به گزارش خبرگزاری شبستان از اصفهان، آیت الله مظاهری، از مراجع تقلید و رئیس حوزه علمیه استان اصفهان در پیامی به همایش شهروند مسئول بر اهمیت فریضه امر به معروف و نهی از منکر تاکید کرد که مشروح پیام ایشان بدین شرح است:
بسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم
قال‌الله تعالی:«کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ»
همایش بین‌المللی شهروند مسئول که در تبیین دو فریضه و فضیلتِ بزرگِ الهیِ امر به معروف و نهی از منکر تشکیل گردیده است، اقدامی شایستۀ تحسین است. به ویژه آنکه این نشست بین‌المللی در زمانی برگزار می‌گردد که ماه محرّم‌الحرام، آن را به نام و یاد بلندِ بزرگ احیاء‌گرِ امر به معروف و نهی از منکر، یعنی سید و سالار شهیدان حضرت ابی‌عبدالله‌الحسین «علیه‌افضل‌الصّلوات‌والتّحیات»، معطّر و منوّر ساخته است. امام همامی که اساس و بنیاد قیام حق‌گرایانه و عدالت‌طلبانه و آزادی‌خواهانه ی او، امر به معروف و نهی از منکر بوده است و آن بزرگوار در جریان این قیام بزرگ، بارها بر این معنای اساسی و با اهمّیت، پای فشرده است.
در اینکه این فریضۀ انسان‌ساز و جامعه‌ساز یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین موضوعات سترگ دینی، اخلاقی، اجتماعی، فقهی و حقوقی است، کم‌ترین تردیدی وجود ندارد ازاین‌رو این موضوع کلان، به غیر از متن کتاب و سنّت، در علوم اسلامی گوناگون نیز همانند تفسیر، کلام، فقه، اخلاق و عرفان از جایگاه بحث و بررسی‌های نظری و عملی ویژه و شایان توجّه برخوردار گردیده است.
در عین حال، امّا باید سوگمندانه گفت که امر به معروف و نهی از منکر از مظلوم‌ترین موضوعات دینی ماست، چراکه از یک‌سو، چه بسیار کسانی که با بی‌تفاوتی و مسئولیّت ناشناسی از کنار این امر حیاتی می‌گذرند و در به پا داشتن و اقامۀ آن کوتاهی می کنند و به تعبیر شیوای امام باقر«سلام‌الله‌علیه»: «لَا یُوجِبُونَ أَمْراً بِمَعْرُوفٍ وَ لَا نَهْیاً عَنْ مُنْکَرٍ إِلَّا إِذَا أَمِنُوا الضَّرَرَ یَطْلُبُونَ لِأَنْفُسِهِمُ الرُّخَصَ وَ الْمَعَاذِیرَ» با دست و پا کردن توجیهات غیرقابل قبول، دست از وجوب و اجراء این واجب بزرگ بر می‌دارند و بدین صورت با گناه‌کاران، مداهنه و همراهی می‌کنند، و از سوی دیگر، چه بسیار کسانی هم که به جای فهم و آگاهی صحیح و اجرای درست این فریضه با سرسری‌نگری و ژرف نااندیشی و عمل‌کردهای شعاریِ تهی از شعور و عقلانیّت، گزندها و تلخی‌های فراوان و جبران ناشدنی برای این فریضۀ مظلوم به بار می‌آورند و عملاً چهرۀ منوّر این واجب انسان‌ساز و حیات‌بخش را در نظر عمومی و بین‌المللی مشوّه و تیره می‌سازند و با سفاهت خود، آفت و آسیب حقّانیّت می‌شوند و به تعبیر بلند امام هادی«سلام‌الله‌علیه»: «إِنَّ الْمُحِقَّ السَّفِیهَ یَکَادُ أَنْ یُطْفِئَ نُورَ حَقِّهِ بِسَفَهِهِ» کسی که حق با اوست ولی سفیهانه و ناآگاهانه اقدام می‌کند، نزدیک است که نور حقّش را به عمل نابخردانه‌اش خاموش سازد.
این نمایی از قصّۀ پر غصّۀ مظلومیّت امر به معروف و نهی از منکر است که زیربنا و بنیاد همۀ فرایض الهی برشمرده شده است و در توصیف آن در قرآن و روایات چنان سخنانی بیان گردیده که برای هیچ فریضۀ دیگری بیان نشده است. قرآن کریم اساساً برتری امّت اسلامی را مرهون این فریضۀ برمی‌شمارد و می‌فرماید: «کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ» و فلسفۀ حکومت اسلامی را نیز برقراری این فریضه در کنار دو فریضۀ عبودیّت و عدالت می‌داند: «الَّذینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ».
در روایات اهل‌بیت عصمت و طهارت( نیز امر به معروف و نهی از منکر، راه پیامبران و شیوۀ صالحان دانسته شده و تأمین دیانت دینداران و حلیّت اقتصاد و تجارت آنان و آبادانی و توسعۀ ظاهری و طبیعی مردمان و رخت بربستن و دفع ظلم ظالمان و خلاصه، اقامه و پایداریِ امر دین و دنیای ملّت اسلامی، مرهون و وابستۀ به امر به معروف و نهی از منکر تلقّی گردیده است.
اینک ماییم و این فریضۀ بزرگ الهی با این توصیفات ویژه و آن آفت‌ها و آسیب‌های با اهمیّت که باید با سرانگشت تدبیر و اهتمام، مرتفع گردد.
در این مجال لازم است به چند نکتۀ اساسی توجّه شود:
نخست: آنکه امر به معروف و نهی از منکر، واجبی بسیار فراتر از چند پند و تذکّر خصوصی و محدود به موارد جزیی است. دامنۀ معروف‌ها و منکرها در تمامی شئوون فردی و اجتماعی و حکومتی گسترش داشته و شامل همۀ ابعاد زندگی فرد و جامعه و حکومت می‌شود. باید این شایست‌ها و ناشایست‌ها در ابعاد و زوایای گوناگون به دقّت و درستی شناسایی شود و بدین صورت، شرط اوّل امر به معروف و نهی از منکر که علم و تشخیص معروف‌ها و منکر‌هاست، فراهم گردد.
دوّم: این دو فریضۀ الهی اگرچه در یک بافتِ فقهی و حقوقی و اخلاقی در کنار یکدیگر و همتای همدیگرند ولی در عین حال دو اصلِ دینیِ مترقّیِ جداگانه به شمار می‌روند. امر به معروف، فرمان به خوبی‌ها و شایسته‌ها و بایسته‌هاست، چنان‌که نهی از منکر، بازداشتن از بدی‌ها و ناشایست‌ها و نابایست‌هاست. ولی نکتۀ قابل توجّه و تأمّل آن است که در فرهنگ والای اسلامی در نوعِ آموزه‌های قرآن و عترت ابتدا سخن از امر به معروف و سپس نهی از منکر است و این بدان معناست که اهتمام و فرمان به معروف‌ها یک اصل مقدّم به شمار می‌رود و همواره کارایی فزون‌تر و ابعاد مثبت روان‌شناختی و اخلاقی بیشتری داشته و خواهد داشت.
سوّم: امر به معروف و نهی از منکر، چه از دیدگاه فقهی و چه از منظر اخلاقی، دارای مراتب چندگانه‌ای است که مرتبۀ نخست و برترین مراتب آن، امر به معروف و نهی از منکرِ عملی است به گونه‌ای که دیگران از رفتار و سیرۀ عملی یک انسان دین‌دار، متّعظ گردیده و تأثیر مثبت بپذیرند.
التزام به این مرتبه، سبب خودسازی و تهذیب نفس و تزکیۀ باطن انسان خواهد بود و روح احساس مسئولیت و تعهّد را در آدمی زنده خواهد کرد. بنابراین آمر به معروف و ناهی از منکر بر اساس دستور قرآن و روایات باید با جدیّت هرچه تمام‌تر بکوشد تا خود در مسیر عمل به معروف‌ها و پرهیز از منکرات، پیشاهنگ و پیشتاز باشد و ندای وحی الهی را به گوش جان پذیرا گردد که: «أَ تَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُمْ» و نیز «لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ کَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ». چنان‌که شیوۀ مرضیۀ انبیاء الهی نیز بر همین روال بوده است: «قالَ یا قَوْمِ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ کُنْتُ عَلى بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّی وَ رَزَقَنی مِنْهُ رِزْقاً حَسَناً وَ ما أُریدُ أَنْ أُخالِفَکُمْ إِلى ما أَنْهاکُمْ عَنْهُ إِنْ أُریدُ إِلاَّ الْإِصْلاحَ مَا اسْتَطَعْتُ وَ ما تَوْفیقی إِلاَّ بِاللَّهِ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ إِلَیْهِ أُنیبُ». پیامبران صریحاً اعلام کردند که همواره به تعالیمی که بیان می‌کنند، خود پیش از دیگران، پای‌بند و ملتزمند و در رسالت خود جز به صلاح و سداد بشریّت نمی‌اندیشند.
بنابراین برای احیاء و اقامه و همگانی کردن امر به معروف و نهی از منکر، باید شرایط و زمینه‌هایی فراهم شود که اخلاق و تهذیب نفس در جامعۀ اسلامی به امری همگانی و رایج مبدّل شود تا توان و ظرفیّت روحی و روان‌شناختی مردمان، رشد و ارتقاء یابد و بدین وسیله با شخصیّتِ کمال یافتۀ خود در دیگران تأثیر گذارند. از یک جامعۀ غریبۀ با اخلاق و از یک ملّت دورافتاده از تهذیب روحی نمی‌توان انتظار امر به معروف و نهی از منکر داشت و توقّع زنده بودن امر به معروف و نهی از منکر در چنین جامعه‌ای توقّعی بی‌جا وبیهوده است.
دقیقاً در این‌جاست که نقش برجسته و پر رنگ مبلّغان دینی و مصلحان جامعۀ اسلامی از یک‌سو و نقش با اهمیّت و تأثیرگذار مسئولان و کارگزاران حکومت اسلامی از سوی دیگر، در پدید آوردن ریشه‌ها و بارور ساختن نهال امر به معروف و نهی از منکر در صحنۀ اجتماع، روشن شده و خود را نمایان می‌سازد. عالمان و حاکمان باید از سر آگاهی و مسئولیّت، پیشتازان صدر اوّل این فریضه باشند و به عهد و پیمانی که خداوند سبحان از آنان به ویژه در امور اجتماعی اخذ کرده است، کمال توجّه و التزام را داشته باشند.
هر سه نکته‌ای که به اختصار بیان گردید، عوامل بسیار اساسی و نقش‌آفرین در احیاء فریضۀ امر به معروف و نهی از منکر به شمار می‌روند و البتّه نکات دیگری نیز وجود دارد که در این مجال کوتاه نمی‌گنجد.
امید است این همایش بین‌المللی که با حضور و اهتمام شما اندیشمندان و فرهیختگان داخلی و خارجی برگزار گردیده است، پنجره‌ای نو به بحث امر به معروف و نهی از منکر بگشاید و فراتر از بحث‌های نظری صِرف، با رویکرد کاربردی، گره‌های شناخته و ناشناختۀ مظلومیّت را از ساحت این فریضۀ الهی انسان‌ساز و جامعه‌ساز بازگشاید و در این صورت به امید خداوند متعال به هدف و آرمان خود دست خواهد یافت. ان‌شاء‌الله.
ایشان در پایان پیام آورده اند: از همۀ مسئولان محترم برگزاری این همایش به ویژه دانشگاه آزاد اسلامی که با تدبیر و جدیّت خود به یکی از اساسی‌ترین نیازهای معنوی و اخلاقی جامعۀ اسلامی پرداخته‌اند و نیز از تمامی اندیشورانی که با مشارکت علمی خود، به این نشست، رونق بخشیده‌اند، تقدیر و تشکّر می‌نمایم و توفیقات همگان را در احیاء و اقامۀ فریضۀ امر به معروف و نهی از منکر، از خداوند قادر متعال مسألت می‌نمایم.
پایان پیام/
نظر شما