در اسلام حسن، عشق و ابداع، خالق هنر است

دبیر علمی هشتمین دوسالانه ملی نگارگری درباره دوگانگی موجود میان بهره گیری از تکنیک هنری در کنار تزکیه روحی هنرمند در هنر اسلامی به خبرنگار شبستان گفت: این چالش زمانی به وجود می آید که بخواهیم میان زیبایی از منظر غرب جدید و اسلام تجمیع کنیم. مبانی زیبایی شناسی جدید غرب (استتیک) مبتنی بر وجوه حسی است در حالی که در اسلام هیچ یک از این مولفه ها ملاک نیست. در اسلام حسن، عشق و ابداع به عنوان شاخصه اصلی خلق اثر هنری مطرح می شود.

سلیمان سعیدآبادی در ادامه، میان دو مفهوم «ابداع» در نگرش اسلامی و آنچه امروز «خلاقیت» نامیده می شود تفاوت قائل شد و تاکید کرد: ابداع، ریشه در صفت بدیع خداوند دارد و زمانی حاصل می شود که هنرمند، سالم و پاک بر هنر خود متمرکز شود تا در نتیجه آن اثری تازه به وجود بیاورد، در اینجا این هنرمند نیست که اثر را خلق کرده و این نوآوری او اکتسابی نیست، بلکه هنر از عالم معنا به هنرمند افاضه شده است.

به گفته او اختلاف جدی میان مبانی هنر سنت و مدرنیته وجود دارد و موضوعیت «من» و شکل‌گیری «اومانیست» است که به نگرش پوزیتیویستی به جهان می‌انجامد و ملاک وجود هر چیز را درک حسی آن در نظر می‌گیرد تا خود به خود ماورا را انکار کند. اما او معتقد است که با این پیش‌فرض‌ها نمی‌توان به هنر اسلامی وارد شد.

این پژوهشگر هنری همچنین با اشاره به اینکه تاکنون در ایران به مبانی معنوی هنر اسلامی به طور جدی پرداخته نشده تصریح کرد: آنچه امروز درباره مبانی حکمی هنر اسلامی در دست ماست متعلق به نظریه پردازان عرفانی غربی چون بورکهارت شوان و ... است؛ تا آن جا که نخستین بار واژه «سنت» را رنه گنون -فیلسوف فرانسوی که به مصر رفت، مسلمان شد و تا پایان عمر در آنجا بود- به کار برد.

دبیر علمی هشتمین دوسالانه ملی نگارگری در بخش دیگری از سخنان خود به بررسی همراهی هنر ایرانی با حکمت اسلامی تا دوره صفویه و پس از قاجار پرداخت و گفت: خلق آثار هنری تا پایان دوره صفویه بر اساس مبانی حکمت اسلامی بود اما از صفویه به بعد شکافی میان هنر و مبانی حکمی اسلام به وجود می‌آید، البته در دوره قاجار در زمینه تذهیب قرآن حرکت‌های ارزشمندی صورت می‌گیرد اما نقاشی ایرانی با هنرمندانی چون کمال‌الملک، صنیع‌‌الملک و ... گرایش جدی به غرب پیدا می‌کند.

سعیدآبادی در پایان، وضعیت نگارگری و شاخه‌های مرتبط با آن را در سال‌های پس از انقلاب این طور تشریح کرد: از سال 55 تا 65 را باید دهه اساتید دانست، اساتیدی که تکنیک را آموخته و به فعالیت هنری مشغول شدند اما از سال 65 تا دهه 80 همین اساتید تربیت شاگردان را بر عهده گرفتند که این شاگردان نیز از سال 80 تاکنون به کسب تجربه و آزمون و خطا پرداخته اند.

پایان پیام/