به گزارش خبرگزاری شبستان از مشهد، حرم حضرت ثامن الحجج(ع) با مساحتی بالغ بر یک میلیون متر مربع به عنوان یکی از بزرگترین کانون‌های فرهنگ اسلامی در جهان شناخته می‌شود که همه ساله پذیرای بیش حدود ۳۰ میلیون زائر از سراسر دنیا است، مکانی که تلاش آن بر این است تا علاوه بر ارائه خدمات رفاهی و تسهیلاتی، محیطی امن و آرام در شان زائر و مجاور این همام فراهم آورد.
پس از گذشت ۴۱ سال از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، آنچه در این مدت در صحن و سرای این بارگاه منور رضوی انجام گرفته توسعه و بهبود خدمت‌رسانی در حوزه‌های مختلف رفاهی، تسهیلاتی و امنیتی و فضاهای عبادی و زیارتی بوده و بررسی کارنامه عملکرد معاونت اماکن متبرکه و امور زائران آستان قدس رضوی گواه این مطلب است، لذا با «مصطفی فیضی» سرپرست معاونت اماکن متبرکه و امور زائران آستان قدس رضوی به گفتگو نشستیم.
شبستان:طرح «یا معین‌الضعفاء» یکی از برنامه‌های آستان قدس رضوی است که با اولویت سالمندان و بیماران انجام می‌گیرد، چند سال از اجرای این طرح می‌گذرد؟
بیش از ۱۴ سال از اجرای این طرح می‌گذرد و در طول این مدت تغییر و تحولات زیادی در حجم و شکل اجرایی آن اتفاق افتاده و امروز ابعاد و وسعت زیادی یافته است، توجه این طرح معطوف به زائران آسیب پذیر جامعه است، افرادی که به دلایلی امکان حضور و تشرف به بارگاه منور رضوی را ندارند، در قالب این طرح زمینه تشرف میهمانان حضرت رضا(ع) که یا از همسایگان حضرت رضا(ع) و یا از شهرستان‌های همجوار مشهد مقدس هستند توسط خدام بارگاه منور رضوی فراهم می‌شود، این زائران در محیطی معنوی پس از قرائت زیارت امام رضا(ع) و مدیحه‌سرایی مداحان اهل بیت عصمت و طهارت(ع) در میهمان‌سرای حضرت پذیرایی می‌شوند.
شبستان:طی یک سال چقدر توانسته‌اید از طریق این طرح امکان زیارت بارگاه منور حضرت رضا(ع) را برای این زائران فراهم آورید؟
در این مدت بیش از ۹ هزار و ۶۵۰ زائر در قالب طرح معین الضعفاء به بارگاه منور رضوی مشرف شدند و از برنامه‌های فرهنگی و مذهبی که برای آنان تدارک دیده شده بهره‌مند می‌شوند، زیارت پنجره فولاد صحن انقلاب، اهدای بسته‌های متبرک و سپس بازگشت به مقصد از دیگر برنامه‌های این طرح است، در بسیاری از مواقع برای زائران پیش آمده که هزینه بازگشت به شهر و دیار خود را ندارند و به اصطلاح «ابن السبیل» نامیده می‌شوند.
شبستان:خدمتی در آستان قدس وجود دارد که به این زائران در راه مانده و نیازمند کمک کند؟
بله و متولی آن اداره امداد و تسهیلات زائران است، این اداره خدمات متنوعی را برعهده دارد که شامل تهیه لباس و کفش برای زائران نیازمند، معرفی زائران بیمار و مصدوم به مراکز درمانی و دارالشفاء، دعوت از هموطنانی که تاکنون به دلیل فقر مالی به مشهد مقدس مشرف نشده‌اند، اعزام زائران در راه مانده به موطن و پرداخت هزینه سفر آنان می شود همچنین در طول سال یک یا دو نوبت زمینه تشرف به حرم مطهر و زیارت حضرت رضا(ع) را برای بیماران آسایشگاه‌های سطح شهر مشهد فراهم می‌آورد.
شبستان:حجم کمک‌هایی که به این زائران در طول سال ارائه می‌شود چقدر است؟
ما از ابتدای سال جاری بیش از ۶ هزار زائر در راه مانده را به وسیله اتوبوس و یا قطار به محل سکونتشان منتقل کرده‌ایم، از دیگر خدمات بخش امداد آستان قدس می‌توان به اهدای بیش از ۶ هزار و ۵۰۰ مورد کمک هزینه سفر و ۲۵۵ مورد پرداخت هزینه سوخت به زائران واجد شرایط، اهدای خدمات درمانی به ۲۸۰ بیمار نیازمند و اهدای بیش از یک هزار و ۳۷۰ مورد البسه به نیازمندان اشاره کرد.
شبستان: به غیر از این چه خدماتی برای تسهیل امر زیارت و تأمین رفاه زائران انجام می‌دهید؟
اداره امداد و تسهیلات زائران یکی از اداره‌هایی است که خدمات آن مستقیم با زائران در ارتباط است، این اداره در سه بخش امانات نقدی و اشیای ارزشمند، امانت وسائل زائرین و بخش نگهداری اشیای پیدا شده به زائران خدمت‌رسانی می‌کند، در سالی که گذشت بیش از ۲۱۰ هزار مورد امانت نقدی تحویل و استرداد شده، یک میلیون و ۱۵۰ هزار مورد وسایل امانت گرفته شده و ۴۹ هزار زائر پیدا شده و به همراهان آنها تحویل داده شده است.
شبستان:بخش جابه‌جایی زائران چطور؟؟
با توجه به افزایش دو برابری ناوگان حمل و نقل زائران در حرم مطهر، حجم و سرعت خدمت‌رسانی به زائران نیز افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته است، حتما در داخل حرم مطهر تعدادی صندلی که اصطلاحا به نام صندلی‌های «خود خدمتی» معروف است را مشاهده کرده‌اید، این صندلی‌ها که با نشانه خاص از شهریور سال ۹۸ در اختیار زائران و مجاوران قرار گرفته در ۷ ورودی شیخ طوسی، شیخ طبرسی، شهید نواب صفوی، باب الرضا(ع)، باب الجواد(ع)، پارکینگ‌های ۱ و ۳ و در تمام صحن‌ها و ورودی‌های رواق‌های حرم مطهر مستقر شده‌اند.
علاوه بر این، در حال حاضر ۹۰ دستگاه زائربر از مبادی ورودی تا نقطه تشرف حرم در مسیر‌های باب الرضا(ع) به باب السلام، باب الجواد(ع) به صحن جمهوری اسلامی، بست طبرسی به بست شیخ حرعاملی، بست طبرسی به بست طوسی و همچنین مسیر خیابان آیت الله طبسی تا ورودی غدیر آماده خدمت‌رسانی به زائران هستند، امسال بیش از ۱۰ میلیون زائر از خدمات ویلچر به صورت امانی، خودخدمتی و گشت صندلی چرخدار استفاده کرده اند همچنین بیش از ۴ میلیون و ۳۰۰ هزار زائر از خدمات خودروهای زائربر بهره مند شده اند.
شبستان:همیشه حرم مطهر در ایام میلاد حضرت رضا(ع) که با گل‌ها و ریسه‌های زیبا آذین بندی می‌شود دیدنی است، این آراستگی تنها اختصاص به این ایام ندارد و ما شاهد این حجم از خدمت‌رسانی در ایام ولادت ائمه اطهار(ع) و مناسبت‌های ملی هستیم، در مورد این خدمت نیز توضیح بفرمائید.
این معاونت همواره در صدد است تا بهترین موقعیت را به لحاظ بصری و نظافت برای زائران این حریم قدسی فراهم آورد، گل‌آرایی، سیاهپوشی، روشنایی و صدها فعالیت دیگر با تلاش شبانه‌روزی بیش از ۵۰ هزار خادم در بخش‌های مختلف به صورت ۲۴ ساعته به زائران ارائه می‌شود، این نکته را نباید فراموش کرد که حفظ پاکیزگی و تأمین رفاه زائران به صورت مستقیم با زائر در ارتباط است و به عنوان پیشانی و منظر کلیه خدمات آستان قدس رضوی شناخته می‌شود و توجه به آن برای این مجموعه بسیار حائز اهمیت است و می‌توان گفت تمامی خدام در این ایام آماده باش هستند تا بهترین خدمات را به زائران ارائه دهند، نظم و آرامش و سهولت رفت و آمد زائران و راهنمایی آنها، به هماهنگی و برنامه‌ریزی دقیقی احتیاج دارد تا این جمعیت عظیم دچار سردرگمی و بی نظمی نشود.
شبستان:این وظیفه بر عهده کیست؟
این وظیفه مهم در حوزه حریم حرم، به مدیریت امور انتظامات و تشریفات آستان قدس رضوی سپرده شده است، این مدیریت با بیش از ۸ هزار نفر پرسنل با ترکیبی از نیروهای افتخاری در قالب بسیج خواهران و برادران و ارشاد خواهران و برادران و نیروهای استخدامی به حفظ نظم و انضباط و آرامش در حوزه اماکن متبرکه و تنظیم کار اداره های زیر مجموعه می‌پردازد، علاوه بر نظم و حفظ امنیت، همه ساله در ماه‌های محرم و صفر وظیفه صدور مجوز برای هیئات مذهبی را بر عهده دارد به‌طوری‌که در سال جاری ۳ هزار و ۵۳۰ مجوز برای ورود به حرم مطهر برای آنها صادر شده است، علاوه بر این تعویض پوش ضریح مطهر و پرچم گنبد مطهر و توزیع شیرینی، کیک و خرما در مناسبت‌ها بر عهده این مدیریت است.
شبستان: به مشارکت بانوان در حرم مطهر اشاره کردید؛ قطعا اقدامات موثری در حوزه بهبود خدمت‌رسانی به زائران خواهر صورت گرفته است؟
بله، با احداث رواق حضرت زهرا(س) ویژه بانوان اجرای تمام برنامه‌های فرهنگی، آموزشی و تبلیغی در این رواق توسط بانوان انجام می‌گیرد، به غیر از این انجام اموری همچون تطهیر، غبارروبی و تنظیف رواق‌های ویژه بانوان، خدمات کتب قرآن و ادعیه(کتب انوار) و جمع‌آوری مهرهای نماز نیز توسط خواهران انجام می‌شود.
همچنین روزانه بیش از ۷ هزار و ۷۹۰ مترمربع فضای زیارتی و عبادی رواق‌ها و کفشداری‌ها توسط ۲۴ نیروی خواهر خدمات حرم مطهر که ۶ هزار و ۴۰۰ متر مربع فرش و حدود هزار و ۳۰۰متر مربع نیز سنگ فرش تنظیف و غبارروبی می‌شود.
شبستان:يکي از باشکوه‌ترين مراسم‌ها در حرم مطهر رضوی آيين غباروربي است، در این مراسم چه می‌گذرد و چند نوبت در سال برگزار می‌شود؟
مراسم غبارروبي که با تشريفات خاصی انجام مي‌شود چندین نوبت در سال و همزمان با اعياد مذهبي يا ميلاد مسعود يکي از معصومان(ع) توسط توليت آستان قدس رضوي و همراهانشان صورت مي‌گيرد، در این مراسم ابتدا خادمان، حريم رضوي را «قرق» کرده و کليه درهاي ورودي را مي‌بندند و پس از آن، درب ضريح مطهر توسط توليت آستان قدس رضوی گشوده و تمامی نذورات داخل ضریح جمع‌آوري مي‌شود.
بعد از جمع‌آوري نذورات، درون مضجع شريف و ضريح مقدس با عطر و گلاب شست‌وشو داده شده و در پایان از طرف تولیت به هر یک از دعوت‌شدگان هدیه‌ای شامل مقداری غبار داخل ضریح و نبات متبرک اهدا می‌شود، در سالی که گذشت این آیین ۱۰ نوبت برگزار شد، پرداخت ضریح مطهر ۳ مرتبه و ۱۵ نوبت نیز پوش ضریح مطهر و پرچم گنبد مطهر تعویض گردید.
نظر شما