خبرگزاری شبستان_رشت، مهری شیرمحمدی؛ مکان‌های زیارتی، میراث معنوی هستند که می‌توانند به گردشگری مذهبی در شهرستان‌های مختلف کمک کنند. مکان‌های زیارتی همچون؛ بقعه آقا سیدمهرعلی و آقا سیدرضا علی در دهکده شالما، بقعه میرمحله، بقعه چسلی، بقعه سراکه، زیارتگاه‌های کلکا پشت در ییلاقات ماسال، بقاع متبرکه آقا سیدابراهیم قران، امام زاده شفیع و بقعه معروف آقا سیدرضا در روستای دلیجان بخش شاندرمن، تنها نمونه‌ای از پتانسیل‌های گردشگری مذهبی «شهرستان ماسال» است.
اگرچه نوسازی بسیاری از این بقعه‌ها آن هم بدون لحاظ کردن معماری بومی از سوی متولیان، خسارت‌های جبران‌ناپذیری به هویت معماری بومی منطقه وارد کرده است، اما معدود بقعه‌هایی که در فهرست آثار ملی ثبت شده، از خطر تخریب در امان مانده است. این بقعه ها در عین سادگی و آرامش، معنویت خاصی را به زوار هدیه می‌دهند ولی عدم بهسازی و تعمیر با حفظ معماری بومی، چالشی است که تخریب این بناها را تهدید می‌کند.
یکی از این زیارتگاه‌ها، بقعه‌ای در ییلاقات ماسال واقع در روستای «چسلی» است. بنای بقعه در بلندای تپه‌ای قرار گرفته که مشرف به دره‌ای است که رودخانه چسلی از آن عبور می‌کند. بالای تپه گورستان محله است و مسجد نوسازی شده چسلی و مدرسه این روستا نیز در مجاورت هم قرار دارند.
پایین تپه و جلوی درب ورودی مدرسه، تابلوی قهوه‌ای رنگی با آرم سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان گیلان نصب شده است. روی تابلو قدمت بنا، «دوره قاجار» و شماره ثبت بنا در فهرست آثار ملی ذکر و تاکید شده که هرگونه تعرض و آسیب به آن، مشمول ماده ۵۵۷ تا ۵۶۹ کتاب پنجم قانون مجازات های اسلامی می‌گردد.
در کنار مدرسه، کوچه‌ای است که با یک شیب تند به درب ورودی حیاط گورستان می‌رسد، اما درب ورودی قفل است و امکان داخل شدن به محوطه گورستان و بقعه نیست. هرچند که دیوار کوتاه این اجازه را می‌دهد که به صورت غیرمتعارف وارد گورستان شد.
بقعه در وسط گورستان قرار دارد با شیروانی و ستون‌های چوبی سبزرنگ و گنبد مخروطی کوتاه و ایوان چهارطرفه و سرشیرهای چوبی که حلب سر سقف را نگه داشته است و نرده‌های مشبک چوبی دور ایوان که بی‌شک هنر خراطان منطقه بوده است. کرسی چینی سنگی کف بنا، در میان انبوه علف‌هایی که قد کشیده‌اند، پیدا نیست.
درِ ورودی از ایوان غربی باز می‌شود، دربی چوبی که با تخته‌ای معلق بسته می‌شود. دید منظر ایوان از سه طرف به کوه‌های سرسبز ماسال منتهی می‌شود و شکوه و زیبایی طبیعت را می‌توان از ایوان بقعه مشاهده کرد. اما، مشاهده نصب توری‌های فلزی دورتا دور اتاقک آرامگاه بقعه آزارتان می‌دهد.
اتاقک آرامگاه تماما چوبی است با گره‌های چینی که اوج هنر چوب‌تراشان منطقه را نشان می‌دهد. درب چوبی ورودی آرامگاه به‌قدری کوتاه است که می‌باید سرتان را خم کرده و داخل بقعه شوید، گویا معماری زیارتگاه‌ها به‌گونه‌ای بود که از همان ابتدا می‌باید با حرمت و احترام وارد بقعه شد.
سقف عمارت، لمبه‌کوبی است، گنبد به شکل مخروطی که پایه ستون‌ها روی ضریح مشبک چوبی قرار گرفته است. این سقف دولایه از بیرون یادآور گنبد مخروطی «بقعه شیخ زاهد گیلانی» در روستای «شیخانبر» در حوالی شهر لاهیجان است. صندوق بقعه هم متاسفانه تعویض شده و جای صندوق چوبی خراطی شده قدیمی، یک صندوق آهنی جایگزین شده است. این را می‌شود از یادداشت‌های شادروان منوچهر ستوده دریافت. «صندوقی چوبین و ساده در وسط و اطراف آن ضریحی مشبک است که قسمت‌های پایین آن تخته‌ایست و چهارطرف آن ایوان دارد، دو طرف آن ایوان کتابی و دو طرف دیگر پهن‌تر است، سقف بنای اصلی و ایوان‌ها لمبه‌کوبی و بام هر دو حلب سر است.» (از آستارا تا استرآباد، جلد اول، صفحه ۱۲۰)
سکوت و آرامش معنوی بقعه را صدای رودخانه چسلی و بلبل هایی که بر روی درختان جنگل می‌خوانند، می‌شکند. داخل فضای بقعه به‌جز چند قرآن روی صندوق مزار، نوشته دیگری وجود ندارد که صاحب مدفن معرفی شود. اما یکی از اهالی روستا که در پایین دست رودخانه سکونت دارد، می‌گوید: این بقعه، مدفن آقا سید قاسم(ع) است و از گذشته‌های دور تاکنون مورد احترام اهالی روستا بوده است.
«علی اکبری» می‌افزاید: در گذشته روی سقف، لته‌های تراش‌خورده چوب بود، ولی به‌خاطر پوسیدگی تعویض شد.
مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان ماسال با اشاره به قدمت بقعه میراثی روستای چسلی می‌گوید: قدمت ساختمان این بقعه به دوره قاجار می‌رسد و به‌دلیل ارزش‌های معماری بومی بنا، در سال ۱۳۸۶ و به شماره ۲۲۵۲۴، در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
«مجید کوهی» با تاکید بر حفظ بنای زیارتگاه‌های گیلان که دارای معماری بومی هستند می‌افزاید: متاسفانه در سال‌های اخیر بنای بسیاری از بقعه‌ها و امامزاده‌ها و مساجد تاریخی گیلان توسط اداره اوقاف و امور خیریه به عنوان متولی و یا هیئت امنا تخریب و نوسازی شده است، از جمله این بناها، بقعه امامزاده شفیع واقع در شاندرمن بود.
وی ثبت میراثی بناها توسط میراث فرهنگی را نخستین گام در حفظ اینگونه بناها دانست و یادآور می‌شود: خوشبختانه ثبت ملی بقعه چسلی مانع از تخریب کامل آن شده است، اما بنای بقعه نیازمند مرمت اساسی است.
کوهی با اشاره به لته‌پوش بودن بام بقعه در گذشته، ابراز کرد: پس از مرمت بنا، عناصر بومی گذشته باید بازگردد از جمله، بام بنا باید با لته‌های چوبی پوشش داده شود.
وی در پاسخ به این سوال که چرا تمام ضریح بقعه که حاوی گره‌های چینی است با پوشش فلزی میخ شده است، گفت: این اقدام توسط میراث فرهنگی صورت نگرفته و ممکن است هیئت امنا برای پایداری این شبکه های چوبی چنین اقدامی کرده باشند.
مدیر میراث فرهنگی شهرستان ماسال، مرمت و احیای این بنای مذهبی را منوط به تامین اعتبار از بودجه شهرستان دانست.
دهیار روستای چسلی هم با اشاره به میراثی بودن این بقعه می‌گوید: برای مرمت بنا نیازمند اعتبار از بودجه شهرستان و یا اداره اوقاف هستیم که متاسفانه تاکنون بودجه ای در اختیار دهیاری و هیات امنا قرار داده نشده است.
علی قلیپور در پاسخ به این پرسش که چرا شبکه‌های فلزی بر گره‌های چینی نصب شده، می‌افزاید: بخشی از شبکه‌های چوبی به دلیل فرسودگی فروریخته و موجب تجمع گنجشگاه‌ها در فضای آرامگاه می‌شود. بنابراین دهیاری این توری‌های فلزی را برای ممانعت از ورود این پرندگان بر روی ضریح چوبی نصب کرده است.
اگرچه متولی بناهای مذهبی، اداره اوقاف و امور خیریه است، ولی کمتر دیده شده در مرمت و احیای بناهای میراثی با حفظ اصالت معماری آن با سازمان میراث فرهنگی مشارکت داشته باشد.
نظر شما