آشنایی با ۲ مسجد تاریخی کمتر شناخته شده در شیراز

خبرگزاری شبستان - شیراز:

شیراز را به دلیل تعدد مساجد تاریخی در محله های مختلف و بافت نو و قدیمی شهر، می توان شهر مساجد تاریخی لقب داد.

وقتی نام مساجد تاریخی در شیراز به میان می آید، ناخودآگاه نام مساجد  «وکیل»، «عتیق»، «مشیر» و «نصیرالملک» تداعی می شود که برای مردم و گردشگران شناخته شده تر هستند اما لازم به ذکر است که مساجد تاریخی دیگری در شهر شیراز وجود دارد که در انزوا به فراموشی سپرده شده اند و کارکردهای اصلی خود را از دست داده اند.

از مساجدی که در بافت تاریخی و در کوچه پس کوچه های محله های قدیمی شیراز قرار دارند می توان به مساجد «سپهسالار»، «فتح»، «باقر آباد»، «آقا احمد»، «شیخ علی خان»، مسجد «آقا لَر»، مسجد «میزهادی امامی»، مسجد «جامع قصرالدشت» و ... اشاره کرد.

مسجد میرزا هادی

مسجد «میرزا هادی» و مسجد «جامع قصرالدشت» از مساجد کمتر شناخته شده در شهر شیراز هستند که «رحیم ریاحی ماه» ویژگی های مسجد «میرزا هادی» را چنین شرح می دهد:

یک شیراز پژوه با اشاره به موقعیت مکانی این مسجد می گوید: مسجد «میرزا هادی» در محله «میدان شاه» در ابتدای گذر «سنگ سیاه» شیراز قرار دارد.

 «رحیم ریاحی ماه» می افزاید: این مسجد متعلق به دوره قاجار توسط «میرزا هادی معدل الملک»، داماد «ابوالحسن خان مشیرالملک دوم» در سال 1148 شمسی ساخته می شود که تاریخ ساخت آن در کاشیکاری بالای در ورودی به چشم می خورد.

وی اضافه می کند: تاریخ ساخت مسجد «میرزا هادی» پس از مسجد «مشیر» است و این مسجد در سال 1380 به ثبت ملی در کشور می رسد.

ریاحی ماه با اشاره به مصالح به کار رفته در ساخت این مسجد تاریخی بیان می کند: عمده مصالح را ملات گچ و آجر تشکیل داده است و ورودی اصلی مسجد در ضلع شمال غربی قرار دارد.

وی ادامه می دهد: پس از ورود به مسجد و عبور از یک هشتی به حیاط مرکزی می رسیم و شاهد به کار رفتن تزئینات عرق چین در ورودی بنا هستیم.

این شیراز پژوه با تاکید بر وجود یک در دیگر برای تسهیل تردد نمازگزاران در این مسجد می گوید: پس از ساخت مسجد در ضلع شرقی نیز در گذر سنگ سیاه، دری ایجاد شد تا نمازگزارن به آسانی به مسجد عبور و مرور کنند.

وی می افزاید: بخش اصلی بنا در ضلع جنوبی قرار دارد و شامل شبستانی با ۱۲ ستون سنگی است که محرابی نیز در آن قرار دارد.

ریاحی ماه اضافه می کند: در وسط حیاط مسجد، حوضی قرار دارد که 2 طرف آن 2 باغچه قرینه و 2 سرو کهنسال قرار دارد و دور تا دور حیاط نیز با ازاره های سنگ گندمک پوشانده شده و کاشی کاری های تزئیناتی حیاط به صورت معرق و آجر کاری و مشبک هستند.

مسجد میرزا هادی در قسمت حیاط خلوت ضلع شرقی، تعمیرات آجری و ازاره ها ورد مرمت قرار گرفته و رواق‌های ضلع شرقی و غربی نیز مرمت شده اند.

مسجد جامع قصرالدشت

محله «قصرالدشت» از محله های قدیمی شیراز است که با داشتن باغ های بزرگ و طبیعت زیبا، از گذشته همواره خوش آب و هوا بوده است و مسجدی تاریخی به نام «بردی» یا «رئیس احمدی» در خود دارد که به نام مسجد «جامع قصرالدشت» شناخته می شود.

این مسجد که در فلکه قصرالدشت، خیابان «ایمان شمالی»، خیابان «آیت الله صاحب الامری» قرار دارد، ابتدا گورستان بوده است.

یک راهنمای گردشگری تاریخی و فرهنگی با اشاره به تاریخ کهن مسجد جامع قصرالدشت می گوید: کتیبه های مسجد، تاریخ ساخت آن را به سال 875 ه. ق نسبت می دهد که «رئیس احمد» آن را به فرمان سلطان «حسن بیگ» بنا می کند که در سال 901 ه. ق پیکرش نیز در همین مسجد به خاک سپرده می شود.

 «عظیمه داوری» ادامه می دهد: کتیبه ای از «اوزون حسن»،   فرمانروای آق قویونلو بر دیوار جنوبی این مسجد قرار داشت که امروز اثری از آن نیست.

وی اضافه می کند: در بخش زنانه تالار مسجد، سه مقبره وجود داشت که بر لبه بالایی آن اشعاری در مدح «رییس احمد» نقل شده بود و  در روی دیوار متصل به این مقبره نیز سنگ نوشته ای بود که خط نسخ خوش در 2 سطر عبارتی مربوط به سال ساخت بقعه و مقبره نوشته شده بود.

داوری با اشاره به قرار داشتن مقبره «مکتبی شیرازی» در این مسجد بیان می کند: مقبره این شاعر قرن نهم و دهم نیز در این مکان قرار دارد.

وی می فزاید: مسجد «جامع قصرالدشت» دارای 2 طبقه است و ساختمان آن در یک طرف ساخته شده و دارای چهار اتاق است که 2 اتاق به قسمت مردانه و 2 اتاق به قسمت زنانه تعلق دارد.

گفتنی است، این بنا در سال ۵۸ بازسازی می شود و شبستان آن در ضلع جنوبی قرار دارد که شامل یک گنبد هلالی شکل در مرکز است که دور قسمت داخلی این گنبد آیات قرآنی بر روی کاشی با زمینه آبی رنگ نوشته شده است.

در هلالی گنبد نیز پنجره ای مشبک برای نور گیر شدن تعبیه شده و کتابخانه نیز در طبقه اول و صندوق قرض‌الحسنه در طبقه دوم مسجد قرار گرفته است.

گزارش: مریم شمالیان