کرونا بر مدار شایعات

خبرگزاری شبستان- خراسان جنوبی؛ ویروس مرگبار کرونا با سرعت غیرقابل باوری در حال پیشروی است و از چین به سایر نقاط جهان گسترش یافته است. با باز شدن پای کروناویروس و سایه ترسناکش به ایران از ابتدای اسفندماه شاهد جولان ویروس مهلک شایعات نیز در کشور هستیم.

کلمه «شایعه» را شاید بتوان در لغات عامیانه تلفیقی از دروغ پراکنی، غلو و اغراق، تهمت ها و قضاوت های نادرست، اخبار اشتباه و... معنا کرد. عباراتی که تنها بخشی از اتفاقات روزمره ما در شبکه های مجازی است که بدون تعارف شاید خودمان نیز بارها با پخش آنها حتی به صورت شفاهی، به پررنگ تر شدنشان دامن زده ایم.

این روزها فضای مجازی از طریق شایعات و بزرگنمایی درباره کرونا به شدت مسموم شده و ترس و دلهره عجیبی بین خانواده‌ها و اقشار مختلف مردم انداخته است. شایعات زیادی که از طریق شبکه‌های اجتماعی و کانال‌های تلگرامی بین مردم پخش می شود گاهی اخبار درست را تحت الشعاع قرار می دهد و در اذهان عمومی تردید ایجاد می کند.

از آمار ضد و نقیض مبتلایان و فوتی‌ها، توصیه‌های من‌درآوردی، ازدحام در فروشگاه‌ها و جایگاه‌های عرضه سوخت به دلیل احتمال تعطیل شدن این مراکز در برخی استان‌ها، موثر بودن خوردن الکل برای مقابله با ویروس کرونا، سوزاندن اجساد، قرنطینه شهرها، انتقال بیماران کرونایی از شهرهایی چون قم به شهرهای دیگر، ابتلای فلان مسئولان به کرونا تا القای وضعیت بحرانی از جمله موضوع‌هایی است که حجم بالایی از شایعات کرونایی را در روزهای اخیر به خود اختصاص داده است.

«محمد امین نجفی» یکی از کسبه جوان بیرجندی است که با وجود شیوع ویروس کرونا در روزهای پایانی سال سخت کار می کند، تا هزینه اجاره منزل و معاش خانواده‌‌اش را تامین کند. وی در گفتگو با خبرنگار شبستان با انتقاد از شایعه پراكنی در جامعه می گوید: وقتی از مجاری رسمی اخبار به دست مردم نمی‌رسد یا دیر می رسد، انسان ناخودآگاه ذهن خود را برای پذیرش اخبار غیررسمی آماده می‌کند.

نجفی با بیان اینکه این روزها مهم ترین شایعاتی که با آن دست و پنجه نرم می کنیم شایعات کرونایی و مبتنی بر ایجاد ترس و دلهره و نگرانی در مردم است، تاکید می کند: متاسفانه در شرایط کنونی شایعه سازان از ساخت هیچ شایعه و خبر اشتباهی دریغ نمی کنند! یادم می آید آخرین شایعه ای که خواندم در مورد خواب دیدن رهبر انقلاب بود که برای توسل 17 رجب به مشهد مقدس بروند چون در 24 رجب این ویروس به دست حضرت علی(ع) از ایران ریشه کن خواهد شد!

این شهروند بیرجندی به نقش پر رنگ شبکه های اجتماعی در ترویج شایعه اشاره می کند و معتقد است وقتی مردم درباره موضوعی اطلاع کافی نداشته باشند با ارسال این پیام ها به یکدیگر باعث دامن زدن به شایعات می شوند.

«سپیده میرزایی» یکی دیگر از شهروندان است که پس از چند روز قرنطینه خانگی برای تهیه ماده ضدعفونی و دستکش از خانه بیرون آمده، می گوید: برخی شایعات شاید اول کار برای تفریح و خنده باشد اما می تواند موجی از التهاب و نگرانی برای خیلی ها بسازد و یا متاسفانه برخی ها را به کام مرگ بکشاند نمونه آن «خوردن الکل برای مقابله با ویروس کرونا بود»!

این دانشجو تاکید می کند: در خصوص شایعات باید گفت که اطلاعات درست را تنها باید از منابع موثق پیگیری کرد و بر انتشار کذب دامن نزد و بهتر است در این روزهای پر از نگرانی و دلهره، حتی اگر یک درصد به خبری اطمینان نداریم، آن را پخش نکنیم.

«علی جعفری» 47 ساله دیگر شهروند بیرجندی نیز معتقد است، این روزها با انتشار اخبار و اطلاعات مختلف توان تشخیص درستی و نادرستی اخبار و مطالب ارایه شده در فضای مجازی سخت شده است و این بر نگرانی و دغدغه های بیشتر مردم افزوده است.

به گفته وی صرف زمان زیاد، برای مطالعه اخبار گوناگون بیماری کرونا، به ویژه شایعات ذهن را درگیر می کند و بر نگرانی و اضطراب افراد اضافه می کند، بر این اساس بهتر است کمتر به این مطالب توجه کنیم.

در حالی که مردم این روزها برای ایمنی از کرونا خود را در منازل قرنطینه کرده اند اما ویروس رو به گسترش رها شدگی فضای مجازی و شایعات آسایش را از آنان سلب می کند. کرونا حالا به سوژه‌ای برای رسانه‌های معاند و ضدانقلاب نیز تبدیل شده و بر مسموم‌سازی افکار عمومی متمرکز شده‌اند تا با آواری از شایعات، ناکارآمدی نظام را در کنترل و بهبود شرایط در زمان فجایع القا سازند و یاس و ناامیدی را در سطح کلان جامعه تزریق کنند. رسانه‌های اپوزیسیون و اکانت‌های همسو با آنان در شبکه‌های اجتماعی تمام توان خود را برای ایجاد یک جنگ روانی گسترده به کار گرفته است و به بسیاری از این شایعات بال‌وپر می دهند تا تبدیل به موج‌ شوند.  

مهم‌ترین سرخطی که توسط جریان رسانه‌ای مخالف جمهوری اسلامی با تمام توان در پیش گرفته شده، القای پنهان‌کاری گسترده مسئولین در خصوص آمار مبتلایان و فوت‌شدگان، هدف قراردادن اعتقادات مذهبی و حوزه های علمیه و یا القای سوء مدیریت مسئولان است که در تمام این این سرخط ‌ها از تکنیک عملیات روانی استفاده شده است.

«علی عرب نژاد» مدیرکل بهزیستی خراسان جنوبی در خصوص دلایل بروز شایعات در گفتگو با خبرنگار شبستان می گوید: دلایل مختلفی وجود دارد که عده ای دست به ایجاد شایعات مختلف می زنند. به عنوان مثال بعضی از افراد برای سوءاستفاده و یا مطرح شدن و فرصت طلبی اقدام به بیان شایعات می کنند.

وی با ابراز تاسف از اینکه فضای مجازی رها شده کشور جولانگاه شایعه سازان شده، می افزاید: ایجاد بدبینی نسبت به مسئولان یک جامعه، افزایش اضطراب و نگرانی در مردم، ترور اخلاقی شخصیت، ایجاد فضای ناسالم اجتماعی و ایجاد تقابل و صف بندی میان قشرهای مختلف مردم از دیگر دلایل بروز شایعات است.

این دکترای روانشناسی بالینی با اشاره به راهکار عملیاتی برای مقابله با شایعه، ادامه می دهد: یکی از اقدامات مهم برای مقابله با شایعات این است که ما هر خبری را بدون تحقیق نپذیریم و در مورد هر خبری از منابع موثق و افراد متخصص تحقیق کنیم.

عرب نژاد با اشاره به رسانه‌هایی که حوادث را منتشر می‌کنند، می گوید: هیچ دلیلی ندارد که افراد بیشتر وقت خود را در  این رسانه ها و شبکه های خبری بگذرانند که برخی منبع موثقی هم ندارد و خبرهای آنان بر اساس شنیده‌هاست لذا توصیه می شود این کانال های خبری را ترک کنند تا کمتر دچار استرس و نگرانی شوند.

وی بیان می کند: استفاده بهینه از فرصت پیش آمده برای گرم کردن کانون خانواده، تماشای فیلم های سینما خانگی، بازگشت به بازهای گروهی سنتی و افزایش مطالعه و کتابخوانی از دیگر راه های کاهش پیامدهای ناشی از انتشار شایعات و کنترل وضعیت پیش آمده است.

و اما ...

بی‌گمان یکی از راهکارها برای مقابله با شایعات، تهدید شایعه‌سازان و شایعه‌پراکنان به انواع مجازات است؛ زیرا اگر شایعه‌سازی و شایعه‌پراکنی هزینه‌ای نداشته باشد، موجب تقویت و تشویق رفتار آنان می‌شود. قطعا اگر هزینه شایعه‌سازی و شایعه‌پراکنی سنگین باشد، افراد از آن اجتناب خواهند کرد.