خبرگزاری شبستان، گروه قرآن و معارف: گرچه همه زمان ها مخلوق خدا است ليكن برخى از آنها از شرافت و ويژگى خاصى برخوردار است. چنان که سه ماه رجب، شعبان و رمضان، داراى امتياز و برجستگى ويژه اى هستند. حتی در عصر جاهليت، مردم ماه رجب را گرامى مى داشتند.
پيامبر خدا(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد: «رجب، «شهرالله الأصمّ» است، و بدان سبب آن را «اصمّ» ناميدند كه هيچ ماهى به پايه عظمت آن نمى رسد، مردم زمان جاهليت به رجب حرمت مى نهادند و آنگاه كه اسلام درخشيدن گرفت، بر حرمت آن افزود. بدانيد كه رجب، ماه خدا شعبان، ماه من و رمضان، ماه امت من است پس هر كس يك روز از رجب را روزه بدارد، مستحقّ رضوان الهى گردد و روزه اش غضب الهى را خاموش كند و خداوند درى از درهاى جهنّم را بر او ببندد. اگر كسى به اندازه تمام زمين طلا انفاق كند، برتر از روزه يك روز آن نخواهد بود... هر گاه شب شود، دعايش مستجاب خواهد بود: يا در دنيا به او عطا خواهد شد و يا براى آخرت او ذخيره مى شود... حضرت رسول خدا(صلى الله عليه وآله) سپس ثواب دو، سه، چهار، پنج، تا سى روز، روزه ماه رجب را تك تك با توضيح كامل بيان فرمود».(1)
در همين زمينه امام كاظم(عليه السلام) مى فرمايد: «رجب، نام نهرى در بهشت است كه از شير سفيدتر و از عسل شيرين تر است، بنابراين هر كس يك روز از ماه رجب را روزه بدارد، خداوند از آن نهر به او خواهد نوشاند.»(2)
همچنين آن حضرت(ع) در روايت ديگرى مى فرمايد: رجب، ماه عظيمى است كه خداوند، اعمال نيك را در آن چند برابر مى فرمايد و گناهان را در آن محو مى كند. پس هر كس يك روز از ماه رجب را روزه بگيرد، به اندازه مسير يك سال از جهنّم دور و هر كس سه روز از آن ماه را روزه بدارد، بهشت بر او واجب مى شود.»(3)
اعمال شب اول رجب
شب اول شب شریفی است و در آن چند عمل وارد است:
اول: چون هلال ماه را مشاهده کند بگوید: «اللّٰهُمَّ أَهِلَّهُ عَلَيْنا بِالْأَمْنِ وَالْاِيمانِ وَالسَّلامَةِ وَالْإِسْلامِ ، رَبِّي وَرَبُّكَ اللّٰهُ عَزَّوَجَلَّ»
خدایا! شروع این ماه را بر ما با ایمنی و ایمان و سلامت و اسلام قرار ده، (ای ماه) پروردگار من و تو، خدای عزتمند و پرشکوه است.
و روایت شده: رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) هنگامی‌که هلال ماه رجب را می‌دید می‌گفت: «اللّٰهُمَّ بارِكْ لَنا فِي رَجَبٍ وَشَعْبانَ ، وَبَلِّغْنا شَهْرَ رَمَضانَ ، وَأَعِنَّا عَلَى الصِّيامِ ، وَالْقِيامِ ، وَحِفْظِ اللِّسانِ ، وَغَضِّ الْبَصَرِ ، وَلَا تَجْعَلْ حَظَّنا مِنْهُ الْجُوعَ وَالْعَطَشَ».
خدایا، برای ما در ماه رجب و شعبان برکت قرار ده و ما را به ماه رمضان برسان و بر روزه رمضان و بیداری شب و نگهداری زبان و فروبستن چشم کمک فرما و بهره ما را از ماه رمضان، گرسنگی و تشنگی قرار مده.
دوّم:
چنان‌که بعضی از علما فرموده‌اند غسل کند.
از رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) روایت شده: «هرکه ماه رجب را بیاید و در اوّل و وسط و آخر آن غسل کند، پس از انجام آن مانند روزی که از مادر متولد شده بود از گناهان خود بیرون آمده و پاک می‌شود.»
سوم:
«حضرت حسین»(علیه‌السلام) را زیارت کند.
چهارم:
پس از نماز مغرب بیست رکعت نماز به‌جای آورد، به این ترتیب که: در هر رکعت پس از سوره «حمد»، «یک مرتبه» سوره «توحید» را خوانده و پس از هر دو رکعت سلام دهد تا خود و اهل و اولاد و مالش محفوظ بماند و از عذاب قبر ایمنی یابد و از صراط به‌سرعت برق بدون حسابرسی بگذرد.
پنجم:
پس از نماز عشاء دو رکعت نماز به‌جای آورد به این صورت که: در رکعت اوّل پس از سوره «حمد»، «یک مرتبه» سوره «أَلَمْ نَشْرَحْ» و «سه بار» سوره «توحید» را بخواند و در رکعت دوّم سوره «حمد» و سوره‌های «اَلَم نَشرَح» و «توحید» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» را هرکدام «یک بار» بخواند و هنگامی‌که سلام نماز را داد «سی مرتبه» بگوید: «لَاإِلهَ إِلّا اللّٰه» و «سی مرتبه» صلوات فرستد تا حق‌تعالی همانند روزی که از مادر متولّد شده، گناهان او را بیامرزد و پاکش نماید.
ششم:
30 رکعت نماز به این ترتیب که: در هر رکعت پس از سوره «حمد»، «یک مرتبه» سوره «قُلْ یٰا أَیُّهَا الْکٰافِرُونَ» و «سه مرتبه» سوره «توحید» را بخواند.
هفتم:
عملی را که شیخ در کتاب «مصباح المتهجد» ذکر کرده به‌جای آورد.
شیخ در آن کتاب فرموده: عمل شب اوّل رجب، ابوالبختری وَهَب‌بن وَهَب از حضرت صادق(علیه‌السلام) از پدر بزرگوارش(علیه‌السلام) از جدّش از امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) روایت کرده: که برای آن حضرت خوشایند بود که خود را چهار شب در طول سال از هر کاری فارغ سازد و آن شب‌ها را به عبادت زنده بدارد و آن چهار شب عبارت‌اند از: «شب اوّل رجب، شب نیمه شعبان، شب عید فطر و شب عید قربان».
از حضرت جواد(علیه‌السلام) روایت شده: که مستحب است هرکسی این دعا را در شب اوّل رجب بعد از عشاء آخر بخواند: «خدایا! از تو درخواست می‌کنم به‌حق اینکه تو فرمانروایی و بر هر کاری توانایی و هر کاری که بخواهی می‌شود، خدایا! من به تو رو می‌کنم به‌وسیله پیامبرت محمّد، پیامبر رحمت، درود خدا بر او و خاندانش، ای محمّد، ای فرستاده‌ی خدا، من برای توجه به خدای پروردگارت و پروردگارم به تو روی می‌آورم تا خدا به سبب تو حاجتم را برآورد؛ خدایا به‌حق محمّد و پیشوایان از اهل‌بیتش ـ که درود خدا بر او و بر آنان ـ حاجتم را برآور.
سپس حاجتت را از خدا بخواه.
علی بن حدید روایت کرده: که حضرت موسی‌بن‌جعفر(علیه‌السلام) پس از فراغت از نماز شب در حال سجده چنین می‌گفت:
لَكَ الْمَحْمَدَةُ إِنْ أَطَعْتُكَ ، وَلَكَ الْحُجَّةُ إِنْ عَصَيْتُكَ ، لَاصُنْعَ لِى وَلَا لِغَيْرِى فِى إِحْسانٍ إِلّا بِكَ ، يَا كائِنُ قَبْلَ كُلِّ شَىْءٍ ، وَيَا مُكَوِّنَ كُلِّ شَىْءٍ ، إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ .
شکر و سپاس تنها از آن توست اگر از تو اطاعت کردم و حجّت و برهان تنها از آن توست اگر تو را معصیت کردم، در نیکی کردن نه کاری از من ساخته است و نه از غیر من جز به عنایت تو، ای هستی پیش از هر چیز، ای هستی‌بخش هر چیز، تو بر هر کاری توانایی،
اللّٰهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْعَدِيلَةِ عِنْدَ الْمَوْتِ ، وَمِنْ شَرِّ الْمَرْجِعِ فِى الْقُبُورِ ، وَمِنَ النَّدامَةِ يَوْمَ الْآزِفَةِ ، فَأَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تَجْعَلَ عَيْشِى عِيشَةً نَقِيَّةً ، وَمِيْتَتِى مِيتَةً سَوِيَّةً ، وَمُنْقَلَبِى مُنْقَلَباً كَرِيماً غَيْرَ مُخْزٍ وَلَا فاضِحٍ؛
خدایا! از انحراف و ناباوری به هنگام مرگ و از گزند بازگشت در گورها و از پشیمانی در روز قیامت به تو پناه می‌آورم، از تو می‌خواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و قرار دهی زندگی‌ام را زندگی پاکی و مرگم را مرگی معتدل و بازگشت گاهم را بازگشت گاهی کریمانه که در آن خواری و رسوایی نباشد؛
اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ الْأَئِمَّةِ يَنابِيعِ الْحِكْمَةِ ، وَأُوْلِى النِّعْمَةِ ، وَمَعادِنِ الْعِصْمَةِ ، وَاعْصِمْنِى بِهِمْ مِنْ كُلِّ سُوءٍ ، وَلَا تَأْخُذْنِى عَلَىٰ غِرَّةٍ وَلَا عَلَىٰ غَفْلَةٍ ، وَلَا تَجْعَلْ عَواقِبَ أَعْمالِى حَسْرَةً ، وَارْضَ عَنِّى ، فَإِنَّ مَغْفِرَتَكَ لِلظَّالِمِينَ وَأَنَا مِنَ الظَّالِمِينَ.
خدایا! بر محمّد و خاندانش درود فرست، آن امامانی که چشمه‌های حکمت و صاحبان نعمت و ریشه‌های عصمت‌اند و مرا به وسیله آنان از هر بدی نگهدار و در حالت غرور و غفلت مگیر و سرانجام کارهایم را حسرت و اندوه قرار مده و از من راضی شو، زیرا همانا آمرزشت برای ستمکاران است و من از ستمکارانم،
اللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِى مَا لَايَضُرُّكَ ، وَأَعْطِنِى مَا لَايَنْقُصُكَ ، فَإِنَّكَ الْوَسِيعُ رَحْمَتُهُ ، الْبَدِيعُ حِكْمَتُهُ ، وَأَعْطِنِى السَّعَةَ وَالدَّعَةَ ، وَالْأَمْنَ وَالصِّحَّةَ ، وَالبُّخُوعَ وَالْقُنُوعَ ، وَالشُّكْرَ وَالْمُعافاةَ وَالتَّقْوىٰ وَالصَّبْرَ وَالصِّدْقَ عَلَيْكَ وَعَلَىٰ أَوْلِيائِكَ وَالْيُسْرَ وَالشُّكْرَ ، وَاعْمُمْ بِذٰلِكَ يَا رَبِّ أَهْلِى وَوَلَدِى وَ إِخْوانِى فِيكَ وَمَنْ أَحْبَبْتُ وَأَحَبَّنِى وَوَلَدْتُ وَوَلَدَنِى مِنَ الْمُسْلِمِينَ وَالْمُؤْمِنِينَ يَا رَبَّ الْعالَمِينَ.
خدایا! بر من بیامرز آنچه را به تو زیان نمی‌رساند و به من عطا کن آنچه را که کاستی‌ات ندهد، همانا رحمتت گسترده و حکمتت نوین است. خدایا! و به من مرحمت فرما: گشایش، راحتی، امنیت، سلامت، فروتنی، قناعت، سپاسگزاری، تندرستی کامل، پروا پیشگی، شکیبایی، راستی بر تو و دوستانت، آسانی، شکر و همه این‌ها را پروردگارا به خانواده و فرزند و برادران دینی‌ام و هرکه را دوست دارم و دوستم دارد و هرکه فرزندم باشد و فرزندش باشم از مسلمانان و مؤمنان عمومیت ده، ای پروردگار جهانیان.
ابن اُشَیم گفته: وقت خواندن این دعا پس از هشت رکعت نماز شب و پیش از نماز وتر است، پس از آن سه رکعت وتر را به‌جای می‌آوری چون سلام دادی، در حالتی که نشسته‌ای بگو:
الْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى لَاتَنْفَدُ خَزائِنُهُ ، وَلَا يَخافُ آمِنُهُ ، رَبِّ إِنِ ارْتَكَبْتُ الْمَعاصِىَ فَذٰلِكَ ثِقَةٌ مِنِّى بِكَرَمِكَ ، إِنَّكَ تَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِكَ ، وَتَعْفُو عَنْ سَيِّئاتِهِمْ وَتَغْفِرُ الزَّلَلَ ، وَ إِنَّكَ مُجِيبٌ لِدَاعِيكَ وَمِنْهُ قَرِيبٌ ، وَأَنَا تائِبٌ إِلَيْكَ مِنَ الْخَطايا ، وَراغِبٌ إِلَيْكَ فِى تَوْفِيرِ حَظِّى مِنَ الْعَطايا ،
سپاس خدای را که خزانه‌هایش پایان نمی‌پذیرد و آن‌که را امان دهد هرگز نمی‌ترسد، پروردگارا، اگر مرتکب گناهانی شدم در اثر اطمینانم به کرم تو بود، همانا توبه بندگان را می‌پذیری و از بدی‌هایشان درمی‌گذری و لغزش‌ها را می‌آمرزی، همانا تو خواننده‌ات را اجابت می‌نمایی و به او نزدیکی و من از خطاها تنها به‌جانب تو باز می‌گردم و در کامل کردن بهره‌ام از عطاها تنها به‌سوی تو رغبت دارم،
يَا خالِقَ الْبَرايا ، يَا مُنْقِذِى مِنْ كُلِّ شَدِيدَةٍ ، يَا مُجِيرِى مِنْ كُلِّ مَحْذُورٍ ، وَفِّرْ عَلَىَّ السُّرُورَ ، وَاكْفِنِى شَرَّ عَواقِبِ الْأُمُورِ ، فَأَنْتَ اللّٰهُ عَلَىٰ نَعْمائِكَ وَجَزِيلِ عَطائِكَ مَشْكُورٌ ، وَ لِكُلِّ خَيْرٍ مَذْخُورٌ.
ای آفریننده آفریدگان، ای نجات‌بخش من از هر سختی، ای پناه من از هرچه که هراسناک گردم، خوشحالی‌ام را فراوان کن و مرا از بدفرجامی در کارها کفایت فرما، تویی خدایی که بر نعمت‌ها و عطاهای فراوانت سپاس شده و برای هر خیری ذخیره بندگانی.
و آگاه باش علما برای هر شب این ماه نماز مخصوصی ذکر کرده‌اند که مقام را گنجایش نقل آن نیست.
اعمال روز اول ماه رجب
روز شریفى است و در آن چند عمل است:
اوّل:
روزه گرفتن؛ روایت شده: حضرت نوح(علیه‌السلام) در این روز سوار کشتی شد و به کسانی که با او بودند امر فرمود روزه بدارند؛ و هرکه در این روز، روزه بدارد، آتش دوزخ به فاصله یک سال راه از او دور می‌شود.
دوّم:
غسل کردن.
سوّم:
زیارت امام حسین(علیه‌السلام)؛ شیخ از بشیر دُهّان از امام صادق(علیه‌السلام) روایت کرده: هرکه روز اوّل رجب حسین بن علی(علیه‌السلام) را زیارت کند بی‌تردید خدای عالم او را بیامرزد.
چهارم:
خواندن دعای طولانی و مفصّلی که سید در کتاب «اقبال» نقل کرده.
پنجم:
خواندن «نماز سلمان» به این صورت که: ده رکعت نماز گذارد، بعد از هر دو رکعت سلام دهد و در هر رکعت «یک مرتبه» سوره «حمد»، «سه مرتبه» «توحید» و «سه مرتبه» «قُلْ یٰا أَیُّهَا الْکٰافِرُونَ» را خوانده و پس از هر سلام دست‌ها را بلند کند و بگوید:
لَاإِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ ، لَهُ الْمُلْكُ ، وَلَهُ الْحَمْدُ ، يُحْيِي وَيُمِيتُ ، وَهُوَ حَيٌّ لَايَمُوتُ ، بَيَدِهِ الْخَيْرُ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ.
معبودی جز خدا نیست، یگانه و بی‌شریک است، فرمانروایی و سپاس تنها برای اوست، زنده می‌کند و می‌میراند و اوست زنده‌ای که نمی‌میرد، خیر به دست اوست و او بر هر کاری تواناست.
سپس بگوید:
اللّٰهُمَّ لَامانِعَ لِما أَعْطَيْتَ ، وَلَا مُعْطِيَ لِما مَنَعْتَ ، وَلَا يَنْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْكَ الْجَدُّ.
خدایا! از آنچه عطا کردی بازدارنده‌ای نیست و آنچه را بازداری‌دهنده‌ای ندارد و شخص کوشا را کوشش از تو بی‌نیاز نمی‌کند.
سپس دست‌ها را بر چهره خود بکشد.
و نیز در «روز نیمه ماه رجب» این نماز را با همین کیفیت بخواند، ولی پس از: «عَلَىٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» بگوید:
إِلٰهاً واحِداً أَحَداً فَرْداً صَمَداً ، لَمْ يَتَّخِذْ صاحِبَةً وَلَا وَلَداً.
معبود، یگانه، یکتا، فرد، مقصود نیازمند، آن‌که همسری و فرزندی نگرفته است.
و هم در «روز آخر ماه» این عمل را بجا آورد و بعد از: «عَلَىٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» بگوید:
وَصَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ الطَّاهِرِينَ، وَلَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ.
خدایا! بر محمّد و خاندان پاکش درود فرست و جنبش و نیرویی جز به خدا نیست، خدای برتر و بزرگ.
پس دست‌ها را بر چهره خود کشیده و حاجتش را بطلبد؛ از فواید این نماز که بسیار است نباید غفلت نمود.
و آگاه باش که برای سلمان در روز اوّل ماه رجب نماز دیگری است که آن ده رکعت است: در هر رکعت سوره «حمد» «یک مرتبه» و سوره «توحید» «سه مرتبه» خوانده شود با فضیلت بسیار که چکیده‌اش آمرزش گناهان و در امان ماندن از فتنه قبر و عذاب قیامت و سلامت یافتن از جُذام و پیسی و بیماری ذات الجنب برای خواننده آن است؛
و همچنین سید ابن طاووس برای این روز، چهار رکعت نماز نقل کرده که هرکه می‌خواهد به کتاب «اقبال» مراجعه کند؛
و در این روز، در سال پنجاه‌وهفت هجری به قولی ولادت امام باقر(علیه‌السلام) واقع شده، ولی مختار نویسنده در این مورد سوم صفر است.4
پی نوشت ها:
1-فضائل الأشهر الثلاثة: 24
2-اقبال الأعمال: 635
3- اقبال: 634
4-سایت استاد حسین انصاریان
نظر شما