امام باقر(ع) بنیان‌گذار انقلاب فرهنگی/ امام محمد باقر(ع) شکافنده علوم

به گزارش خبرگزاری شبستان از قم، امام محمد باقر(ع) پنجمين امام شيعه در روز اول رجب مصادف با روز جمعه در سال 57 هجري ديده به جهان گشود، پدر گرامي ايشان امام سجاد (ع) و مادر بزرگوارش فاطمه دختر امام حسن(ع)بود

مشهورترين لقب ايشان «باقر» است 3 ساله بود كه واقعه عاشورا اتفاق افتاد و 38 سال در كنار امامت پدر عزيزش امام سجاد(ع) بود و با شهادت ايشان در سال 95 هجري دوران امامت ايشان آغاز شد .

امام محمد باقر(ع) به عنوان شکافنده علوم خدمات ارزنده ای به اسلام و تشیع رساندند. باقرالعلوم یکی از القاب آن امام شریف است و بدلیل اینکه ایشان دریاى دانش را شکافت و اسرار علوم را آشکارا ساخت به این نام خطاب می شدند

امام محمد باقر (ع) به القاب دیگرى همچون شاکر، صابر و هادى نیز شهرت داشتند که از میان همه این القاب باقر به معنای شکافنده مشهورتر و آشناتر است. جابربن یزید جعفی در توضیح لقب اخیر می گوید : آن حضرت علم را شکافت و رموز و دقائق آن را روشن ساخت . یعقوبی نیز می نویسد : بدان سبب باقر نامیده شد که علم را شکافت . راغب اصفهانی هم مانند این عبارت را گفته است .ابن منظور در مورد کلمه باقرمی گوید : تبقر، داشتن علم و مال زیاد را گویند و به محمد بن علی بن حسین بن علی علیه السلام بدان جهت باقر گفته می شود که آن حضرت علم را شکافت واصول آن را مشخص و طرز استنباط فروع علم از اصول آن را بیان فرمود .

کنیه ایشان ابوجعفر بود و فاطمه دختر امام حسن مجتبى (ع) نیز مادر امام باقر بودند و نسبت آن حضرت از طرف مادر به سبط اکبر حضرت امام حسن (ع)و از سوى پدر به امام حسین (ع) می رسد.

جهان در روز جمعه سوم ماه صفر سال 57 هجرى با تولد ایشان در مدینه نوری الهی به خود گرفت. دوران امامت امام محمد باقر (ع) از سال 95 هجرى که سال شهادت امام زین العابدین (ع) است آغاز شد و تا سال 114 هجری قمری و به مدت 19 سال و چند ماه ادامه داشت.

در دوره امامت امام محمد باقر (ع) و فرزندش امام جعفرصادق (ع) مسائلى مانند انقراض امویان و بر سر کار آمدن عباسیان و پیدا شدن مشاجرات سیاسى و ظهور سرداران و مدعیانى مانند ابوسلمه خلال و ابومسلم خراسانى و دیگران پبش آمد و ترجمه کتاب هاى فلسفى و مجادلات کلامى در این دوره پیش می آید و عده اى از مشایخ صوفیه و زاهدان و قلندران وابسته به دستگاه خلافت پیدا می شوند .

در آن زمان تعلیمات قرآنى به ویژه مساله امامت و ولایت را که پس از واقعه عاشورا و حماسه کربلا افکار بسیارى از حق طلبان را به حقانیت آل على (ع) متوجه کرده بود و پرده از چهره ستمکاران اموى و دین به دنیا فروشان برداشته بود. در این میان برخى نیز احادیثى به نفع دستگاه حاکم جعل کرده و یا مشغول جعل بودند و یا آنها را به سود دستگاه خلافت تغییر می دادند و این مسائل عواملى بود بسیار خطرناک که باید حافظان و نگهبانان دین در برابر آنها بایستند.

به واسطه فضا و افشاگری پس از واقعه عاشورا امام محمد باقر (ع) و پس از ایشان در زمان امام جعفر صادق (ع) از موقعیت مساعد روزگار سیاسى براى نشر تعلیمات اصیل اسلامى و معارف حقه بهره بردند و دانشگاه تشیع و علوم اسلامى در این دوران پایه گذاری شد.به همین جهت محضر امام باقر (ع) مرکز علما و دانشمندان و راویان حدیث و خطیبان و شاعران بنام بود و در مکتب تربیتی ایشان علم و فضیلت به مردم تعلیم می شد.

ابوجعفر امام محمد باقر (ع) ویژگی های اخلاقی داشتند که باید بیشتر مورد توجه پیروان و مسلمانان باشد. ایشان متولى صدقات حضرت رسول (ص) و امیرالمؤمنین (ع) و پدر شریف خود بودند و این صدقات را در میان بنى هاشم و مساکین و نیازمندان تقسیم میکردند و اداره آنهارا از جهت مالى به عهده داشت.

امام باقر (ع) داراى خصال ستوده و مؤدب به آداب اسلامى بودند که  سیرت و صورت ستوده،. استفاده از لباس های تمیز و نو و راه رفتن در کمال وقار و شکوه از آن جمله است.

روزی یکی از افراد از آن حضرت می پرسد:جد شما همیشه لباس کهنه می پوشیدند، چرا شما لباس فاخر بر تن می کنید و ایشان پاسخ دادند: مقتضاى تقواى جدم و فرماندارى آن روز که محرومان و فقرا و تهیدستان زیادبودند،چنان بود من اگر آن لباس را بپوشم در این انقلاب افکار نمیتوانم تعظیم شعائر دین را بجا آورم.

گشاده رویی با مؤمنان و دوستان از دیگر ویژگی های این شخصیت بزرگوار می باشد و با همه اصحاب مصافحه میکرد و دیگران را نیز بدین کار تشویق می فرمود و در ضمن سخنانش می فرمود: مصافحه کردن کدورتهاى درونى را از بین می برد و گناهان دو طرف همچون برگ درختان در فصل خزان می ریزد.

امام باقر (ع) در صدقات و بخشش و آداب اسلامى مانند دستگیرى از نیازمندان و تشییع جنازه مؤمنین وعیادت از بیماران و رعایت ادب و آداب و سنن دینى , کمال مواظبت را داشتند.

بامداد که براى اداى نماز به مسجد جدش رسول الله (ص) می رفت پس از گزاردن فریضه مردم گرداگرد حضرتش جمع می شدند و از انوار دانش و فضیلت امام بهره مند می بردند.

امام سجاد (ع) با زبان دعا و مناجات و یادآورى از مظالم اموى و امر به معروف و نهى از منکر و امام باقر (ع) با تشکیل حلقه هاى درس زمینه این امر مهم را فراهم کرد و مسائل لازم دینى را براى مردم روشن می کردند.

حضرت امام محمد باقر (ع) 19 سال و ده ماه پس از شهادت پدر بزرگوارش حضرت امام زین العابدین (ع) زندگى کرد و در تمام این مدت به انجام دادن وظایف خطیر امامت , نشر و تبلیغ فرهنگ اسلامى , تعلیم شاگردان , رهبرى اصحاب و مردم، اجرا کردن سنت هاى جد بزرگوارش در میان خلق , متوجه کردن دستگاه غاصب حکومت به خط صحیح رهبرى و راه نمودن به مردم در جهت شناخت رهبر واقعى و امام معصوم که تنها خلیفه راستین خدا و رسول (ص) در زمین است، پرداخت و لحظه اى از این امر غفلت نفرمود.

امام محمد باقر (ع) هفتم ذی الحجه سال 114 هجرى در سن 57 سالگى در مدینه به وسیله هشام مسموم شد و چشم از جهان فروبست و پیکر پاک ایشان در قبرستان بقیع و کنار مزار پدر بزرگوارشان به خاک سپرده شد.

درباره موقعیت علمی امام آنچنان که بسیاری از علمای اهل سنت نیز گفته اند، امام باقرعلیه السلام در زمان حیات خویش شهرت فروانی داشته و همواره محضر او از دوست دارانش ، از تمامی بلاد و سرزمین های اسلامی، پر بوده است. موقعیت علمی ایشان به مثابه شخصیتی عالم و فقیه به ویژه به عنوان نماینده علوم اهل بیت، بسیاری را وا می داشت تا از محضر او بهره گیرند و حل اشکالات علمی و فقهی خود را از ایشان جویا شوند. در این میان، اهل عراق که بسیاری از آنان شیعه بودند بیش از دیگران مفتون شخصیت آن حضرت شده بودند.

مراجعه کنندگان، خضوعی خاص نسبت به شخصیت علمی امام داشتند چنان که عبدالله بن عطای مکی گوید: علما را در محضر هیچ کسی کوچکتر از زمان حضوردر محضر امام باقرعلیه السلام ندیدم . حکم بن عینیه با تمام عظمت علمی اش در میان مردم ، در برابر آن حضرت مانند دانش آموزی در مقابل معلم خود به نظر می رسید . شهرت علمی امام، در حد تعبیر بن عنبة، مشهورتر از آن است که کسی بخواهد آن را بیان کند . این شهرت در زمان خود ایشان ، نه تنها در حجاز که «کان سید فقهاء الحجاز » بلکه حتی در عراق و خراسان نیز به صورت گسترده فراگیرشده بود. چنانکه راوی می گوید : دیدم که مردم خراسان دور حضرت حلقه زده و اشکالات علمی خود را از ایشان می پرسیدند.

ذهبی درباره امام باقر علیه السلام می نویسد: ایشان از کسانی است که بین علم و عمل ، سیادت و شرف و وثاقت و متانت جمع کرده و برای خلافت اهلیت داشت . ابرش کلبی از هشام بن عبدالملک پرسید: این کیست که مردم عراق او را در میان گرفته و مشکلات علمی خود را از ایشان می پرسیدند ؟ هشام گفت: این پیامبر کوفه است ، خود را پسر رسول خدا و شکافنده علم و مفسر قرآن می داند.

«معصومه ظهیری»  در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان در قم ضمن تسلیت سالروز شهادت امام محمد باقر (ع) از این امام همام به عنوان بنیانگذار انقلاب فرهنگی یاد کرد.

معاون فرهنگی حوزه های علمیه خواهران ادامه داد: امام باقر (ع) به عنوان آخرین بازمانده از میان معصومین پس از شهادت پدر بزرگوارشان امام سجاد (ع) در جریان سخت کربلا بودند که توانستند بعد از آن دوران خفقان دست به انقلاب فرهنگی بزنند.

وی گفت: این دوران خفقان همزمان با پایان کار بنی امیه و آغاز فعالیت های بنی عباس کم رنگ تر شد و ایشان با استفاده از این فرصت به نشر علوم آل محمد (ص) و پرورش شاگردان در مکتب اهل بیت (ع) تلاش بهینه ای داشتند.

ظهیری با اشاره به معنای نام باقر افزود: باقر به معنای شکافنده علوم است و امام باقر (ع) نیز به عنوان پنجمین چراغ هدایت شیعیان و مزین به این نام در زمانه ای که کشتار و فخر فروشی به مال و ثروت کمی کم رنگ تر شده بود به پاسخگویی به سوالات مسلمین، نقل احادیث و همچنین صحبت در خصوص ناگفته های قرآن کریم پرداختند.

معاون فرهنگی حوزه های علمیه خواهران گفت: اما در میان فعالیت های ایشان بعد ویژه ای وجود داشت که حکومت وقت را حساس کرده و منجر به شهادت ایشان شد و آن ظلم ستیزی امام باقر (ع) بود.

ظهیری ادامه داد: امام باقر در مسیر آگاهی بخشی به مردم در خصوص حکومت های غاصب که جایگاه امامت را غصب کرده بودند، حرکت های پیوسته و فراوانی انجام دادند که همین مسئله باعث حساسیت حکومت وقت و تذکرهای فراوان شد ولی امام محمد باقر (ع) به مسیر خود ادامه دادند.

معاون فرهنگی حوزه های علمیه خواهران با اشاره به دیگر ابعاد شخصیتی امام باقر (ع) تاکید کرد: نکته ای که امروز باید از آن درس گرفت، استفاده بهینه ایشان از فرصت ها بود و باید مردم و جوانان از این ویژگی بارز درس بگیرند.

وی افزود: امام باقر از فرصت ها خوب استفاده می کردند و در کنار نقش ویژه هدایت گری به ترویج جایگاه امامت به بهترین شکل می پرداختند و در هر شرایطی دفاع از حق  اولویت ایشان بود.

ظهیری افزود: جامعه امروز و مخصوصا جوانان باید با مطالعه در سیره معصومین (ع) و مخصوصا امام محمد باقر به عنوان بنیانگذارانقلاب فرهنگی از ایشان الگو گرفته و جامعه را در حرکت به سمت سبک زندگی اسلامی یاری کنند.