به گزارش خبرگزاری شبستان، امروزه، گسترش کاربردهای فناوری اطلاعات به‌صورت قابلِ‌توجهی ریسک مؤسسات مالی را افزایش داده که باعث شده است استفاده از راهکارهای نظارتی و سامانه‌های کشف تقلب به‌منظور جلوگیری از پول‌شویی، شناسایی نفوذ، دسترسی غیرمجاز به اطلاعات، و جلوگیری از اقدامات متقلبانه در سیستم‌های بانکداری در راستای کاهش ضررها و مخاطرات مسئله‌ای ضروری و اجتناب‌ناپذیر باشد. نظام بانکی ایران نیز مانند سایر کشورها لازم است به‌منظور جلوگیری از تقلب و نظارت بر شبکه بانکی و پرداخت، از راهکارهای لازم در زمینه نظارت و کشف تقلب استفاده کند. متن زیر گفتگوی با دوماهنامه اقتصاد با «مرتضی ترک تبریزی»، معاون (سابق) فناوری بانک ملت در راستای بررسی اهمیت و عملکرد سامانه‌های نظارتی و کشف تقلب است:
امروزه، نظام بانکی و پرداخت میزبان میلیاردها تراکنش به‌صورت روزانه است و همین موضوع باعث شده است نظارت برای پیشگیری از وقوع جرایم و قابلیت پیگیری اهمیت بسیار زیادی داشته باشد. شما مهم‌ترین بحث در حوزهٔ نظارت و کشف تقلب را چه می‌دانید؟
از داده‌ها در نظام بانکی باید برای درآمدزایی استفاده کرد، اما این به‌معنای تولید و ایجاد محصول به‌ازای مشتریان نیست؛ باید از داده استفاده کرد تا محصول به‌ازای هر مشتری بر اساس علاقه‌مندی و نیازهایش بر اساس سابقهٔ فعالیت در بانک تولید کرد. اما درعین‌حال، باید از همان داده‌ها برای نظارت استفاده کرد. این موضوع هزینهٔ بانک را به‌دنبال دارد، زیرا محصولی تولید می‌شود که مشتری به آن نیاز دارد و در لحظه مورداستفادهٔ عملیاتی قرار می‌گیرد، به‌جای اینکه تولید شود و مدت زیادی در بانک قرار گیرد و سپس توسط مشتری استفاده شود. از سویی دیگر، استفاده از داده‌ها برای نظارت و تولید محصول، افزایش درآمدهای بانک را به‌دنبال دارد و دلیل آن این است که بانک بابت محصولی که در اختیار مشتری قرار می‌دهد، درآمد کسب می‌کند.
در زمینهٔ نظارت، داده‌ها نقش مهمی دارند و تحلیل و به‌کارگیری آن این امکان را به بانک می‌دهد بتواند نسبت به شناسایی و تصمیم‌گیری صحیح به‌منظور پیشگیری از وقوع جرایم اقدام کند. یکی از اقدامات لازم نظارت بر کارکرد کاربران ستادی و صفی بانک‌هاست. در واقع با استفاده از داده‌ها و رفتارهای سیستم‌ها و تراکنش‌ها، این قابلیت فراهم می‌شود تا بانک بتواند متوجه شود که کاربر درحال انجام چه کاری بوده و اگر رفتار مشکوکی وجود داشته باشد، دیگر نیازی به بازرسی سنتی و بررسی تمام داده‌ها، شعب، و کارمندان برای پیداکردن کاربر انجام‌دهندهٔ رفتار مشکوک و غیرقانونی در سیستم نیست، زیرا این قابلیت با استفاده از سامانه‌های نظارتی الکترونیکی قدرتمند وجود دارد که با بررسی داده‌ها در یک زمان مشخص، بتوان مورد مشکوک ازجمله رفتار غیرقانونی مانند اختلاس یا کلاهبرداری را شناسایی و نسبت به پیشگیری و پیگیری آن اقدام کرد.
از سویی دیگر در حوزهٔ نظارت و استفاده از سامانه‌های نظارتی، یک محیط دیگر کرُ بنکینگ و سوئیچ صادرکنندگی کارت به‌شمار می‌رود که در آنجا به‌جای اینکه منتظر شویم کلاهبرداری رخ دهد، با استفاده از داده‌های موردنیاز، اقداماتی برای نظارت تعریف می‌شود؛ برای نمونه، واریز متعدد در طول یک بازه زمانی به یک حساب یا برداشت مبالغ خرد با تعداد زیاد از آن مشکوک است که با چند دقیقه تأخیر با استفاده از توان سامانه‌های جانبی و نظارتی، این دسته از رفتارها و تراکنش‌ها شناسایی و بررسی میشوند و در نهایت از تقلب و جرایم - که باعث ایجاد مشکل برای مشتریان می‌شود - جلوگیری می‌کند.
درحال حاضر، با استفاده از داده‌هایی که به اندازهٔ کافی در بانک‌ها وجود دارد، می‌توان اقدامات لازم را برای عملیاتی‌کردن ابزارها انجام داد تا از جرایم پیش از رخ‌دادن در شبکهٔ بانکی و پرداخت جلوگیری کرد. در بانک ملت از سال ۱۳۸۱ که سیستم‌های جدید در حوزهٔ نظارت و کشف تقلب را کلید زدیم، به‌مرور زمان داده‌های لازم را تأمین کردیم و با انجام اقدامات لازم، در چه بخش‌هایی باید دقت بیشتری داشته باشیم و با افزایش نظارت از جرایم جلوگیری کنیم و درعین‌حال در کدام بخش‌ها انرژی کمتری قرار دهیم.
چرا سامانه‌های نظارتی و کشف تقلب قدرتمند در نظام بانکی و پرداخت ایران الزامی است؟
در نظام بانکی و پرداخت، به‌دنبال آن هستیم تا تقلب‌ها و جرایم را قبل از رخ‌دادن جلوگیری کنیم و درعین‌حال نقاط تقلب‌خیز را شناسایی کنیم و بر آنها نظارت لازم را داشته باشیم.
آقای محرمیان - معاون فنّاوری‌های نوین بانک مرکزی - معتقدند باید به‌سمت نظارت دیجیتال حرکت کرد که بنده نیز اعتقاد دارم در شبکهٔ بانکی باید از نظارت دیجیتال و هوشمندی استفاده کرد تا با استفاده از تحلیل داده‌ها، از هزینه‌کردهای اضافی جلوگیری شود. تعداد تراکنش‌های شبکهٔ پرداخت و بانکی به‌صورت روزانه بسیار زیاد است و اگر از این ابزارها استفاده نکنیم و اگر بخواهیم به‌سمت نظارت اجرایی برویم، به‌هیچ‌عنوان نمی‌توانیم از جرایم و تقلب‌ها در شبکهٔ بانکی و پرداخت جلوگیری کنیم و ناگزیر هستیم از توان سامانه‌های نظارتی الکترونیکی و هوشمند استفاده کنیم.
جرایم و تقلب‌ها در ایران با روندهای جهانی چقدر متفاوت است؟
تقلب در ایران با روند جهانی تفاوت‌هایی دارد، زیرا در اروپا اسکیم‌های کارتی وجود دارد و در ایران بانک‌ها و شرکت‌های پرداخت وظایفی را دارند که باید انجام دهند؛ برای نمونه، اگر در تهران تراکنشی با یک کارت بانکی انجام شد و پس از نیم ساعت با همان کارت بانکی در بندرعباس تراکنشی در شبکه ثبت شد، نشان از یک تقلب و مشکل دارد که با استفاده از سامانه‌های نظارتی و کشف تقلب، از انجام تراکنش جلوگیری و نسبت به پیگیری به‌سرعت اقدام می‌شود.
درصورتی‌که یک‌بار قوانین و سیاست‌ها به‌عنوان استراتژی بانک و شرکت پرداخت در موتور سامانهٔ نظارتی و کشف تقلب تعریف شود، از وجود مشکل و تقلب در تراکنش‌ها و فرایندها جلوگیری می‌شود که اهمیت بسیار زیادی دارد و در نهایت باعث می‌شود صنعت بانکی و پرداخت دچار نقص و آبروریزی نشود.
شما تأکید دارید که سامانه‌های نظارتی به‌منظور جلوگیری از جرایم و تقلب در نظام بانکی و پرداخت اهمیت بسیار زیادی دارند؛ اما، برای جلوگیری از نقص‌های بزرگ مانند نشت اطلاعات در شبکهٔ بانکی کشور چه باید کرد؟
متأسفانه در نظام بانکی و پرداخت تا به امروز، شاهد چندین نقص بزرگ و نشت اطلاعات بوده‌ایم که باعث ایجاد مشکل در نظام بانکی شده و به اعتماد مشتریان خدشه وارد کرده است که نیاز است با پیروی از استانداردها و استفاده از سامانه‌های نظارتی قدرتمند، از وقوع چنین مشکلاتی جلوگیری شود.
اعتقاد دارم باید به استانداردها پناه ببریم. اوضاع ایران در زمینهٔ شرایط نظام بانکی و تخلفات با جهان متفاوت است، زیرا شبکهٔ بانکی دچار حالت جنگی و تحریم است و تخلفات نیز گسترده و متفاوت بوده که نیاز است مراقبت‌های لازم را داشت. در همهٔ کشورها، نشست اطلاعات وجود دارد، اما باید بر کارشناسان و افراد فعال که به اطلاعات دسترسی دارند مراقبت و نظارت گسترده‌ای داشت تا نشت اطلاعات حساس مانند اطلاعات مشتریان صورت نگیرد.
ما در کشوری زندگی می‌کنیم که حجم ترافیک تراکنش بسیار زیادی دارد و افراد فعال در صنعت بانکی با سختی بالا در این صنعت کار می‌کنند. اما در این میان، هستند برخی افراد که دلشان برای کشور و صنعت بانکی ایران نمی‌سوزد و با ارتباط با انسان‌های خارج از ایران، قصد ضربه‌زدن به نظام بانکی را دارند که نیاز است نظارت بیشتری بر اطلاعات، سامانه‌ها، و کارشناسان صورت گیرد./
نظر شما