به گزارش خبرگزاری شبستان از قم، شناخت شیوه، منش و سیره زندگانی ائمه اطهار(ع) می‌تواند در اصلاح ساختار زندگی دنیوی و اخروی همه ما مؤثر باشد چراکه مطابق فراز «بکم یُسلک الی الرضوان» در زیارت جامعه کبیره تنها راه رسیدن به نجات و سعادت ابدی تمسک به حبل المتین یعنی توسل به ائمه معصومین(ع) است.
در آستانه میلاد با سعادت کریم اهل بیت(ع) امام حسن مجتبی(ع) قرار داریم که در طول زندگی خود چندین بار تمام اموال خود را در راه خدا انفاق کردند.
این امام همام به دلیل بخشندگی و کرامت فوق العاده ای که داشتند در زمان خود و بعد از آن زبان زد خاص و عام شده و همه مردم ایشان را به نام «کریم» می شناختند؛ داستان فردی که در اثر تبلیغات سوء اموی به ایشان فحاشی کرد و در عوض امام حسن مجتبی(ع) جوابی به ایشان داد که او را شرمنده کرد، مشهور است؛ تا جایی که فرد فحاش این گونه با امام وداع کرد که اگر تا امروز شما و پدرتان مبغوض ترین فرد نزد من بودید، امروز محبوب ترین هستید.
به دلیل اهمیت شناخت جایگاه و سیره امام مجتبی با «حجت الاسلام ابراهیم کاظمی» پژوهشگر کلام اسلامی و استاد مرکز تخصصی دارالإعلام لمدرسة اهل البیت(ع) گفتگویی انجام داده ایم که در ادامه می آید:
به عنوان اولین سوال تبیینی از سیره، اخلاق، زندگانی و منش امام حسن مجتبی(ع) داشته باشید؟
پیشاپش میلاد سراسر نور سبط اکبر پیامبر، حضرت امام حسن مجتبی(ع) را خدمت همه مسلمین جهان بالاخص شیعیان خاص آن حضرت در کشور عزیزمان، تبریک عرض می نمایم.
اما در خصوص سیره اخلاقی آن حضرت مطالب و سخن فراوان درمنابع حدیثی شیعه ذکر گردیده است. بهتر است قبل از ورود به بحث ابتداء شمه ای در مورد تعریف اخلاق و یا علم اخلاق خدمت همه عزیزان ارائه شود؛ زیرا که علم اخلاق با وجود ضرورتی که در زندگی همه انسان ها دارد در جامعه ما مغفول باقی مانده و مورد توجه جدی قرار نگرفته است.
اگر ما به عبارتی بخواهیم تمدن اسلامی را به رخ جهان بکشیم باید ابتداء اخلاق اسلامی را باید در جامعه پیاده کنیم. اخلاق اسلامی عبارت ازصفات روحی و باطنی خوب یا بد و اعمال و رفتار اختياري متناسب با آنها است. به طوری که منشأ عمل انسان به صفات باطنی بازگشت دارد.
چرا به سراغ سیره اخلاقی ائمه بالاخص وجود نازنین امام حسن مجتبی(ع) می رویم؟
این سوال پاسخ های فراوانی دارد که بنده به اختصار به چند علت متذکر می شوم.
اولین علت جایگاهی است که پیامبر اکرم(ص) برای ائمه ترسیم نمودند، مانند حدیث ثقلین که در این حدیث اهل بیت(ع) را در عرض قرآن کریم ذکر کرده و می توان گفت ائمه علیهم السلام قرآن ناطق هستند. قرآن بهترین معلم اخلاق بوده و طبیعتا اهل بیت برترین آموزگار اخلاق خواهند بود.
در روایت دوم: «عَنْ جَابِرِ بْنِ سَمُرَةَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ: لاَ يَزَالُ أَمْرُ اَلدِّينِ مَاضِياً حَتَّى يَلِيَ عَلَيْهِمْ اِثْنَا عَشَرَ رَجُلاً، ثُمَّ تَكَلَّمَ بِكَلِمَةٍ خَفِيَتْ عَلَيَّ، فَقُلْتُ لِأَبِي: مَا قَالَ؟ فَقَالَ: قَالَ: كُلُّهُمْ مِنْ قُرَيْشٍ(إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات،جلد۲،صفحه۱۱۱)، حدیث مشهور به حدیث دوازده خلیفه با مضمونی واحد ولی با عبارت‌های مختلف از چند راوی نقل شده است. مضمون این حدیث آن است که بعد از پیامبر دوازده نفر جانشین ایشان هستند. در نقل‌های مختلف از کلماتی مثل خلیفه، امیر، نقیب و امام استفاده شده است. نکته ای در این روایت است که حضرت می فرماید لا یزال امر الدین ماضیا. یعنی دائما باید در امر دین(ترویج معارف دین)یکی از ائمه اثناعشر وجود داشته باشند.
سومین علت عصمتی است که شیعه نسبت به حضرات معصومین(ع) قائل است. لازمه عصمت انتخاب معصوم از طریق نص و از جانب خداوند متعال می باشد. بنابراین شخصیتی که از جانب خداوند متعال برگزیده می شود دارای صفات کمال روحی و باطنی خواهد بود.
با بیان ادله فوق این مطلب روشن خواهد شد که تمسک به سیره اخلاقی امام حسن مجتبی(ع) به دلیل به عنوان جلوه دیگری از اخلاق پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم امری لازم و رجوع به سیره حضرت راهی برای آشنایی بیش تر با سیره نبوی و ارزش های ناب اسلامی است.
جامعه امروز ما چطور می تواند از ایشان به ویژه در حوزه بخشش و دستگیری از دیگران الگو گیری کند؟ همچنانکه رهبر معظم انقلاب نیز اخیرا بحث مواسات و همدلی را مطرح کرده اند.
باید گفت هر جامعه ای در اصول اخلاقی خود نیاز به الگوگیری از شخصیتی را دارد. مطرح شدن مسأله مواسات توسط مقام معظم رهبری در ایام بیماری کرونا، موقعیتی که بسیاری از هموطنان ما در مشکلات سخت معیشتی قرار گرفتهاند، می تواند با تمسک به کریم اهل بیت(ع) سبب ترویج این صفت اخلاق اجتماعی باشد.
وجود نازنین امام حسن مجتبی(ع) می تواند برترین الگو در این خصوص در جهان شمرده شود؛ زیرا در هیچ کجای از دنیا در هیچ مذهب و دینی نمی توانند چنین الگویی را برای خود در طول تاریخ نام ببرند. آنچه مهم به نظر می رسد در این مجال به آن توجه شود، نحوه مواسات است.
گاهی فقیری به انسان مراجعه می‌کند و انسان کمکی به آن فرد می کند اما این کمک سبب نجات آن فقیر از فقر نمی شود. گاهی اوقات انسان فقر را از بین می برد و کمک او شخص فقیر را از فقر نجات می دهد. به عبارتی حضرت در جهت تبیین این نوع مساعدت در جامعه اسلامی بودند.
روزی سائلی خدمت آن بزرگوار آمد و اظهار فقر کرد و برای آن حضرت دو بیت شعر خواند که مضمون آن چنین است: «چیزی ندارم که بفروشم و حوایج خود را رفع کنم، و حالم برگرفته ام گواه است و فقط آبرویم مانده، که می خواستم فروخته نشود؛ ولی امروز تو را خریدار یافتم، آبرویم را بخر و مرا از فقر نجات ده!» حضرت به آن کسی که تهیه مخارج در دستش بود، فرمود: «هر چه داری به این مرد بده که من از او خجالت می کشم!» دوازده هزار درهم موجودی را به او داد، چنانکه برای مخارج آن روز چیزی نماند، و جواب دو شعر را نیز چنین داد: «تو از ما با عجله چیزی خواستی، آنچه بود دادیم و بسیار کم بود. بگیر و آنچه داشتی آبرو حفظ کن و گویا که ما را ندیده ای و به ما چیزی نفروخته ای».
این سیره و منش امام مجتبی باید در زندگی مردم ما جاری و ساری باشد و هرکسی به اندازه توان خود به ویژه در دوران فعلی دست دیگران را هم بگیرد و تلاش کند قدمی در راه اثبات اطاعت و ولایت پذیری نسبت به این امام همام داشته باشد.
به عقیده شما چرا امام حسین(ع) این گونه از اموال خود می گذشت؟ دلیل این امر چیست؟
بخشش های حساب شده اما کامل و زیاد امام حسن مجتبی(ع) به این دلیل بود که نباید در جامعه اسلامی فقیری وجود داشته باشد، از این رو باید سعی شود تمام کمک های خیرخواهانه به این سمت و سو هدایت شود و روزی برسد که ریشه فقر در جامعه از بین برود.
بهترین دلیل برای اثبات این نوع مواسات بخشیدن چندین مرتبه تمام یا نصف ثروت امام حسن مجتبی(ع) به فقراء است. می توان گفت که بارزترین ویژگی امام مجتبی (ع) که بهترین سرمشق برای دوستداران او است، بخشندگی بسیار و دستگیری از دیگران است. ایشان به بهانه های مختلف، همه را از خوان کرم خویش بهره مند می ساخت و آن قدر بخشش می کرد تا شخص نیازمند بی نیاز می شد؛ زیرا طبق تعالیم اسلام، بخشش باید به گونه ای باشد که فرهنگ گدایی را ریشه کن سازد و در صورت امکان، شخص را از جرگه نیازمندان بیرون کند.
روزی حضرت مشغول عبادت بود. دید فردی در کنار او نشسته است و به درگاه خدا می گوید: «خدایا! هزار درهم به من ارزانی دار. حضرت به خانه آمد و برای او ده هزار درهم فرستاد. امام حسن (ع) هیچ گاه سائلی را از خود نمی راند و هرگز پاسخ «نه» به نیازمندان نمی فرمود و تمامی جنبه های معنوی بخشش را در نظر می گرفت.
آورده اند روزی امام مجتبی (ع) شنید مردی در دعا با پروردگار خویش با گریه می گوید: «خدایا! ده هزار درهم به من روزی بده. » امام وقتی سخن او را شنید سریع از مسجد به خانه برگشت و به همان مقدار درهم از خانه برداشت و به او داد. مرد، بسیار خوشحال شد؛ اما وقتی خواست سکه ها را ببرد نتوانست آن را حمل کند. رو به امام کرد و گفت: «اکنون دو نفر را صدا بزن که این سکه ها را برای من حمل کنند». امام، عبایش را از دوش برداشت و سکه ها را درون آن گذاشت و دستور داد تا آن را برای مرد ببرند؛ اما دیگر درهمی در میان نبود که به آن دو نفر بدهد. غلامان حضرت گفتند: والله ما عندنا درهم؛ دیگر [حتی ] درهمی نداریم، امام فرمود:: لَکنِّی أَرْجُو أَنْ یکونَ لِی عِنْدَ اللَّهِ أَجْرٌ عَظِیمٌ؛اما من امید پاداشی بزرگ از نزد پروردگار خویش دارم».
بنابراین امام حسن بهترین الگو در تبیین اخلاق اجتماعی در عصر حاضر است. آن ریشه کن سازی فقر در جامعه انسانی نه تنها در کشورهای اسلامی بلکه در کل جهان است.
نظر شما