حجت‌الاسلام محمدحسین پوریانی، مدرس حوزه و مدیر مرکز مطالعات فرهنگی اجتماعی پژوهشگاه فرهنگ و علوم انسانی پیرامون نقش تولید علم دینی در توسعه و تعالی جامعه بشری به خبرنگار شبستان گفت: بومی‌سازی علوم یعنی منطبق کردن علوم انسانی با فرهنگ، زبان، دین و آیین جامعه خودمان که بر اساس آن بتوان به نیازها و مسایل جامعه پاسخ داد، نکته مطرح در بومی‌سازی علوم این است که بومی‌سازی بایستی بر اساس انسان‌شناسی، هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و روش‌شناسی الهی اسلامی باشد و هم به سطح ظاهری، باطنی و آخرت گرایی و هم به بعد مادی و معنوی توجه داشته و از یک نوع جامعیت کافی و وافی برخوردار باشد.
جهان‌بینی اسلامی با جهان‌بینی غرب متفاوت است
وی با بیان اینکه جهان‌بینی ارزش‌های اسلامی و فرهنگ ایرانی در بسیاری از موارد با فرهنگ غیر اسلامی و جهان‌بینی غرب متفاوت است، اظهار کرد: خاستگاه این دو به ویژه علوم انسانی جدید با علوم انسانی که در جامعه ما وجود دارد متفاوت است، یعنی ارزش‌ها و هنجارهای آنها با هم منطبق نیستند، بنابراین برای شناخت ابعاد مختلف انسان در علوم انسانی صرفا بکارگیری علوم تجربی و نگاه کمیت‌گرایی کافی و وافی نیست و در علوم انسانی دخیل بودن جهان‌بینی نظام ارزشی و فرهنگی بسیار بالا می باشد.
حجت‌الاسلام پوریایی ادامه داد: از این منظر می‌توانیم بگوییم که در بومی‌سازی یک سرمایه فرهنگی و اجتماعی وجود دارد که در اندیشه تک تک آحاد جامعه ایران باید آن را اشاعه و احیا کنیم، زیرا نوع تلقی که امروزه از علم در جامعه وجود دارد متفاوت است؛ بنابراین رویکرد ما در بومی‌سازی یک رویکرد ترکیبی و تلفیقی بوده که هم نگاه منوتیک تصویری هم نگاه انتقادی و تاریخی و هم نگاه حساس‌گرایانه در آن وجود دارد که این امر با خمیرمایه اصلی فرهنگ ما قابل انطباق است.
نخبگان حوزوی و دانشگاهی مؤلفه های اصلی بومی‌سازی را در بدنه نظام آموزشی احیا کنند
این مدرس حوزه خاطرنشان کرد: این بومی‌سازی معطوف به یک فرآیند ارگانیکی مانند فرهنگ، زبان، تجربه و تاریخ جامعه بوده و یک پروسه و یا پروژه نیست، از این رو نخبگان حوزوی و دانشگاهی بایستی این ویژگی‌ها، شاخص‌ها، مختصات و مؤلفات اصلی بومی‌سازی را در بدنه نظام آموزشی حوزوی و دانشگاهی از طریق برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی که از مطالبات مقام معظم رهبری نیز هست احیا و طراحی کنند.
مدیر مرکز مطالعات فرهنگی اجتماعی پژوهشگاه فرهنگ و علوم انسانی با اشاره به ضرورت توجه به تولید علوم دینی در جامعه تصریح کرد: ضرورت تولید علم دینی در جامعه این است که اگر ما بخواهیم جامعه‌ای پیشرفته داشته باشیم باید مسایل و مشکلات جامعه را بر اساس روش‌های بومی خودمان حل کنیم برخی از افراد این را سخت می‌پندارند، بنابراین اگر برنامه‌ریزی عالمانه و دقیقی داشته باشیم می‌توانیم بسیاری از مشکلات جامعه خود را حل کنیم، با توجه به اینکه بسیاری از آسیب‌های موجود در جامعه ناشی از این است که ما آن اندیشه را به بدنه علمی جامعه تزریق نکردیم و آن هم باید متناسب با روش‌های بومی خودمان باشد.
فاصله آموزش حوزه و دانشگاه از موانع و مشکلات بومی‌سازی علوم انسانی
وی، فاصله آموزش حوزه و دانشگاه را یکی از موانع و مشکلات بومی‌سازی علوم انسانی خواند و گفت: این دو با هم موازی و متناسب نبوده و با ارزش‌ها، باورها و اعتقادات جامعه خودمان طراحی و تنظیم نشدند، شاید یکی از این آسیب‌ها همان آثار تجربی بودن است، ما باید از این مسئله فاصله بگیریم؛ البته این امر نباید به معنای تعطیل کردن علوم انسانی در مراکز علمی باشد. ما متون فراوانی در این زمینه داریم که باید تولید و بازخوانی کنیم. در جهان‌بینی غربی علوم انسانی فعلی ناشی از تفکرات اومانیستی، سکولار و نسبی‌گرایی است که در بدنه آموزه‌های ما هم درهم‌تنیده که این امر یکی از آسیب‌های جدی می‌باشد که نیازمند پالایشی اساسی است.
حجت‌الاسلام پوریانی به ارایه راه حل های رفع این مشکلات اشاره کرد و افزود: یکی از راه‌حل‌ها این است که علوم انسانی با محورهای مشخص از متن دین استخراج شود و فرآورده‌هایی را که ما در طول 30 سال تولید کردیم خوب مورد آسیب‌شناسی قرار گیرند و راه‌حل مناسبی برایشان در نظر گرفته شود.
وی بومی‌سازی مجدد در علوم انسانی را از دیگر راه‌های بومی‌سازی علوم در کشور خواند و تصریح کرد: باید تمام افراد جامعه، معلمان و اساتید در مقاطع آموزش عالی، دانشگاه‌ها و مدارس به این باور برسند که با استفاده از متون دینی خودمان می‌توانند مشکلات جامعه را حل کنند، در این صورت است که در تولید علم دینی موفق خواهیم شد.
ارایه الگو و مدل راه حلی برای بومی سازی علوم انسانی
این مدرس حوزه با بیان اینکه ارایه الگو و مدل در سطوح مختلف از دیگر راه های حل مشکل بومی‌سازی علوم انسانی است، اظهار کرد: استفاده از دیدگاه متفکران مسلمان در عرصه دانش کمک زیادی در برون‌رفت از آسیب‌های موجود می‌کند، یعنی اینکه نخبگان حوزه و دانشگاه به صورت تخصصی در رشته‌های جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و علوم انسانی ورود پیدا کرده و آنها را با استفاده از دانش اسلامی بومی‌سازی کنند، زیرا امروزه ادبیات تولید شده و ما بایستی در محتوا ورود پیدا کنیم.
وی نقد و بومی‌سازی علوم انسانی همگام با نیازها و شرایط مقتضیات فرهنگی را نیز از جمله راه‌های حل مشکل بومی‌سازی علوم انسانی عنوان کرد و افزود: بازتعریف نظریه‌های علوم انسانی با استفاده از مبانی جهان‌بینی اسلامی که منجر به نظریه‌پردازی در زمینه علوم انسانی باشد راهی برای حل این مشکل است، زیرا امروزه بسیاری از ناکارآمدی‌های موجود در دانش ناشی از این است که ما از جهت‌گیری اندیشه‌ای خودمان استفاده نمی‌کنیم.
مفاهیم قرآنی را در تقویت بومی‌سازی علوم انسانی به کار گیریم
مدیر مرکز مطالعات فرهنگی و اجتماعی پژوهشگاه فرهنگ و علوم انسانی با بیان اینکه استفاده از مفاهیم قرآنی در تقویت بومی‌سازی علوم انسانی نقش بسزایی دارد، تصریح کرد: ما می‌توانیم از آیات، روایات و اندیشه‌های متفکران در زمینه‌های اقتصادی، روان‌شناسی، علوم تربیتی و جامعه‌شناسی را استخراج کنیم و با آموزش در سطوح مختلف جامعه افراد را به این باور برسانیم.
وی ادامه داد: هر چند به صورت پراکنده در این زمینه اقداماتی صورت گرفته، اما به صورت منسجم و اینکه با نیازهای فعلی جامعه مطابقت داشته باشد به صورت هوشمند و عالمانه کمتر کار شده است.
حجت‌الاسلام پوریایی با بیان اینکه وزارت علوم و وزارت آموزش و پرورش نقش مهمی در بومی‌سازی علوم انسانی دارند، خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه وزارت علوم باید ذهن و فکر جمعیت کثیری از جامعه را درگیر بومی‌سازی علوم انسانی کند، اما با وجود انجام برخی از اقدامات، نتوانسته در این عرصه کار قابل توجهی انجام دهد.
وی با اشاره به مشکلات و موانع موجود در حوزه کاربردی و نظری بومی‌سازی علوم انسانی اظهار کرد: با توجه به اینکه فرآورده‌های زیادی در این زمینه داریم و کتاب‌ها و نظریه‌های مختلفی توسط اندیشمندان و متفکران در این زمینه نوشته شده است ولی به دلیل عدم ساماندهی و برنامه‌ریزی در سطح جامعه به عنوان یک راهکار عملی ارایه نشده‌اند.
عدم تلقی علوم انسانی به عنوان یک علوم درجه یک
این استاد حوزه با اشاره به شاخصه‌ها و امتیازات علوم انسانی یادآور شد: یک مشکل اساسی که در جامعه ما وجود دارد این است که علوم انسانی را به عنوان یک علوم درجه یک تلقی نمی‌کنیم ولی علوم ریاضی و تجربی را به عنوان یک علوم درجه یک قبول داریم، در صورتی که در کشورهای خارجی افراد با استعداد و باهوش به سمت علوم انسانی گرایش پیدا می‌کنند.
حجت‌الاسلام پوریایی ادامه داد: تغییر هویت فکری و اندیشه انسانی مهم‌تر از ابعاد سخت‌افزاری است، زیرا امروزه بخش سخت‌افزاری به راحتی قابل ترسیم است و این تغییر اندیشه انسان است که باید در کنکور و مراکز علمی و پژوهشی در اولویت قرار گیرد.
پایان پیام/
نظر شما