خبرگزاری شبستان_رشت، مهری شیرمحمدی؛ «گریستن در تنهایی سخت است، بی‌آنکه دوست، آشنا و یا فامیل در کنارت باشد. وقتی مادرم به‌خاطر کرونا رفت، در تنهایی خودم گریستم، در غربت و دور از شهر و دیارم، بی‌آنکه بتوانم چهره مادرم را در آخرین روزها ببینم. بی‌خداحافظی، حتی نتوانستم یک‌بار بر سر مزارش بروم. می‌گویند خاک گور سرد است و داغدیده را تسلی می‌دهد، اما گور فوت‌شدگان کرونایی، بر داغ دلمان اضافه میکند.» اینها روایت دوستی است که پس از ازدواج مجبور شد به‌خاطر شغل همسرش به اصفهان برود.
« چندماه بود که مادرم را ندیده بودم، دلم به تعطیلات عید خوش بود که راه‌ها بسته شد. آخرین تماس‌های تلفنی مادرم را به یاد دارم. مادرم شیوه‌های برقراری ارتباط تصویری را در فضای مجازی بلد نبود و با نیم‌بند سوادی که داشت، تنها می‌توانست شماره تلفن بچه‌هایش را بگیرد.» روایت داغدیده دیگری از مادری است که توانسته بود روز اول عید دم در حیاط و از فاصله دور او را ببیند، بی‌آنکه بتواند رویش را ببوسد و برایش آرزوی سلامتی کند.
«به‌خاطر کهولت سن پدر و مادرم، همیشه نزدیک آنها خانه اجاره می‌کردم. تمام اسفند ماه فقط تماس تلفنی داشتیم، به‌واسطه شغلم که تعطیل‌بردار نبود، می‌ترسیدم ناقل کرونا باشم برای همین اصلا حضوری به دیدنشان نرفتم. روز اول عید به خانه کودکی‌هایم رفتم، مادرم روی ایوان ایستاد و من از فاصله دور بین حیاط و دم در با مادرم دیدار داشتم، حالا مادرم از دست رفته است بدون آنکه بتوانم یک دل سیر او را در آغوش بگیرم.»
بهار ۹۹ با سوگواری همراه بود، خیلی از خانواده ها شیرینی سال نو را نچشیدند. روزهای پایانی سال ۹۸، مرتب صدای آژیر آمبولانس در شهر می‌پیچید و پرچم‌ها، اعلامیه‌های فوت و بنرهای تسلیت، جلوی آپارتمان‌های زیادی نصب شده بود. در متن بسیاری از اعلامیه‌های فوت‌شدگان قید شده بود،« برگزاری مراسم یادبود پس از بهتر شدن شرایط انجام می‌شود.» حالا اخبار جدید در حوزه پزشکی می‌گوید، ویروس کووید ۱۹ قرار نیست حالا حالاها دست از سرما بردارد و ممکن است که کل سال بماند.
بحران کرونا، مردم را تنهاتر از گذشته کرده است. پس از نگرانی از مشکلات بهداشتی و اقتصادی ایجاد شده ناشی از شیوع کرونا، اکنون کارشناسان بهداشتی نگران بغض‌های فروخورده خانواده‌هایی هستند که در تنهایی خود برای عزیزان از دست رفته گریستند. از برگزاری مراسم های سوگواری خبری نیست و خانواده‌های داغدار برگزاری مراسم‌های یادبود را به پس از بهتر شدن شرایط موکول کرده‌اند.
عضو انجمن علمی مددکار اجتماعی کشور معتقد است؛ موضوع سوگ‌های حل نشده در دوران پسا کرونا، یکی از دغدغه های آینده کشور خواهد بود و باید خدمات متمرکز مشاوره و بهداشت روان و مددکاری اجتماعی، به صورت داوطلبانه و رایگان و به‌دور از مسائل امنیتی هرچه سریع‌تر به سمت خانواده های مصیبت دیده هدایت شود.
جواد اسماعیل پور با بیان اینکه سوگ های حل نشده در پسا کرونا، یکی از دغدغه هایی است که در آینده ممکن است گریبان بسیاری از خانواده‌ها را در ایران و دنیا بگیرد، اظهار کرد: مساله سوگ‌های حل نشده یا بیماری‌های نوظهور سوگ بیماری‌زا، اگر مدیریت نشود، به‌زودی شاهد ازدیاد آسیب‌های روانی در خانواده‌های داغدیده خواهیم بود.
این پزشک و کارشناس آسیب‌های اجتماعی ضمن تشریح مراحل مختلف یک سوگواری معمولی بیان کرد: در مرگ و میر ناشی از حوادث ناگوار غیرمنتظره نظیر سیل، زلزله، جنگ و اخیرا گسترش ویروس کرونا در دنیا، اگر پنج مرحله طبیعی سوگواری بیش از ۶ماه تا یکسال بین اعضای خانواده متوفیان به‌دلایلی مانند قرنطینه و فاصله‌گذاری اجتماعی ناشی از شیوع ویروس کووید ۱۹ محدود و به تعویق بیفتد، فرد به دلیل عدم فرصت برای طی کردن مراحل نرمال سوگواری، دچار سوگ حل نشده و به دنبال آن بحران‌های روحی روانی می‌شود.
وی افزود: در همه جوامع و با کمی تفاوت در جامعه ایرانی، برگزاری مراسم تدفین، تشیع و گرامی‌داشت متوفی، با شکوه و احترام خاصی برگزار می‌شود و برگزاری این‌گونه مراسم یادبود و تسلی‌خواهی با شرکت همدلانه دوستان و آشنایان، به خانواده داغدیده کمک میکند منطقی‌تر با این فقدان کنار بیاید.
اسماعیل پور ابراز کرد: یک فرد فارغ از میزان وابستگی عاطفی و میزان غرابت و مدت زمان زندگی که با متوفی داشته، مراحل مختلفی را در سوگواری طی میکند؛ نخست انکار و دوری‌گزینی است. این مرحله ممکن است طولانی یا کوتاه مدت باشد، فرد گوشه گیر شده و روابط اجتماعی خود را محدود میکند.
عضو انجمن علمی مددکاری اجتماعی کشور با بیان اینکه بعد از انکار، آرام آرام متوجه می‌شود چه اتفاقی افتاده و دچار خشم نسبت به خود، اطرافیان، متوفی و یا نسبت به جهان می‌شود، خود یا دیگران را مقصر می‌داند که چرا چنین اتفاقی افتاده و عزیزش را از دست داده است اضافه کرد: مرحله سوم، چانه‌زنی انکار است، میل به جستجو در اتفاق رخ داده، مرور کردن خاطرات... . بارها و بارها درباره متوفی صحبت کردن، سرزنش خود که اگر زنده می‌ماند، بهتر و بیشتر مراقب او می‌بود و اگر خداوند شانس دوباره به او بدهد، جبران خسارت میکند. در این مرحله فرد احساس گناه و شرم میکند و این یک نوع تسکین برای فرد از دست رفته است.
اسماعیل پور با بیان اینکه مرحله بعد افسردگی است افزود: اندوه مصیبت به‌نحوی است که فرد را دچار افسردگی میکند، کرختی و بی‌حوصلگی، عدم رسیدگی به ظاهر و بهداشت خود. در این مرحله نوع روابطش با نزدیکان تحت الشعاع قرار گیرد، فرد در یک مرحله بی‌تفاوتی و بی‌حاصلی سپری میکند و مدام می‌گوید؛ کاش زنده نبودم و این روزها را نمی‌دیدیم. به‌تدریج به مرحله پذیرش و قبول می‌رسد و این واقعیت را قبول میکند که همه ما روزی خواهیم مرد و برای فرد از دست رفته دعا و خیرات کرده و آرزو میکند که در پیشگاه خداوند جایش نیکو باشد.
این کارشناس آسیب‌های اجتماعی با بیان اینکه اطرافیان نقش مهمی در گذار این مراحل خواهند داشت، افزود: برگزاری مراسم‌های تشیع و تدفین آبرومندانه و در خور شان و احترام متوفی، برگزاری مراسم‌های یادبود فردی و جمعی، حاضر شدن بر سر مزار و خیرات و مبرات برای شادی روح از دست رفته، و مشارکت‌های اجتماعی و دوستان در برگزاری این مراسم‌ها به فرد کمک میکند زودتر پنج مرحله سوگواری را طی کند و واقعیت را بپذیرد.
اسماعیل پور با اشاره به فوت‌های دسته‌جمعی در حوادث ناگواری همچون سیل و زلزله ابراز کرد: در شرایط خاصی که فرصت سوگواری ممکن نباشد، آسیب‌های اجتماعی بیشتر است. سوگ‌های حل نشده پسا کرونا و عدم برگزاری مراسم‌های یادبود، بسیاری از خانواده‌ها را دچار بحران کرده است.
به‌نظر وی خانواده‌های داغدیده از کرونا نسبت به سایرین دچار «تروما در تروما» شده‌اند. عدم دسترسی و محدودسازی به خانواده‌های نزدیک، یک ضربه و ترومای مضاعف بر روح و روان آنها ایجاد کرده است.
این کارشناس آسیب‌های اجتماعی ادامه داد: در چنین شرایطی سیستم‌های بهداشت و درمان به‌ویژه مشاوران و مددکاران اجتماعی می‌باید با مکانیزم ای صحیح و اطلاعات از پیش تعیین شده، به‌دور از مسائل محرمانه و امنیتی و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری های اجتماعی، هرچه سریع‌تر نسبت به کاهش آسیب ناشی از سوگ بیماری زا در فرصت باقی مانده حل کنند.
اسماعیل پور با بیان اینکه فرصت برگزاری مراسم سوگواری در فرهنگ ما ۲۱ تا ۴۰ روز است، افزود: اگر سوگ حل نشده به هر دلیلی ۶ماه تا یکسال باقی بماند، آسیب‌های روانی بسیاری بعد از آن ایجاد می‌شود.
وی با اعتقاد بر اینکه باید خدمات اجتماعی رایگان در اختیار این خانواده‌ها قرار گیرد تصریح کرد: تیم‌های داوطلبی از انجمن‌های مددکاری در کشور وجود دارد که می‌توانند به خانواده‌های آسیب‌دیده کمک کنند و باید زمینه‌های لازم برای خانواده‌های داغدار جهت تخلیه‌های هیجانی نظیر، گریه و مویه، ابراز خشم و گله‌گزاری و همچنین بازخوانی و واگویه خاطرات عزیز از دست رفته در سریع‌ترین زمان بعد از عادی شدن اوضاع صورت پذیرد.
نظر شما