به گزارش خبرگزاری شبستان، مجله تازه‌های اقتصاد نوشت: در ۲۶ دی سال جاری، عملیات بازار باز به‌صورت رسمی در بانک مرکزی رونمایی شد. دکتر عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی، دراین‌باره عنوان کرد: «امروزه، بانک‌های مرکزی عملیات بازار باز یا خریدوفروش اوراق را برای دستیابی به اهداف اقتصاد کلان خود، یعنی کنترل تورم و ثبات رشد اقتصادی انجام می‌دهند و برای آنکه قادر باشند نرخ تورم و سطح تولید را در جهت مطلوب و موردنظر خود تحت‌تأثیر قرار دهند، احتیاج به یک واسطه یا هدف میانی دارند که امکان کنترل قابلِ‌توجه آن را داشته باشند. متغیری که امروزه بانک‌های مرکزی به‌عنوان واسطه و هدف میانی برای دستیابی به تورم و تولید مطلوب از آن استفاده می‌کنند نرخ سود بازار بین‌بانکی است. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نیز از این پس و به‌تدریج با خریدوفروش اوراق اسلامی منتشره از طرف خزانهٔ دولت، این ابزار مهم سیاست‌گذاری پولی را به‌کار خواهد گرفت».
این مجله برای بررسی بیشتر این موضوع، گفت‌وگویی با محمود نادری - کارشناس مسائل پولی و بانکی – داشته که مشروح آن به شرح زیر است:
جنابعالی، به‌عنوان کارشناس مسائل پولی و بانکی، چه تحلیلی از راه‌اندازی ابزار عملیات بازار باز و تأثیر آن در شاخص‌های اقتصادی ازجمله نرخ تورم و نقدینگی و همچنین ایجاد رونق اقتصادی دارید؟
هر کالایی در اقتصاد یک قیمتی دارد و قیمت برخی کالاها مانند طلا که محدودتر است، بر اساس عرضه و تقاضا معلوم می‌شود. حال، باید پرسید که پول چه قیمتی دارد؟ چگونه و از کجا قیمت آن مشخص می‌شود؟ اگر بانک مرکزی دستور بدهد، به میزان بسیار زیاد می‌توان پول تولید کرد، اما چه‌کسی باید بگوید که قیمت آن چقدر است؟ بنابراین برای هرگونه تصمیم‌گیری در این زمینه‌ها، لازم است بدانیم به چه بخشی باید نگاه شود. برای تعیین قیمت پول یک معیار داریم و بانک مرکزی است که معیار قیمت پول را تعیین می‌کند. در واقع، بانک مرکزی در این بخش اقدامی انجام می‌دهد که کمترین نرخ پول در اقتصاد متناسب با متغیرها به‌دست آید. برای این منظور نیز اقداماتی صورت می‌گیرد که اوراقی با کمترین ریسک داشته باشیم و بازیگرانی نیز با نام بانک‌ها در این زمینه وارد می‌شوند. در برخی انواع اوراق دولتی نیز به‌عنوان نمونه باید گفت اگر دارای مهلت شش‌ماهه باشد، نرخ ۲۰ درصد و اگر سه‌ساله باشد، ۲۳ درصد به‌عنوان حاشیهٔ سود در نظر گرفته می‌شود؛ ولی بانک مرکزی با عرضهٔ اوراق کوتاه‌مدت یک‌شبه آن نرخ‌ها را حذف می‌کند و در واقع در این بخش، بانک مرکزی نرخ‌ها را به‌نحوی هدایت می‌کند که متعارف باشد و در این بخش به نرخ سود متعارف می‌رسیم که بتواند مبنای عملکرد اقتصاد قرار گیرد که اگر بخواهیم پول بگیریم و یا بدهیم، به سیاست بانک مرکزی نگاه می‌شود و ریسک‌ها بر آن سوار می‌شود و بانک مرکزی از این طریق نقدینگی بانک‌ها و مؤسسات اعتباری را مدیریت می‌کند. نکتهٔ دیگر در بحث عملکرد بانک مرکزی این است که از این طریق با تعیین نرخ‌های متعارف به فعالان اقتصادی سیگنال داده می‌شود.
نحوهٔ کارکرد عملیات بازار باز در بخش بانکی چگونه است؟
عملیات بازار باز در واقع مبادلهٔ اوراق با پول بانک مرکزی بر اساس نظم‌بخشی به اوراق دولتی است. بانک‌ها به‌دنبال پول بانک مرکزی هستند که نرخ مشخصی دارد و بانک‌ها هر زمانی که نیاز به ذخایر بانک مرکزی داشته باشند، اوراق می‌دهند و حسابشان شارژ می‌شود و هزینهٔ پول با نرخ بین‌بانکی کنترل می‌شود. این موارد در واقع سیاست‌گذاری‌های ناظر بر بخش عملیاتی کار است؛ ولی بانک مرکزی نرخ سود را در این بخش به‌عنوان واسطه‌ای برای دستیابی به هدف میانی و نهایی خود دنبال می‌کند، چون با استفاده از این ابزار می‌تواند در بخش اول کنترل داشته باشد، ولی با استفاده از ابزار نمی‌توان مستقیماً بر نقدینگی و تورم کنترل داشت. درعین‌حال، بانک مرکزی از طریق نرخ سود می‌خواهد تورم انتظاری فعالان اقتصادی را کنترل کند؛ بنابراین، نرخ سود را بر اساس تورم انتظاری هدایت می‌کند. از سویی، نظم‌بخشی به نقدینگی بانک‌ها و کاهش تدریجی تورم در سال‌های آینده نیز دنبال می‌شود که در نهایت می‌تواند هزینهٔ تأمین مالی دولتی را نیز کاهش دهد؛ همچنین، فعالیت‌های اقتصادی نیز می‌تواند در یک محیط آرام قرار گیرد. اثر عملیات بازار باز در واقع در دو بخش به‌صورت جدی است که یک مورد آن ورود بانک مرکزی برای کاهش نرخ‌ها بوده که در سال‌های اخیر به‌عنوان بازیگر بزرگ وارد شده است و از طریق اوراق بدهی منتشرشده آن را دنبال می‌کند و دوم نیز از طریق به‌کارگیری ابزار عملیات بازار باز به‌دنبال دستیابی به برخی اهداف در اقتصاد است که البته اگر طی دو تا سه سال مشخص نشود که این ابزار چگونه باید استفاده شود، ضریب موفقیت آن پایین خواهد آمد، ولی حداقل برای رسیدن به آثار آن باید یک‌سال طی شود.
نظر شما