خبرگزاری شبستان، گروه جهان اسلام: مسجد جامع «امیر فخرالدین» در دوره ممالیک در سال 899 هجری / 1493 میلادی از سوی امیر «فخر الدین بن قرقماز بن فخر الدین اول بن عثمان بن معن» معروف به «فخرالدین دوم» از بزرگترین امیران خاندان معن در دیرالقمر در لبنان ساخته شد. به همین دلیل قدیمی ترین مسجد در جبل لبنان به شمار می آید.
امیر فخرالدین از نوادگان عرب های مسلمان از شبه جزیره عربستان است که از عربستان به عراق و سپس به حلب، البقاع، بعلبک و بعقلین مهاجرت کردند. فخرالدین هنگام زمامداری «جرکسی قایتبای» سلطان مملوکی در نبرد «مرج دابق» در سال 1516 که بین عثمانی و مملوکان در نزدیکی حلب در سوریه رخ داد، در کنار عثمانی ها قرار گرفت تا پس از پیروزی به عنوان امیر منطقه الشوف در لبنان انتخاب شود.
امیر فخرالدین این مسجد را پس انتقال حکومتش از بعقلین به منطقه دیرالقمر بنا کرد و آن را به دلیل جایگاهش در مرکز این شهر احداث کرد تا از اطراف خیابان ها و کوچه ها دیده شود. بیشتر مردم این مسجد را به نام «جامع البرانی» می شناسند. زیرا نخستین مسجدی است که خارج از دیوارهای شهر صیدا بنا شد و اندازه آن کوچک است.
این مسجد جامع در نزدیکی ساحل دریا و در برابر دروازه صیدا قرار دارد. اطراف آن را پاساژهای تجاری احاطه کرده است. این مسجد از شمال به خیابان الشهداء، از جنوب به خیابان الحسبة که امروز به خیابان عیطور معروف است، از شرق به خیابان الحسبة القدیمة و از غرب به دروازه التحتا و خیابان القلعة البحریة متصل است.
در مسجد جامع فخرالدین چهار متن تاریخی وجود دارد که نخستین متن با خط ثلث روی دیوار جنوبی بر ستون گلدسته نوشته شده است که شامل یک آیه قرآن کریم به همراه نام سازنده این مسجد امیر «فخر الدین» است.
متن دوم در بالای در وردی غربی این مسجد به خط نسخ نوشته شده است که شامل آیه «لِيَجْزِيَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ مَا عَمِلُوا وَيَزِيدَهُم مِّن فَضْلِهِ ۗ وَاللَّهُ يَرْزُقُ مَن يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ» است. متن سوم به زبان ترکی و متعلق به دوره عثمانی است که بالای ورودی شرقی این مسجد در هفت سطر نوشته است و به زبان عربی ترجمه شده است.
متن چهارم نیز به خط ثلث است که داخل مسجد جامع فخر الدین بر روی یک لوح سنگی نوشته است و بخشی از آن مفقود شده است.
.jpg)
این مسجد جامع شامل دو رواق بدون صحن است. مساحت این مسجد از 60 متر مربع تجاوز نمی کند. در این مسجد یک منبر سنگی قرار دارد که از دو طرف می توان به بالای آن رفت. همچنین گنبدی بر بالای این مسجد جامع قرار دارد.
مساحت سالن این مسجد نیمی از مساحت کل آن است. در وسط این سالن دو ستون قدیمی قرار دارد. همچنین روی دیوارهای آن نقش و نگارهایی از دوره «معن» دیده می شود. اگرچه به دلیل مرمت ها و بازسازی ها آثار زیادی از این نقش و نگارها باقی نمانده است.
گلدسته این مسجد جامع هشت ضلعی است و از سه بخش تشکیل می شود. ارتفاع آن از پشت بام مسجد نزدیک به 14 متر است. داخل این مسجد نیز تصاویر هندسی که در بیشتر هنرهای اسلامی استفاده می شود، وجود دارد و منبع الهامی برای هنرمندان ایرلندی و سایر هنرمندان کشورهای دیگر بوده است.
معماری این مسجد به سبک معماری دینی دوره مملوکی در مناطق مختلف لبنان است. همچنین در ساخت این مسجد از سنگ استفاده شده است. مشابه این معماری در ساخت مساجد، کاخ ها، بیمارستان ها و زاویه ها در دمشق، حلب، بیروت، قاهره و طرابلس الشام وجود دارد.
این مسجد در طول زمان خسارت های متعددی دیده است و بازسازی و مرمت های متعددی روی آن انجام گرفته است. پس از حمله «احمد پاشا الحافظ» در سال 1613 میلادی به دیرالقمر و پس خروج امیر فخرالدین دوم به سمت توسکانه، خسارت هایی به این مسجد وارد آمد. به همین دلیل شاهزاده «احمد بن ملحم بن معن» در سال 1673 میلادی به بازسازی و مرمت آن اقدام کرد. این مسجد در سال های 1841 میلادی و 1860 میلادی نیز مورد بازسازی قرار گرفت. این مسجد از سال 1861 تا 1914 میلادی در دوره متصرفیه در جبل لبنان در وضعیت باثبات قرار داشت تا در دوره استقلال لبنان با نظارت سازمان باستان شناسی در سال 1945 میلادی عملیات بازسازی و مرمت روی این مسجد جامع اجرا شد.
گلدسته این مسجد در سال 1982 در نتیجه بمباران جنگنده های رژیم صهیونیستی هنگام یورش نظامیان این رژیم به شهر صیدا تخریب شد و سازمان اوقاف اسلامی به بازسازی این مسجد اقدام کرد.
نظر شما