به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، اصلی‌ترین دستاورد دعا این است که «انسان با دعا و تضرع و عرض حاجت، خود را به خدای متعال نزدیک کند. نفس دعا کردن، تقرب الی اللَّه است. خود حرف زدن با پروردگار، خود تضرع کردن، با خدای متعال سخن گفتن، نزد خدای متعال عذرخواهی و توبه و استغفار کردن، برای انسان یکی از مقاصد و هدفهاست. این، بالاترین جنبه‌هایی است که در دعا وجود دارد. این دستاوردها نیز به صورت های مختلفی ظهور می کنند لذا در این خصوص با آیت الله «سید محمد قائم مقامی»، استاد حوزه علمیه گفت و گویی انجام دادیم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود:
دعا چه کارکردهایی دارد؟
از دیدگاه فلسفی، حکما بر این باورند که دعا مقوله ای در کنار سایر مقولات نیست بلکه یکی از مقولات در برابر صد مقوله است؛ در واقع از دیدگاه آنها دعا، تمنا و درخواست از پروردگار، کار اصلی انسان است، چون وقتی موجودی خلق می شود، ما با دو طرف روبرو هستیم، یک طرف پروردگار و خالق، طرف دیگر انسان و مخلوق لذا به اعتقاد حکیمان ذات اقدس احدیت برای دو طرف است،کار اصلی خالق هدایت ودستگیری انسان و نشان دادن راه درست از نادرست است. خداوند می فرماید: در صورتی که مخلوق بپذیرد و درخواست کند، من دست او را می گیرم و به سرمقصود منزل و هدف اصلی که همان دستگیری و ولایت است، می رسانم؛ بنابراین به گفته حکیمان خداوند کاری را بر عهده انسان قرار داده، اینکه تو بخواه، درخواست کن، تمنا کن، چون انسان به تنهایی نمی تواند به مقصد برسد.تنها پروردگار است که در رسیدن تو به مقصد کمک می کند به شرط اینکه تو بخواهی، پس اینجا متوجه می شوی که دعا یک مقوله فرعی در کنار سایر مقولات نیست بلکه اصل کار مخلوق است. از نگاه فلسفی دعا منشأ حرکت، خیر و برکت است. در صورتی که جدی و خالص باشد، پروردگار وی را هدایت کرده و به سرمنزل مقصود می رساند.حضرت علی (ع) فرمودند: دعای اصلی را درک کنید. درخواست اصلی، همان رسیدن به مقصد و مقصود الهی است که پروردگار فرمود: دعای اصلی شما را بدون هیچ درنگی اجابت می کنم، حاجت های دیگر شما مانند سلامتی، رفع بلا و بیماری و طلب طول عمر همه حاجت های فرعی هستند در صورتی که صلاح بدانم، اجابت می کنم.
دعا چه دستاوردهای معرفتی برای انسان دارد؟
همه چیز در گروی دعا است، یعنی عبادت، معرفت و قرب به پروردگار حاصل دعاست. دعا به این معناست که من به تنهایی به مقصد نمی رسم، از تو کمک می خواهم،( ایاک نعبد و ایاک نستعین)، محتوای دعا استعانت و یاری خواستن از پرودگار است. در واقع رسیدن انسان به مقصد اصلی، در گروی دعا کردن است لذا یادمان باشد غیر از مسئله عبودیت پروردگار، معرفت و وصال الهی هر چیز دیگری فرعی است. ما باید برای رفع بلاها از جمله ویروس کرونا دعا کنیم، ولی این دعا نمی تواند دعای مطلق باشد، در صورتی اجابت می شود که اولا دعای ما مطلق باشد، یعنی بدون شرط از خداوند بخواهیم (خدایا ما را به مقصد برسان)، در این صورت این بلا دفع می شود. دعای مشروط این است که بگوییم اگر قرار است من بهشتی شوم، این دعا را استجابت کن یا اگر قرار است اهل جهنم باشم، چه فایده ای دارد که کرونا را دفع کنی؛ بنابراین این شیوه دعا کردن درست نیست، لذا محتوای دعای مومنان باید این باشد که پروردگارا کرونا را به شرط رساندن جهانیان به حکمت و مقصود خودت برطرف کن، اینکه انسان امروز بیدار و آگاه شود که جز خداوند، عادل و حاکمی وجود ندارد به شرط اینکه این حکمت تحقق یابد، این بلا را برطرف کن.
روایت است ،حاجات غیر اصلی خودمان را همواره مشروط بخواهیم، مشروط به اینکه در جهت خواسته اصلی من که همان عبادت و رسیدن به پروردگار است، باشد؛ مثلا اگر سلامتی من در جهت رسیدن به توست، عنایت کن لذا مقصد اصلی آفرینش همان عبادت و معرفت پروردگار است؛ بنابراین انسان باید خواسته های خود را به صورت مطلق و بدون شرط از معبودش بخواهد، هرچند درخواست سلامتی، رزق، روزی، طول عمر و برطرف شدن بلایا حاجت های مهمی هستند، ولی جزو حاجت های فرعی می باشند؛ بنابراین آداب دعا در فضایل اصلی به این شکل است که نباید خواسته های قبلی خود را به طور مطلق از خداوند بخواهیم.
با توجه به بحران کرونا برخی بر این باور هستند که دعا پاسخ مناسبی به یک چالش نیست، چون مثلا آن چالش از جنس ویروس است و بنابراین پاسخ آن کشف واکسن و دارو است یعنی یک تدبیر پزشکی و درمانی. دیدگاه شما در این باره چیست؟
این دو تضادی با هم ندارند بلکه در جهت هم هستند،برای رفع این بلا باید از دو راه وارد شد،یکی از راه اسباب و علل ظاهری و دیگری دعا کردن، اسباب ظاهری کرونا تلاش برای کشف داروی آن است هر چند تحقیقات پزشکی تنها راه قطعی درمان کرونا نیست. یکی از حکمت های وقوع این بیماری نجات بشریت از غرور به اسباب است، اینکه آنها معتقدند اسباب می تواند راه حل همه مشکلات و مسایل بشری باشد. هرچند اسباب در حل بخشی از مسایل نقش دارند ولی راه حل همه مشکلات نیستند؛ بنابراین ما باید این دو راه را با هم طی کنیم، یعنی هم از روش های علمی، طبی و تجربی بهره مند شویم و هم دعا کنیم، اینکه همه چیز در دست خداست. همه سربازان و حتی ویروس کرونا بندگان پروردگار هستند؛ بنابراین ما باید این گونه دعا کنیم که پروردگار به شرط اینکه انسان را بیدار و متوجه خود کند، این بلا را برطرف کند، در غیر این صورت نمی خواهیم.
آیا بلایایی مثل کرونا که به نوعی در تقابل با علم زدگی است، می تواند به گسترش معنویت منجر شود؟
قطعا می تواند تاثیرگذار باشد. ما یقین داریم که حکمت وقوع ویروس کرونا این است که بشریت متوجه عالم غیب، قدرت های ماورای الطبیعه و نقش اولیا و خداوند در این دنیا باشند. درست است که به لحاظ شرایط ظاهری علمی درب مساجد و حرم ها موقتا بسته شدند ولی در عین حال ما صددرصد یقین داریم که حکمت این بلا این است که انسان با فطرت خودش متوجه شود که کسی جز خداوند و اولیای خدا قادر به از بین بردن این بلاها نیستند. حکمت این بلاها این است که حجم ایمان عالم بشریت افزایش یابد.
چرا بعضی از افراد مستجاب الدعوه هستند؟
فلاسفه می گویند: فردی که در همه موارد اطاعت و تبعیت از پروردگار می کند، خداوند هم در بعضی از موارد از او تبعیت می کند، اجابت دعا یعنی لبیک خداوند به دعا کننده؛ بنابراین اجابت دعا بازتاب تبعیت انسان از خداوند است. در صورتی که انسان مرید خداوند شود، پروردگار هم فرموده، من از او غافل نمی شوم.
نظر شما