خبرگزاری شبستان - جنوب کرمان: در گذشته بازی های بومی و محلی با نقش تربیتی که داشته اند ساده ترین شیوه آموزش گفتار، رفتار و اخلاق به کودکان به ویژه دختر بچه ها بوده اند.
در جوامع گذشته که دختران و حتی پسران آموزش امور زندگی را به طور رسمی فرا نگرفته بودند، بازی های بومی بهترین راه آموزش امور دینی و زندگی به آنها بوده است.
اگر به فلسفه چند بازی بومی رودبار زمین (جنوب کرمان ) بنگریم به راحتی در می یابیم که هدف برخی از بازی های دخترانه در این منطقه، آموزش آدرس خانه های بستگان، آموزش مهارت های حرکتی، امور دینی و تاریخی و حتی آموزش خانه داری بوده است.
یکی از بازی های دخترانه منطقه جنوب کرمان لوپتکا (بازی با عروسک دست ساز پارچه ای) است، این بازی به لحاظ سنی شامل پایین ترین رده سنی دختران می شود که پس از طی مراحل نوزادی این بازی را انجام می دهند، در این بازی دختر بچه ها عروسک های خود را در آغوش گرفته و برای آنها آواز و لالایی می خوانند.
در بازی لوپتکا برخلاف سایر بازی ها، دختران در میان این لا لایی ها و آوازها یاد می گیرند که چگونه مشکلات و موانع را از سر راه زندگی خود برداشته و پا به پای مردان و حتی جلوتر از آنها زندگی کنند و یکی از این لوپتکا به نام ماهی ملک است.
دختر بچه های روستا عروسک ماهی ملک را برداشته و کمی از آبادی شان فاصله گرفته و به زیر سایه درخت ها می رفتند، بعد همگی در یک ردیف به هم چسپیده نشسته و عروسک هایشان را روی یکی از زانو های خود می نشانند دستان خود را بر صورتش کشیده و در همین حال برای او لا لایی می خواندند.
بنابراین گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان با زهرا جلالی بانوی قلعه گنجی در خصوص عروسک ماهی ملک گفت و گو کرد.
«زهرا جلالی» در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری شبستان از کرمان جنوب، گفت: قدمت عروسک ماهی ملک به بیش از ۱۵۰ سال قبل و شاید بیشتر نیز برسد، این عروسک که نمادی از یک زن بلوچ شجاع است از چوب، پشم و پارچه درست می شود و سازنده به طرز ماهرانه و زیبایی در ۲ طرف صورتش را منجوق دوزی کرده و لباس بلوچی و بومی منطقه به تن این عروسک می کند.
این بانوی قلعه گنجی با اشاره به این که عروسک ماهی ملک بازیچه دختر بچه ها بوده است، افزود: بچه ها هنگام بازی با این عروسک با کِشیدن نخ هایی که به دستان آن وصل شده بود می توانستند از این طریق آن را به حرکت در آورند.
وی با بیان این مطلب که این عروسک از نسل به نسل به یادگار مانده تا به دست ما رسیده است، ادامه داد: مادر بزرگم به یاد دارد که در کودکی از مادر بزرگ خود یک عروسک ماهی ملک هدیه گرفته است و مادر بزرگش نیز این عروسک را از گذشتگان خود یادگاری گرفته است.
جلالی اظهار کرد: دختران هنگام بازی با عروسک ماهی ملک چند بیت شعر می خواندند که در واقع داستان زندگی یک زن بلوچ به نام ماهی ملک است.
این بانوی قلعه گنجی اضافه کرد: با تحقیقات بسیاری که در سطح بلوچستان انجام دادم متوجه شدم نشانی از وجود این عروسک در بلوچستان نیست و این عروسک فقط مختص روستاهای جنوب قلعه گنج مثل روستای تمگران و چاه رضاست.
وی ابراز کرد: علاقه زیادی به آثار هنری دارم، اولین باری که عروسک ماهی ملک را دیدم، شعری که در مورد این عروسک خوانده می شد مرا کنجکاو کرد تا در مورد این عروسک تحقیق کنم، بعد از مدتی به اداره میراث فرهنگی شهرستان کهنوج مراجعه کردم و عروسک را به آنها نشان دادم که قرار شد کارهای ثبت ملی آن انجام شود.
جلالی ادامه داد: برای ثبت ملی این اثر، یک فیلم کوتاه تهیه کردم و تحویل میراث فرهنگی دادم که خوشبختانه در سال ۹۶ عروسک ماهی ملک ثبت ملی شد.
این بانوی قلعه گنجی بیان کرد: با ورود بازی های جدید، این عروسک سال ها به فراموشی سپرده شده بود تا این که حدود ۵ سال قبل یکی از بستگان پدری ام که ساکن روستای چاه رضا است شروع به ساخت این عروسک کرد که با استقبال اهالی روستا مواجه شد و اکنون می توان گفت که نه تنها در خانه هر کدام از اهالی روستای تمگران و چاه رضا بلکه در سایر روستا های اطراف نیز عروسک ماهی ملک به عنوان یک شی گرانبها و ارزشی وجود دارد.
گفتنی است؛ در گذشته مادران روستایی ساکن جنوب کرمان با کمترین امکانات لوپتو و یا همان عروسک امروزی را با استفاده از یک تکه چوب و مقداری پارچه می ساختند و داخل سر لوپتو را با پنبه و یا پشم پُر می کردند و لباس هایی مانند لباس های بومی منطقه خود را با دست دوخته و بر تن عروسک می پوشانیدند و این لوپتو ها را به دختران خود هدیه می دانند.
بازی با این لوپتو ها که به اصلاح لوپتکا گفته می شد علاوه بر این که جنبه سرگرمی برای دختران آن زمان داشت، با خواندن اشعار و لا لایی هایی خاص از لا به لای آنها راه و رسم زندگی و خانه داری را نیز می آموختند اما رفته رفته با ورود اسباب بازی های جدید لوپتو نیز کم کم از یادها رفت.
نظر شما