​نقش ماندگار بانوی گلستانی بر قلب پارچه/ از چالش گرانی و کمبود مواد اولیه تا اشتغالزایی ۱۵ نفر

خبرگزاری شبستان، گرگان- فاطمه رائیجی؛ در میان جمعیت بی شمار فارغ التحصیلان بیکار دانشگاهی، کم نیستند افرادی که به امید پشت میزنشینی و تکیه بر شغل دولتی تنها خانه نشینی را از دانشگاه به یادگار بردند و تصور هر شغلی جز شغل اداری را حتی به ذهن خود راه نمی دهند؛ برای این دسته از افراد شاید انگیزه و همت بانوی گلستانی در راه اندازی کارگاه کارآفرینی در سن 46 سالگی به راحتی قابل هضم نباشد.

 

این بانوی گلستانی برای فعالیت کارآفرینی اش در عرصه سوزن دوزی پا گذاشت.

 

«زهرا منوچهری» وقتی چاشنی اراده و همت را به ذوق هنری اش اضافه کرد توانست 12 نفر را به صورت مستقیم و سه نفر را به صورت غیرمستقیم مشغول به کار کند.

 

گرچه با گذر زمان صنایع دستی از جمله سوزن دوزی در ورطه فراموشی قرار گرفت و شور و شوق مردم به سوی این هنرهای قدیمی کمرنگ شده است اما بانوان هنرمند ایران اسلامی در نقاط مختلف کشور با نخ، سوزن و پارچه اثری هنری خلق می کنند که نشانه هویت و فرهنگ ایرانی اسلامی است.

 

شاید نگاه خیلی از افراد به صنایع دستی از جمله سوزن دوزی صرفاً یک فعالیت هنری یا سرگرم کننده باشد که بانوان خانه دار در وقت های اضافه خانه داری به آن مشغولند و سود آن چنگی به دل نمی زند اما از آنجا که می گویند «طلا اگر در خاک هم بماند عیارش نمایان است» هنر سوزن دوزی هم با گذشت زمان، امروز به عنوان یکی از هنرهای مهم در حوزه صنایع دستی به شمار می رود.

 

این بانوی هنرمند که معتقد است هنر مرز نمی شناسد و به یک نقطه و یا مکان خاصی تعلق ندارد برای آغاز فعالیتش با وجود مخالفت دیگران به دیار پدری خود در «نوکنده» بندرگز رفت تا احیای سوزن دوزی را از آنجا کلید بزند.

 

کسب دو نشان مرغوبیت کالا بهانه ای شد تا در خبرگزاری شبستان استان گلستان با این بانوی هنرمند گلستانی به گفتگو بنشینیم که در ادامه از نظر می گذرانید؛

 

کمی در مورد فعالیت کاری تان برایمان بگویید.

فعالیت ما سوزن دوزی های الحاقی است و همه سوزن دوزی ها را شامل می شود.

معمولاً گل دوزی در شهرهای مختلف با نام ها و شکل های مختلف انجام می شود که ما آنها را انجام می دهیم.

اکثر کسانی که کار گلدوزی انجام می دهند سعی می کنند در تمامی رشته های گلدوزی خود را رشد دهند که هنرهای گلدوزی ترکمن دوزی، گلابتون دوزی، شاهکوه دوزی، بخارادوزی و شماره دوزی، پولک دوزی و غیره را شامل می شود، در واقع هر کاری را که می شود با استفاده از سوزن و نخ انجام داد در زمره سوزن دوزی الحاقی قرار می گیرد و خوشبختانه ما همه آنها را انجام می دهیم.

 

هنر مرز نمی شناسد

در حال حاضر فعالیت کاری شما چگونه است؟

در حال حاضر ساکن گرگان هستم و قبلاً در منزلم کارگاه داشتم که هنوز هم مشغول آموزش و فعالیت هستم اما از چهار سال گذشته تصمیم گرفتم به کارم وسعت ببخشم که برای این کار شهر پدری خود «نوکنده» را انتخاب کردم.

البته بسیاری از افراد با راه اندازی کارگاه سوزن دوزی در شهر کوچکی مانند نوکنده مخالف بودند و می گفتند راه اندازی کارگاه در این شهر فایده ندارد اما من اعتقاد دارم هنر مرز نمی شناسد و به یک نقطه یا مکان خاصی اختصاص ندارد.

 

چطور شد وارد این عرصه شدید، چه کسی مشوق شما بود؟

از کلاس اول راهنمایی به سراغ کارهای هنری رفتم و در آن زمان هنر مکرومه بافی که امروز مد شده با نخ های پلاستیکی انجام می شد و به زنبیل بافی معروف بود.

پس از آن در دوره های دوم و سوم راهنمایی که در دست دوستان و اقوام هنر گلدوزی را دیدم نظرم به سمت این هنر جلب شد و تا حدودی گلدوزی ها را یاد گرفتم.

از همان زمان سعی کردم هنری را که یاد می گیرم به صورت تکمیلی آموزش ببینم که به لطف خداوند موفق هم بودم و خوشبختانه در مسیر راهم مربیان خوبی داشتم.

البته من دیپلم علوم انسانی دارم و قبل از راه اندازی کارگاه، در کنار خانه داری به هنر سوزن دوزی مشغول بودم و علاوه بر آموزش به شاگردان، سفارش کار هم قبول می کردم.

 

در کارگاه شما چند نفر مشغول به کار هستند؟

بعد از راه اندازی کارگاه تصمیم گرفتم هنرم را به بانوان بی سرپرست و کم درآمد و علاقه مند به هنر آموزش دهم تا آنها هم ضمن فراگیری این هنر بتوانند برای خود کسب درآمد کنند.

تقریباً بیش از دو سال است که با اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بندرگز در ارتباط هستم و با پیگیری هایی که انجام دادم موفق به کسب پروانه کارگاهی شدم.

در حال حاضر حدود 12 نفر به صورت مستقیم و سه نفر به صورت غیرمستقیم در کارگاه بنده مشغول به کار هستند که از این تعداد 6 نیرو ثابت هستند و تاکنون پنج نفر بیمه شدند که البته احتمال افزایش تعداد نیروها وجود دارد.

 

شما برای آغاز به کار فعالیت تان و اخذ مجوزها مشکلی نداشتید، معمولاً کارآفرینان برای آغاز به کار با بروکراسی اداری مواجه می شوند.

برای راه اندازی کارگاه، پروانه تولید کارگاهی را از اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بندرگز اخذ کردم و برای اخذ مجوز هم نمونه کارهای خود را به اداره میراث فرهنگی بُردم و سپس آنها طی بازدیدی که از کارگاهم داشتند به صحت و توانمندی ام پی بردند مجوز کارگاه را صادر کردند.

خوشبختانه برای اخذ مجوز سنگ اندازی و سخت گیری از سوی مسئولان صورت نگرفت و با کمترین مشکل فعالیتم را آغاز کردم، البته دریافت تسهیلات از بانک کمی زمانبر شد.

 

ظاهراً اثر شما موفق به کسب دو نشان ملی شد، لطفاً در مورد این موفقیت تان بیشتر توضیح دهید.

امسال برای نخستین بار با راهنمایی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دو اثر خود را برای داوری فرستادم که هر دو اثر موفق به کسب نشان ملی و مرغوبیت کالا شدند.

این دو اثری که موفق به کسب نشان مرغوبیت کالا شد اگر در داوری بین المللی یونسکو هم حائز رتبه شود نشان جهانی مرغوبیت کالا را کسب می کند.

 

طرح های شما که حائز نشان ملی شدند در چه زمینه ای بودند؟

«گلستان» اولین طرحی است که نشان ملی به آن تعلق گرفت، این طرح برگرفته از طبیعت زیبای استان ما است و نام آن هم برگرفته از استان گلستان است و این اثر را روی پارچه پنبه ای متعلق به گلستان استفاده کردم.

طرح دوم هم «انارخاتون» است که از طرح انار در این اثر استفاده شده است و از آنجایی که در استان هایی مانند گلستان و مازندران رویش انار خوب است در اثرم از این ایده استفاده کردم و انارخاتون را روی پارچه پشمی دوختم که با رنگ های گیاهی رنگ شده بود.

 

محصولات تولیدی شما چه چیزهایی را شامل می شود؟

ما سوزن دوزی را با شکل های مختلف روی هر لباسی اعم از لباس های مجلسی، عروسی و غیره انجام می دهیم.

همچنین کارهای سوزن دوزی و بافت روی رومیزی ها، تابلوها، سیسمونی نوزاد و غیره انجام می شود.

معمولاً سعی می شود طرح هایی که روی لباس اجرا می شود را با نظر طراحان انجام دهیم.

 

وقتی اسم سوزن دوزی می آید بیشتر ذهن ها به سمت استان هایی مانند سیستان و بلوچستان می رود، آیا سوزن دوزی متعلق به استان خاصی است؟

هر استانی سوزن دوزی مخصوص خود را دارد برای مثال استان سیستان و بلوچستان کار بلوچ دوزی را دارد که فوق العاده زیبا و چشم نواز است و تکنیک های خاص خود را دارد و مخصوص همان منطقه است.

همچنین در بندرعباس گلابتون دوزی و یا در کرمان پته دوزی وجود دارد اما شکل دوخت همه گلدوزی ها شبیه هم است اما فرق آن در استفاده از ابزار است.

 

سوزن دوزی به حمایت بیشتر نیاز دارد

از درآمد سوزن دوزی راضی هستید؟

خداوند را شکر می کنم، هر روز که می گذرد نسبت به گذشته بهتر می شود ولی نیاز است حمایت مسئولان بیشتر شود.

مشکل ما خرید مواد اولیه است، وقتی قیمت محصولی بالا باشد روی فروش تأثیر منفی می گذارد، معمولاً قیمت کارهای ما بالا است و همه اقشار به راحتی نمی توانند از محصولات ما خرید کنند.

نمی توان تعیین کرد که ماهانه چقدر درآمد دارم، برخی مواقع یک کارم سه میلیون و 500 هزار تومان قیمت دارد و ممکن است در یک ماه چند مورد از این کار فروخته شود.

در مجموع می توان گفت به طور متوسط ماهانه دو میلیون تومان درآمد خالص دارم اما این میزان ثابت نیست و ممکن است کمتر یا بیشتر شود.

 

بازار فروش برای عرضه محصولات تولیدی خود دارید؟

بازار فروش ما بیشتر نمایشگاه ها است البته ما از بستر فضای مجازی برای فروش محصولات استفاده کنیم.

بنده مشتری های خصوصی دارم که همچنان سفارش کار می دهند و دیگران نیز به واسطه آنها با ما ارتباط می گیرند.

ما علاقه مندیم بازارچه ای برای فروش محصولات ما راه اندازی شود، متأسفانه در حال حاضر مکان ثابت برای فروش محصولات نداریم و امیدوارم این مهم به زودی محقق شود.

 

لطمه صنایع دستی وارداتی بر تولیدات رنان ایرانی

آیا محصولات وارداتی نیز بر حوزه کاری شما اثر منفی داشته است؟

به نظرم هر شخصی که به دنبال کار با کیفیت باشد به دنبال خرید محصول بی کیفیت و وارداتی نیست.

البته واردات بی تأثیر هم نیست و همه افراد به کیفیت محصول فکر نمی کنند و برای برخی ظاهر و قیمت پایین محصول مهم است.

متأسفانه ضمن آنکه مواد اولیه به کار رفته در محصولات وارداتی خوب نیست و کیفیت مناسبی ندارد واردات این آثار به کار ما هم لطمه می زند.

 

در حوزه سوزن دوزی با چه مشکلاتی مواجه هستید؟

قیمت مواد اولیه بالا است و وقتی نخ و یا پارچه را گران خریداری کنیم باید محصول نهایی را هم با قیمت بالا به فروش برسانیم طبیعی است که هیچ وقت نمی توانیم محصولات را با دستمزد موردنظر به بازار عرضه کنیم.

از طرفی کمبود مواد اولیه مشکل دیگر ما است و سرمه هند بهترین سرمه ای بود که دیگر در دسترس ما نیست البته شنیدم که سرمه های ایرانی نیز از کیفیت بسیار بالایی برخوردار است فقط باید از گلستان به استان یزد بروم تا بتوانم سرمه باکیفیت را تهیه کنم.

از طرفی کارگاه بنده استیجاری است و می خواهم یک مکان ثابت برای کارم داشته باشم تا به عنوان یک بانو همیشه مجبور به نقل مکان و جابه جایی نباشم.

 

هیچ گنجی بهتر از هنر نیست

چقدر فرزندان خود را به سمت هنر سوزن دوزی و یا کارآفرینی تشویق کردید؟

دخترم از دوره دبیرستان در کارهای هنری با من همکاری دارد اما هنوز به صورت مستقل این کار را آغاز نکرده است.

در مجموع معتقدم بانوان باید کاری را انتخاب کنند که بتوانند به راحتی به امورات خانواده رسیدگی کنند.

اگر بانوان به دنبال آرامش روحی و روانی و حتی درآمد هستند هیچ گنجی بهتر از هنر نیست و هنر از هر لحاظ می تواند آرامش روحی و روانی را برای بانوان به ارمغان بیاورد.

 

در حال حاضر بسیاری از فارغ التحصیلان دانشگاهی بیکار هستند چه توصیه ای به این افراد دارید؟

متأسفانه بسیاری از هنرها و صنایع دستی با گذر زمان به فراموشی سپرده شدند و در حال حاضر بیکاری گریبان جامعه را گرفته است.

اگر جوانان ما امروز به دنبال احیای هنرهای سنتی و صنایع دستی با سبک مدرن و جدید باشند، می توانند درآمدزایی خوبی را برای خود رقم بزنند و بخش زیادی از مشکل بیکاری در جامعه حل شود.