به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، ماه مبارک رمضان در میان مردم ایران فرهنگ و آئین ها و مناسک خاصی دارد که هر منطقه با توجه به بافت فرهنگی و مذهبی خود این آئین ها را بجا می آورند، تا پیش از گسترش تکنولوژِی به شکل امروزی در بسیاری از مناطق ایران نقاره زنان در سحرهای ماه رمضان 2 ساعت مانده به اذان صبح کارشان را شروع می کردند تا به مردم سحر خیز اعلام کند چیزی تا اذان نمانده است و بعد از آن دعای سحر می خواندند و اذان می گفتند این رسم از حلول ماه رمضان تا حلول ماه شوال ادامه داشت،اما امروزه کم کم این سنت ها در میان مردم کم رنگ نر شده است درباره فرهنگ و آیین های ماه رمضان در میان مناطق مختلف ایران با «هوشنگ جاوید» پژوهشگر موسیقی نواحی و آیینی ایران و نویسنده کتاب «موسیقی رمضان در ایران» به گفتگو نشسته ایم که در زیر می آید:
آئین روایتگری های مذهبی همراه با دو تار نوازی در برخی از مناطق ایران در ماه رمضان مرسوم بوده است؟
در ماه مبارک رمضان در کنار آئین سحری خوانی آیین هایی بوقت افطار و شبانگاهی و برای بیدار شدن و تلاوت قرآن یک سری روایتگری های مذهبی هم در کنار آنها انجام می شده است که در میان در میان اقوام کرمانج و کرد و جنوب خراسان رایج بوده است و آنها این روایتگری مذهبی را با ساز دو تار انجام می دادند همچنین این روایتگری در بین اقوام ترک با ساز قوپوز انجام می شده است.
در روایتگری های مذهبی به چه روایتی از ائمه می پرداختند؟
در این شیوه مداحی هایی برای حضرت علی (ع) و داستان مختارنامه، دیوان مجلس و شعرهای عرفانی را نیز روایت گری می کردند، در برخی جاها این روایت گری به صورت نقالی بود که نقل مختار و روایت داوری حضرت علی (ع) نیز جزو برنامه های بسیار زیبایی بود که اجرا می کردند.
در برخی از مناطق ایران مثل جنوب خراسان در ماه مبارک رمضان جوانان مشاعره آوازی داشتند این رسم چگونه بوده است؟
در ماه رمضان در برخی از جاهای ایران رسم بوده است مثل جنوب خراسان که از سر شب تا دم صبح جوانان علاقه مند به هنر شعرهایی را می خواندند و مشاعره آوازی داشتند، چیزی شبیه هنر «ریزه خوانی» که در تهران هم مرسوم بوده است.
آئین «هوم بابایی» که در شب تولد امام حسن(ع) انجام می شده چگونه آئینی است؟
در ماه مبارک رمضان در کنار همه آیین هایی که داریم آیین های خاص هم کم نداریم مثل نیمه ماه رمضان که مصادف با تولد امام حسن (ع) است آئین «هوم بابایی» رواج داشته است. در این مراسم جوانانی جمع می شدند و در خانه مردم می آمدند و درخواست کمک می کردند و بعد از جمع آوری یک سری کمک ها در مسجد جمع می شدند و آن را بین خانواده های بی بضاعت تقسیم می کردند، اعتقاد داشتند چون امام حسن و امام حسین (ع) در شب نیمه ماه رمضان به خانه پیامبر(ص) می آمدند و پیامبر (ص) به آنها صله ای می دادند و آنها بر اساس این باور این حرکت را انجام می دادند.
در لیالی قدر و شبهای شهادت حضرت علی(ع) چه مراسم شبیه خوانی برپا می شده است؟
در شب های قدر تعزیه ها و شبیه خوانی های سوزناکی درباره حضرت علی(ع) و زندگی ایشان نیز اجرا می شود. از معروف ترین شبیه خوان ها شبیه خوانی امام حسن مجتبی(ع) است.
آیا آئین های شادی در شب های پایانی ماه رمضان برپا می شده است؟
در پایان ماه مبارک رمضان آیین های شادی برای رویت هلال ماه شروع می شود. همچنین در 27 ماه رمضان خانم ها جمع می شوند و کیسه مراد می دوختند و پارچه هایی را برش می زدند و فکر می کردند این کار خوش یمن است. روز 27 رمضان در فلسفه اسلامی روز بسیار مهمی است، اهل سنت این روز را همانند شب های قدر می دانند. در همین روز خانم ها در حین انجام کار ذکر و آواز می خوانند. در روز عید فطر آیات فطاری برپا می شود و همان افرادی که سحری خوانی می کردند و گلدسته خوانی می کردند، نمایش های شادی را برای مردم اجرا می کردند تا مردم را شاد کنند و مردم هم به پاس یک ماه خدمات آنها به آنها کمک های نقدی می کردند.
آیا آیین نقاره زنی در ماه رمضان تنها در هنگام سحر و در افطار انجام می شده است؟
بله؛ آیین نقاره زنی از ابتدا تا انتهای ماه رمضان یعنی از حلول هلال ماه رمضان تا هلال شوال هم در سحر و هم در افطار انجام می شده است که جزو آیین های موسیقیایی ماه رمضان است.
آیا در ماه رمضان بازی های خاصی هم مرسوم بوده که الان بدست فراموشی سپرده شده است؟
در ماه رمضان بازی های رمضانی هم داشتیم که متاسفانه این بخش از بازی ها رنگ باخته است. «سید احمد وکیلیان» در کتاب «رمضان در فرهنگ مردم ایران» اشاره ای به این بازی ها کرده اند ولی اگر کسی به دنبال این بازی های ماه رمضان می خواهد برود به صورت پراکنده می شود این بازی ها را در کتاب های پژوهشی پیدا کرد.
نظر شما