سفر مجازی به کشف داستان های ناشناخته پاسارگاد/ آرامگاهی منسوب به کمبوجیه

خبرگزاری شبستان - شیراز:

ویروس کرونا باعث شد تا نوروز امسال، مردم از بازدید مرکز های تاریخی و سیاحتی دور شوند، این گزارش شما را با یکی از اماکن تاریخی این استان آشنا می کند و شما را دعوت می کند تا در خانه بمانید و بعد از شکست کرونا، حتما از این مرکز سیاحتی بازدید کنید.

شاخص ترین، بنای تاریخی مجموعه جهانی پاسارگاد، آرامگاه کوروش است که بنای این آرامگاه با چنان مهندسی مستحکمی ساخته شده است که پس از گذشت حدود 25 قرن، همچنان پابرجا مانده است. مساحت آرامگاه کوروش، 156 متر مربع و ارتفاع آن حدود 11 متر است که سنگ های آن بدون هیچ ملاتی و با بست فلزی روی هم سوار شده اند.

اجرای بنای آرامگاه در هفت طبقه، نماد مقدس بودن عدد هفت برای ایرانیان باستان است و ساختار آرامگاه از 2 قسمت تشکیل شده که یکی شامل 6 پلکان و دیگری، اتاقکی حدود سه متر و ارتفاع 2 متر است که کوروش در آن دفن شد.

کاروانسرای مظفری، کاخ اختصاصی کوروش، کاخ بار عام، تل تخت و ... از دیگر آثار تاریخی بر جای مانده در دشت وسیعی است که مجموعه جهانی پاسارگاد در آن قرار دارد. اما در این محوطه، آرامگاه منسوب به کمبوجیه، روایت های متفاوتی را به خود نسبت داده است.

یک اثر پر ابهام

در میان آثار بناهای تاریخی بر جای مانده در مجموعه پاسارگاد، بنایی شبیه به کعبه زرتشت در نقش رستم فارس، به چشم می خورد که در مورد کاربرد و ماهیت آن، ابهامات و نظرات مختلفی وجود دارد. بنایی که چهارگوش و برج مانند ساخته شده و دارای پنجره های کور است. امروز کمی جلوتر از کاخ اختصاصی و بارعام ر جوعه جهانی پاسارگاد، دیواره ای به چشم می خورد که حدود 14 متر ارتفاع دارد. عده ای این بنا را آرامگاه «کمبوجیه» فرزند کوروش می دانند و شماری آن را گنج خانه و محل نگهداری اسناد هخامنشی می دانند. بر اساس نظر برخی کارشناسان باستان، این بنا، نیایشگاه یا آتشگاه بوده که چیزی شبیه به آن در ابعاد کوچکتر در کعبه زرتشت نقش رستم نیز بر جای مانده است. این بنا در دوره اسلامی به «زندان سلیمان» نیز معروف شد که هنوز هم با این نام شناخته می شود و دارای 10 پنجره کور است که با سنگ های سیاه، قاب شده اند. 

 برج سر به مهر

برجی که با عنوان «زندان سلیمان» شناخته می شود و قدمت هخامنشی دارد اما رازهای سر به مهر تاریخی زیادی به خود نسبت داده است. برخی معتقدند که کاربرد برج سنگی، مرکز نگهداری آتش و برگزاری مراسم آئینی بوده و برای رسیدن به اتاقک بالای برج باید از 29 پله گذر می شد. از نظر معماری شباهت هایی میان آرامگاه کوروش و بنای آتشگاه یا آرامگاه کمبوجیه وجود دارد و ورودی مشابهی در آنها اجرا شده است.

فاتح مصر

در حالیکه کمبوجیه، فاتح مصر بود، در کتیبه های پارسی باستان، نام چندانی از آن نیامده اما نامش در متون مصری و بابلی، ذکر شده است. گرچه داریوش اول هخامنشی در کتیبه ای همچون بیستون، شرح و ماجرای دوران خود را به تفسیر می نگارد اما در دوران قبل از او شرحی به شکل کتیبه از اقدامات نظامی هخامنشی بر جای نمانده است.

نام کمبوجیه در منشور حقوق بشر کوروش به عنوان فرزند وی می آید و در یک رویدادنامه از شاه بابلی و متعلق به 538 سال قبل از میلاد به نام کمبوجیه اشاره شده است و در سنگ نوشته بیستون نیز شرح مختصری از کمبوجیه می آید. منبع بسیاری از وقایع تاریخی هخامنشی، نوشته های «هرودوت»، مورخ یونانی است اما در مورد کمبوجیه توصیفاتی می کند که با نوشته های مصری در مورد این شاه هخامنشی، مغایرت دارد. پس از فتح مصر توسط کمبوجیه، مصریان او را به عنوان فرعونی از دودمان بیست و هفتم مصر، پذیرفتند اما هرودوت به واسطه خصومت با پارسیان، در نوشته هایش از کمبوجیه با عنوان فردی سنگدل یاد می کند که به نظر، چندان واقعیت ندارد.

کوروش پیش از لشکرکشی برای جنگ با ماساژت‌ها، کمبوجیه را به عنوان فرمانروا منصوب می کند و پس از مرگ کوروش، پادشاهی کمبوجیه مورد قبول قرار می گیرد و چهار سال بعد، کمبوجیه برای تامین امنیت مرزهای شرقی و توسعه مرزهای غربی تحت امپراتوری هخامنشی، راه مصر را در پیش می گیرد و فاتح مصر می شود. در همین ایام نیز بر بناها و کاخ های پاسارگاد می افزاید.

کمبوجیه بیش از هر چیز، وقت خود را به لشکرکشی به مصر اختصاص می دهد و در سال ۵۲۵ پیش از میلاد بر سپاه مصر غلبه می کند. با رسین قدرت مصر به کمبوجیه، وی نظم و امنیت را در این کشور برقرار کرد و رسما فرعون مصر شد.

گفته می شود پس از فتح مصر، کمبوجیه به فکر تسلط بر شمال آفریقا بود و به منطقه ای به نام «آمون» در لیبی لشکرکشی کرد اما با سپاهش در طوفان شن گرفتار شدند و از بین رفتند.

مرگ کمبوجیه

مرگ کمبوجیه در ابهام است و در کتیبه بیستون به عبارت «به مرگ خود مُرد» در مورد کمبوجیه اشاره شده است که از آن تعابیر مختلفی می شود. برخی این عبارت را مرگ به شکل طبیعی و برخی آن را خودکشی قلمداد می کنند اما هرودوت، نقل کرده است که کمبوجیه هنگام سوارشدن بر اسب، بی‌احتیاطی کرد و خنجری که بر کمر داشت در رانش فرو می رود و سه هفته بعد، درگذشت و یک سردار هخامنشی، پیکر او را به پایتخت می آورد. این همان تعبیر و روایتی است که احتمال به خاک سپردن وی را در بنای «زندان سلیمان» را تقویت ی کند.

پروفسور «هرتسفلد» و «علیرضا شاپور شهبازی»، باستان شناسان مطرح نیز، این ویرانه سنگی را به آرامگاه کمبوجیه نسبت داده اند.

در این سفر مجازی به پاسارگاد، بیش از پرداختن به توصیف نقاط مختلف موجود در این محوطه جهانی به روایت های تاریخی پرداختیم که شاید تا کنون نشنیده بودید. این بار که به پاسارگاد سفر کنید با داشتن پیش زمینه در مورد بنای آرامگاه کمبوجیه، بازدید متفاوتی از آن خواهید داشت که اطلاعات این گزارش به شما در توجه بیشتر به بنایی که شاید بارها از کنار آن گذرا گذشته باشید، کمک می کند.

گزارش: مریم شمالیان