بسیاری از مساجد تاریخی شهر شیراز در محله های تاریخی و کهن واقع شده اند و در گذشته مساجد توسط افراد خیر، سرشناس، تجار، بزرگان و صاحب منصبان ساخته می شد.
از آنجا که مساجد همواره جایگاه معنوی بالایی در شهر و نزد شهروندان داشتند، برای ساخت آنها بهترین مصالح و استادکاران به کار گرفته می شد و برای همین است که مساجد علاوه بر اینکه یک مکان مقدس و مذهبی هستند از نظر معماری نیز جایگاه خاصی دارند و در گردشگری مذهبی در کنار گردشگری تاریخی نیز قرار می گیرند.
واقف مدرسه و مسجد
یکی از مساجد تاریخی و کهن شیراز که توسط یک فرد نیکوکار در شیراز بنا می شود، مسجد «آقا باباخان» است.
«آقا باباخان» به عنوان یکی از شخصیت های تاریخی خیر و نیک اندیش فارس که اهل مازندران بود، بناها و زمین های بسیاری را در شهر شیراز برای خدمت به مردم وقف کرد.
این شخص خیر در زمان قاجار و حکومت «حسین علی میرزا»، دارای منصب «سرداری» بود و به همین علت است که مدرسه «آقا باباخان» که از موقوفات دیگر وی است با نام مدرسه «سردار» نیز شناخته می شود.
گفته شده است که مرحوم آقا باباخان در زمان حیات خود، والی مملكت فارس بوده و در سن ۶۷ سالگی در سفری كه به كربلا دار فانی را وداع می‌گوید و در تربت پاک كربلا دفن می‌شود.
واقف اثرگذار
در بافت قدیمی شیراز از آقا باباخان موقوفات دیگری نیز به جای مانده است که یک راهنمای گردشگری تاریخی با اشاره به تعدد موقوفات باقی مانده از آقا باباخان در شیراز می گوید: موقوفاتی همچون، حوزه علمیه «آقا باباخان» جنب بازار «وكیل»، مسجد «آقا باباخان» واقع در خیابان «زند» باریک، حمام «آقا باباخان» و سرای «آقا باباخان» جنب «سرای مشیر» از موارد وقف شده توسط این فرد خیر است که در شیراز داریم.
«آذر جانعلی پور» می افزاید: قدمت اکثر مساجد تاریخی شیراز به دوران زندیه، قاجار و معاصر تعلق دارند اما از دوران صفویه نیز مساجد ارزشمندی در شیراز به یادگار مانده است.
وی اضافه می کند: تعدادی از این مساجد در بافت تاریخی و در کوچه پس کوچه های محلات قدیمی شیراز قرار دارند که مساجد «سپهسالار»، «فتح»، «باقر آباد»، «شیخ علی خان»، «آقاباباخان» و ... از نمونه های آنهاست.
مسجد آقا باباخان
جانعلی پور، مسجد «آقا باباخان» را به دوره زند نسبت می دهد و بیان می کند: این مسجد که در سال 79 به ثبت آثار ملی کشور رسیده است در خیابان «زند» شیراز و ضلع شرقی بازار «وکیل» قرار دارد.
وی ادامه می دهد: محراب این مسجد یکی از جاذبه های معماری آن است که با هنرمندی معماران توانمند ایرانی و با استفاده از کاشی هفت‌رنگ، آجرکاری رواق‌ها و کاشیکاری خاصی ساخته شده است.
محل آرامش گردشگر
در تورهای گردشگری بافت تاریخی شیراز، همواره بازدید از مساجد نیز در برنامه گنجانده می شود و شاید یکی از جلوه ساز ترین ویژگی مسجد در نگاه گردشگر، معماری مساجد باشد:
از نگاه یک گردشگر 34 ساله اتریشی که در یک از تورهای بافت تاریخی با وی مواجه شدم، فضای مسجد اغلب در زمان ورود بازدیدکننده بسیار اثر گذار است و رنگ های آبی و کاشیکاری گنبد، چشم نواز بوده و حالت آرامش بخش خاصی به بیننده می دهد:
«جان مایک»، اجرای گنبد را در معماری منحصر به فرد می دانست و اینکه چگونه ی مربع به گنبد تبدیل می شود، برایش جذابیت خاصی داشت.
آنچه مساجد تاریخی را در کنار کاربرد مذهبی، متفاوت و خاص کرده است، استفاده از عناصر معماری شاخص همچون آیینه کاری، گچ کاری، کاشیکاری و... است و برای همین است که اگر حتی توریستی علاقه ای به بازدید از مسجد نداشته باشد اما زمانی که با معماری خاص مواجه می شود بیش از هر مکان دیگری تمایل دارد تا در مسجد وقت بگذراند و عکسبرداری کند.
محفل شب های بندگی
در حال حاضر، محافل هفتگی قرآن كریم در روزهای چهارشنبه هر هفته در این مسجد تاریخی برگزار می‌شود و به گفته مسئول كانون فرهنگی «شهیدان گل‌آرایش» مسجد آقاباباخان شیراز، محافل «قرار عاشقی در شب‌های بندگی» در مسجد تاریخی «آقا باباخان» شیراز در ماه مبارک رمضان برگزار شد، «عطاء الله امیدواری» با اشاره به برگزاری محافل هفتگی قرآن كریم در روزهای چهارشنبه هر هفته در این مسجد تاریخی می گوید: در دوره شیوع كرونا، سعی می شود كه محافل قرآنی چهارشنبه شب‌ها به صورت مجازی برگزار شود.
وی افزود: مسجد «آقا باباخان» از مساجد تاریخی و فعال در حوزه‌های فرهنگی و قرآنی پیش از انقلاب و بعد از انقلاب است و برگزاری جلسات هفتگی قرآن در این مسجد قدمت ۱۴ ساله دارد.
گزارش: مریم شمالیان
نظر شما