تعطیلی کافه هایی که بخشی از بار فرهنگی جامعه را به‌دوش می کشند

خبرگزاری شبستان_ رشت، مهری شیرمحمدی؛ پشت پنجره‌هایش، گل‌های شمعدانی بر رهگذران می‌خندید. از وقتی همزمان با جشن نوروز بل سال ۱۳۹۷ «کافه موزه رشت» در خیابان معلم افتتاح شد، بسیاری با برنامه‌های فرهنگی کافه موزه خو گرفتند.

نوشیدن چای و قهوه بهانه‌ای بیش نبود تا از نمایشگاه تمبر شیلات دیدن کنند و یا تابلوهای رشتی‌دوزی «عالیه صادقی» را ببینند، در نشست‌های فرهنگی با حضور بزرگان و مفاخر گیلان شرکت کرده و یا از مراسم رونمایی یک کتاب تازه منتشر لذت ببرند.

کافه‌ای که زمانی قسمتی از باغ بزرگ مرحوم «الله وردی وطن آبادی» بود، مدتی است با آمدن ویروس کویید۱۹، گوشه دنجش را برای گپ و گفت‌های دوستانه و اجتماعات فرهنگی تعطیل کرده است.

۵۰ روز است که شمعدانی‌های کافه موزه پشت به حصارهای کافه، به گل‌های دمیده بر باغ وطن آبادی در آن سوی خیابان می‌نگرند، همچون داستان طوطی و بازرگان مولانا که از بهشت هندوستان خود جدا مانده باشند. با این حال، با وجود بسته بودن کافه موزه رشت، ۲ نفر از همسایه‌های کافه به شمعدانی‌ها، از پشت حصارها آب می‌دهند تا امید در دل‌ها نخشکد و دوباره امید زندگی جوانه بزند.

«کافه هنر ناسوده» نیز پیش از شیوع کرونا، روزهای خوشی داشت از انجمن‌‌های شعر و ادبی که در محل کافه برگزار می‌شد تا برنامه‌های نقد ادبی، آن هم به‌واسطه شاعر بودن مدیریت کافه. خانه قدیمی «میراب محله باقرآباد» که می‌رفتید، در همان سالن ورودی، کتاب‌هایی که در چند ردیف تا سقف چیده شده، علاقمندان را به اندکی مطالعه همراه با نوشیدن یک فنجان چای قندپهلو ترغیب می‌کرد. تازه درخت حیاط کافه هنر ناسوده به شکوفه نشسته بود که با وزش کرونا، نفسش در سینه حبس و به‌ناچار درب این کافه هم بسته شد.

سینا جهانی می‌گوید: دو نفر به‌طور دائم در این کافه شاغل بودند و مکان کافه هم اجاره‌ای است و طی ۲ ماه اخیر با وجود مشکلات اقتصادی پیش آمده ناشی از بسته شدن کافه، اجاره بها را پرداخت کرده‌ایم.

مدیریت کافه هنر ناسوده با اشاره به شوک وارده به جامعه ناشی از شیوع ویروس کرونا اظهار می‌کند: فکر می‌کنم پس از پایان این بحران باز هم مردم تا مدت‌ها از اجتماع و تجمع‌های دوستانه پرهیز داشته باشند و اگر هم اندک دورهم نشینی‌هایی برپا شود، با احتیاط خواهد بود. بنابراین طبیعی است که حتی پس از کرونا، باز هم شاهد تعطیلی کافه‌ها یا عدم استقبال از کافه‌ها باشیم، پس مشکلات اقتصادی کافه‌ها همچنان ادامه خواهد داشت.

با این حال سینا جهانی امید به روزهای پساکرونا دارد تا باز هم نشست‌های کتابخوانی در کافه هنر ناسوده برگزار شود و در این‌باره می‌گوید: نگاه مدیران کافه هنر ناسوده تنها تجاری نبود، درست است که تامین هزینه‌های نگهداشت کافه برای مدیریت بسیار مشکل شده است، اما هدف غائی ما ایجاد یک محیط فرهنگی بود و امیدواریم بتوانیم پس از کنترل این بیماری دوباره چراغ کافه را روشن کنیم و این اطمینان را به علاقمندان کافه نشان خواهیم داد که با رعایت موازین بهداشتی پذیرای آنها خواهیم بود.

در انتهای محله ساغریسازان رشت و پشت به عمارت «نصرت اعظم سمیعی»، بخشی از یک عمارت دو طبقه از اواخر دوره قاجار به‌جا مانده است. خانه‌ای با معماری بومی و بالکنی رو به حیاط و سقفی سفال‌پوش و دو حیاط اصلی و فرعی با درختچه‌های آزالیا.

پاییز گذشته بود که این خانه زیبا به همت دو بانوی جوان و خوش ذوق به‌عنوان «کافه » تغییر کاربری داد و فعالان فرهنگی، به سرپا ماندن یک عمارت قدیمی دوره قاجار امید بستند. اگرچه مدت زیادی از تغییر کاربری این عمارت به گوشه دنجی به نام «کافه چرخ» نمی‌گذرد، ولی ویروس کرونا موجب بسته شدن کافه چرخ شد و مشکلات اقتصادی ناشی از آن، امید بر احیای اصولی این عمارت را نیز در هاله‌ای از ابهام فرو برده است.

این کافه – که به‌صورت خانوادگی اداره می شد- حالا با مشکلات مضاعفی روبرو شده است. مدیریت کافه چرخ می‌گوید: ممکن است مشکلات پیش آمده ناشی از شیوع ویروس کرونا برای هر کافه‌ای متفاوت باشد. هر کسب و کاری پیچیدگی‌های مربوط به خود را دارد و هرچقدر تازه تاسیس باشد، قطعا آسیب‌پذیرتر است.

نسیم توکلی می‌افزاید: با توجه به اینکه کافه چرخ به‌تازگی یعنی از آبان سال گذشته افتتاح شده، وضعیت کنونی بسیار ناامید کننده است، زیرا بخش زیادی از سرمایه اولیه ما برای مرمت خانه هزینه شد و انتظار داشتیم هزینه تکمیل مرمت، با درآمد کافه تامین شود.  در ماه های نخستِ بازگشایی کافه، به دلیل استقبال شهروندان، شرایط امیدوار کننده بود و تداوم این روند نویدبخش سوددهی در ماه‌های آتی و ادامه مرمت بنا را می‌داد.

وی با ابراز تاسف از شرایط اقتصادی پیش آمده، ابراز می‌دارد: تبعات اقتصادی کرونا برای ما بسیار سنگین بود، زیرا با توجه به قدمت بنایی که عمر آن به اواخر دوره قاجار می‌رسد، در صورت عدم رسیدگی خیلی زود تخریب می‌شود و ما اکنون ناچاریم علاوه بر پرداخت کرایه، هزینه‌های مربوط به بازسازی را هم پرداخت کنیم، آن هم در شرایطی که ۲ ماه است کافه تعطیل بوده و درآمدی کسب نکرده است.

توکلی با بیان اینکه ویروس کرونا رفتارهای اجتماعی مردم را شدیدا تحت تاثیر قرار داده، ادامه می‌دهد: فکر می‌کنم تا زمانی که بیماری به‌صورت کامل از بین نرفته باشد، مردم به‌نوعی از اجتماع گریزان باشند. در صورتی که این اطمینان وجود داشته باشد که بیماری به‌طور کامل ریشه‌کن شود، می‌توان امیدوار بود که شرایط ارتباطی مردم کم کم به حالت عادی بازگردد.

مدیریت کافه چرخ با تصریح اینکه رکود اقتصادی پس از کرونا، اغلب مشاغل را با مشکلات زیادی مواجه می‌کند و احتمالا بخش زیادی از کسب و کارها نتوانند سرپا بمانند می‌افزاید: حتی مشاغلی که با شرایط جدید روند فعالیت خود را ادامه می‌دهند، همانند سابق نخواهد بود. افراد زیادی درآمدشان کاهش می یابد، پس قطعا هزینه‌های غیرضرور زندگی را حذف می‌کنند و اینجاست که نمی‌توان امیدوار بود کافه‌ها رونق گذشته را خواهند داشت. تعدیل نیروی انسانی، کاهش هزینه‌ها و افزایش قیمت‌ها، بخشی از این تبعات اجتناب‌ناپذیر است و امیدواریم کافه‌نشینی در شرایط پسا کرونا، مختص یک طبقه خاص و مرفه نماند.