست خود معرفی کردند نه در مکه یا در مسیر مدینه، چون همه مردم در مکه حضور نداشتند لذا آن روح و ارتباط جمعی و خبردار شدن از حال یکدیگر نکته بسیار مهم در این اماکن مقدسه می باشد.
ما چگونه می توانیم بیشترین بهره را از اعمال ماه ذی الحجه ببریم؟
افرادی از این ایام بیشترین بهره را می برند که درک و معرفت والایی از آنچه که در این ماه اتفاق افتاده، داشته باشند. حضرت علی (ع) در خطبه اول نهج البلاغه می فرمایند: الفبای دین معرفت است که این معرفت از ذات پروردگار آغاز می شود تا به مابقی احکام و مسایل دینی ختم شود لذا مطالعه و اندیشیدن در زمینه واقعه عظیم غدیر خم ،معرفت افراد نسبت به این مسایل را افزایش می دهد، مثلا در مسئله ولایت چه نیازی بود که پیامبر اکرم (ص) شخصی مانند امیرالمومنین (ع) را به عنوان امام و پیشوای بعد از خود معرفی کنند؛ تا ویژگی های علی و شخصیت والا و بی مانندش را کسی نشناسد و همین طور ضرورت یک پیشوای عادل، متقی و باتقوا را برای رهبری و هدایت جامعه نشناسد، نمی تواند از جشن عید غدیر خم و اعمال این ماه و روز بهره مند شود بنابراین همه اینها منوط به این است که درک و معرفت بالایی نسبت به این قضایا و حوادث تاریخی داشته باشیم.
نظر شما